ممنوعیت همکاری بانکها و کارگزاریهای بورس، حرکتی ضد نوآوری است
در گفتوگو با محسن زادمهر، مدیرعامل فوربیکس درباره ابلاغیه بانک مرکزی مطرح شد
بانک مرکزی، سوم شهریورماه ۱۴۰۳ ارائه خدمات کارتهای متصل به شتاب کارگزاریها را موقتاً ممنوع کرده است؛ اقدامی که ممکن است به همکاری میان بازیگران صنعت بانکی و کارگزاریهای بورس کشور صدمه بزند و این پیام را به اعضای اکوسیستم مالی و پولی کشور منتقل کند که در بانک مرکزی با نوآوری مقابله میکنند. این در حالی است که فعالان اکوسیستم مالی کشور بر این باورند که همکاری بین صنایع مالی نظیر بانک، بورس، بیمه و پرداخت، آینده خدمات مالی در ایران و جهان است و اتفاقی است که بالاخره میافتد و رگولاتور نمیتواند جلوی توسعه آن را در بلندمدت بگیرد. در بخشی از ابلاغیه بانک مرکزی درباره ممنوعیت ارائه خدمات بانکی به کارگزاریهای بازار سرمایه اینطور آمده که برخی از آنها از قوانین سرپیچی کردهاند و زمینه تخطی از ضوابط ابلاغی بانک مرکزی در زمینههای مختلف ازجمله پرداخت سودهای فراتر از نرخهای مصوب شورای پول و اعتبار و پرداخت سود کوتاهمدت روزشمار به مانده وجوه نزد شرکتهای کارگزاری را فراهم کردهاند. در همین راستا با محسن زادمهر، مدیرعامل «فوربیکس»، درباره جزئیات این ابلاغیه و تبعات آن صحبت کردهایم که در ادامه این گفتوگو را میخوانید.
جای خالی نگاههای کارشناسی
اداره نظارت بانک مرکزی تا اطلاع ثانوی همکاری بین بانکها با کارگزاریهای بازار سرمایه و صدور کارتهای شتابی و پرداخت سود روزشمار در قالب صندوق درآمد ثابت، صندوقهای کالایی مبتنی بر طلا و روشهای مشابه را تا تدوین قوانین مرتبط ممنوع کرده است. محسن زادمهر، مدیرعامل فوربیکس درباره این اقدام بانک مرکزی میگوید: «من بهصورت کلی با این اقدام بانک مرکزی مخالفم، اما میتوانم متوجه شوم که چه دغدغههایی دارد. بانک مرکزی وظیفه کنترل نرخ سود سپردهها را برعهده دارد و برخی از همکاریهای شکلگرفته بین صنعت بانکی و سایر صنایع مالی، قوانین بانک مرکزی را دور زدهاند و حالا تر و خشک با هم میسوزند.
بانک مرکزی میخواهد نرخ سود سپردهها را کنترل کند و کارتهایی که این مسئله را نادیده گرفتهاند، باعث نگرانی او شدهاند؛ این در حالی است که مردم به چنین خدماتی نیاز دارند. بانک مرکزی به جای اینکه همکاری بین این بنگاهها را ممنوع کند، باید آسیبهای آنها را کارشناسی میکرد و جلوی نوآوری را نمیگرفت. اکنون دو سالی میشود که نکسوکارت، مفیدکارت و هامرزکارت در بازار حضور دارند و بانک مرکزی یا باید همان اول به این کارتها واکنش نشان میداد، یا حالا که شکل گرفتهاند، باید اجازه میداد با انجام اصلاحاتی به روند کارشان ادامه دهند و به جای ممنوع کردن فعالیتهایشان، آنها را کنترل میکرد.»
ترسو شدن بانکها و فرار سرمایهگذارها
به عقیده زادمهر، این اقدام بانک مرکزی درنهایت به ضرر مردم تمام میشود. او میگوید: «وجود چنین کارتهایی مفید و کاربردی است و مردم نیز در همه جای دنیا از آنها استقبال کردهاند، ولی بانک مرکزی ایران دست بانکها را برای ارائه برخی خدمات میبندد و مسائل دیگر را کنترل نمیکند. در چنین وضعی بدیهی است که کسبوکارهای غیربانکی در همکاری با بانکها، خدماتی را که صنعت بانکی از ارائه آنها منع شده، ارائه میدهند و سود بالاتری نیز میگیرند. پول مردم به جای اینکه مستقیم به بانک برود، ابتدا به کارگزاری میرود. من با این رویکرد محدودکننده مخالفم. بانکهای ما میتوانستند این خدمات را ارائه دهند، اما چون زور بانک مرکزی به آنها میرسد، منع شده بودند.
رویکرد محدودکننده بانک مرکزی باعث شده در چند سال اخیر نوآوری از صنعت بانکی رخت ببندد و بیشتر نوآوریهایی هم که میبینیم مربوط به محصولات جانبی صنعت است. مثلاً شما تسهیلات جدید نمیبینید. ابلاغیه نئوبانکها نیز همین بود. چنین اقداماتی باعث ترسو شدن بانکها و فرار سرمایهگذارها میشود و عایدی دیگری ندارد. بانک مرکزی یکشبه تصمیم میگیرد محدودیت ایجاد کند و به این فکر نمیکند که آن بانک و کارگزاری برای ارائه خدماتشان و همکاری که بینشان شکل گرفته، چقدر زحمت کشیدهاند و هزینه کردهاند. بهراحتی سرویس را قطع میکند و باعث ضرر دیدن کارگزاری، بانک و مردم میشود. اکنون وقت ابلاغ چنین بخشنامهای نبود و بهتر بود دستورالعملی برای این فعالیت ایجاد میشد.»
برخی از فعالان اکوسیستم مالی و بانکی کشور بر این باورند که بانک مرکزی نهادی ضد نوآوری است که با برآمدن و توسعه امر نو مشکل دارد، اما زادمهر اینطور فکر نمیکند و میگوید بانک مرکزی بهطور کلی مخالف نوآوری نیست، اما برخی اقداماتش باعث میشود چنین برچسبهایی بخورد. او در اینباره میگوید: «اینطور برداشت میشود که بانک مرکزی ضد نوآوری است، اما اینطور نیست و تکرار این گزاره بیانصافی است. نوآوری در صنعت بانکی با مدلها و دلایل مختلفی رخ میدهد. برای مثال این موضوع که امروز بانکهای ما به شبکه شتاب متصلاند نیز نوعی نوآوری است که بانک مرکزی انجام داده و حمایت کرده است؛ پس نمیتوان آن را نهادی ضد نوآوری نامید، اما این اقدام اخیر درباره ممنوعیت همکاری بانکها و کارگزاریهای بورسی ضد نوآوری است.»
همکاری صنایع مالی، آینده خدمات مالی در کشور است
همکاری صنایع بانک، بورس، بیمه و پرداخت با یکدیگر اتفاق مثبتی است که بالاخره میافتد و رگولاتورها نمیتوانند جلوی آن را بگیرند. زادمهر با بیان این موضوع میگوید: «همکاری بین این صنایع، آینده خدمات مالی در ایران و جهان و گریزناپذیر است که درنهایت رگولاتورها نمیتوانند مانع آن شوند. بانکداری به آن معنایی که امروز داریم، کمکم از بین میرود و شاهد رونق گرفتن امور مالی تعبیهشده هستیم. درواقع، چیزی که بیل گیتس میگفت، رخ میدهد و اگرچه بانکداری خواهیم داشت، اما بانکها از بین میروند.
همهچیز به سمتی میرود که مردم با یک تلفن همراه و چند نرمافزار کارهایشان را انجام دهند و هیچ نیازی به حضور در سازمانها نباشد. این آینده خدمات مالی است و باید این همکاریها شکل بگیرد و رگولاتور درنهایت نتواند کندی ایجاد کند. این کندی به ضرر مردم تمام خواهد شد. ما باید تحول دیجیتال و نوآوری را وارد مدلهای کسبوکاری خود کنیم. نوآوری در صنعت بانکی به ظاهر کارتها و خدمات محدود شده و هنوز وارد بطن آنها نشده است. برای اثبات حرفم هم میتوانم به وضعیت و ماهیت نئوبانکها در ایران اشاره کنم؛ کارتهای بانکی زیبایی که نئوبانک نیستند. این موضوع که چه نهادی سهامدار نئوبانک باشد، مهم نیست. مهم این است که این نئوبانکها بتوانند خدمات ادغامشده یکپارچهای داشته باشند.»
ریسکها را نمیتوان صفر کرد
مدیرعامل فوربیکس معتقد است ترسیدن بانک مرکزی از اینکه کنترلش را روی مدیریت پول از دست بدهد، بد نیست، اما این واکنشی که نشان داده، کار را خراب کرده است. او در اینباره میگوید: «بانک مرکزی میخواهد ریسک همه امور را صفر کند، ولی چنین کاری شدنی نیست. باید آن ریسک را مدیریت کرد. باید کارشناسان حرفهای را فرستاد تا ریسک امر نوظهور را بررسی کنند و این بزرگترین اشتباهی است که بانک مرکزی در مواجهه با برخی نوآوریها انجام میدهد. اگر یک خدمت یا همکاری جدید ریسک جدی یا جدیدی را به صنعت بانکی کشور تحمیل نمیکند، چرا باید با ممنوعیت فعالیت روبهرو شود؟ بانک مرکزی کارشناسان زبدهای دارد که این مسائل را بررسی کنند و باید از آنها کمک بگیرد. نیازی به توقف نیست؛ باید کنترل و مدیریت کرد.»
