به طور جدی وارد حوزه هوش مصنوعی خواهیم شد
گفت‌وگو با مسعود زندوکیلی، مدیرعامل گروه فن‌آوا که معتقد است برای توسعه این هلدینگ و شرکت‌های زیرمجموعه‌اش باید روی نوآوری و ورود به اقیانوس‌های آبی تمرکز کنند
عصر تراکنش ۹۰ / گروه فن‌آوا در سال ۱۳۸۱ با هدف ایجاد و به‌روزرسانی سامانه‌های نوینی که خلأ آنها در اکوسیستم فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور احساس می‌شد، تأسیس شد و طبق گفته مدیرعامل فعلی‌اش یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های فناوری اطلاعات کشور است که تقریباً همه مجوزهای در این حوزه را دارد؛ هلدینگی که در سال‌های گذشته با فرازونشیب‌های مختلف روبه‌رو بوده است. به همین منظور، تیم مدیریتی جدیدی که روی کار آمده‌اند یک برنامه استراتژی و سند راهبردی سه‌ساله را تدوین کرده‌اند که طی آن گروه فن‌آوا و شرکت‌هایش تا پایان سال ۱۴۰۶ به دستاوردهای مشخص و مطلوب می‌رسند؛ دستاوردهایی که ابتدا زیرساخت آنها فراهم می‌شود و با تثبیت و توسعه آنها به سمت ایجاد تحول می‌رود.
یکی از برنامه‌های آنها برای سال‌های آینده این است که وارد اقیانوس‌های آبی شوند و در جاهایی مزیت رقابتی ایجاد کنند که کار مؤثر یا نوآورانه‌ای در کشور انجام نشده است. به همین دلیل شرکت‌های گروه بر فناوری‌های جدید از جمله هوش مصنوعی سرمایه‌گذاری می‌کنند و در برخی از شرکت‌هایشان محور فعالیت را تغییر دادند؛ شرکت‌هایی نظیر تضمین‌گستر که از ابتدای سال ۱۴۰۴ قرار است به جای تعمیر دستگاه‌های کارت‌خوان روی تولید تمرکز کند. این هلدینگ می‌خواهد به یکی از برترین هلدینگ‌های فناوری اطلاعات کشور تبدیل شود و به‌زودی از مرکز نوآوری متمایز خود نیز رونمایی می‌کند. در ادامه مروری بر صحبت‌های مسعود زندوکیلی، مدیرعامل گروه فن‌آوا، خواهیم داشت.
تدوین یک برنامه استراتژی و سند راهبردی سه‌ساله
گروه فن‌آوا در یک سال و نیم گذشته روی مسائل مختلفی متمرکز بوده که برخی از آنها موجبات تثبیت وضعیت آن و برخی دیگر موجبات توسعه آن را فراهم کرده‌اند. مسعود زندوکیلی، مدیرعامل گروه فن‌آوا، دراین‌باره می‌گوید: «ما یکی از بزرگ‌ترین هلدینگ‌های فناوری اطلاعات کشور هستیم. فکر می‌کنم که بیشترین شرکت زیرمجموعه و بیشترین مجوزها را داریم. یعنی تقریباً تمام مجوزهایی را که می‌توان در حوزه فناوری اطلاعات داشت داریم. ما هم‌اکنون ۱۰ شرکت فعال داریم که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. با توجه به مسیر حرکت که در پنج سال گذشته فن‌آوا طی شده است، فرازونشیب‌های مدیریتی تجربه شده است، لذا طی یک سال و نیم اخیر روی تثبیت کسب‌وکارهای زیرمجموعه هلدینگ و به‌ویژه روی تکمیل زنجیره‌های خدمات پایدارمان تمرکز کردیم.
در واقع، ما در حال ارائه خدمات تخصصی حوزه ICT به‌صورت پایدار و مستمر هستیم و لازم می‌دانیم که به بهترین نحو ممکن رضایت مشتریان، سهام‌داران و ذی‌نفعان مجموعه را به‌عنوان سرمایه اصلی گروه همراه خودمان داشته باشیم. به همین منظور، در این مدت روی مدیریت دارایی‌هایمان تمرکز کردیم و در نهایت به سمت سودآوری رفتیم. تمام اهداف و برنامه‌های ما در این مدت طبق «برنامه و سند راهبردی» هلدینگ عملیاتی و پیگیری شده است. این برنامه که ابتدای سال ۱۴۰۳ نوشته شده است، تکالیف سه سال هلدینگ، یعنی تا پایان سال ۱۴۰۶، در حوزه‌های مختلف را روشن کرده و برای شرکت‌ها تبیین نموده که باید روی چه پروژه‌ها و خدماتی تمرکز کنند.»
طبق صحبت‌های زندوکیلی، چشم‌انداز کلی آنها برای سه سال آینده این است که به یکی از سه هلدینگ برتر کشور در حوزه فناوری اطلاعات تبدیل شوند و مزیت رقابتی‌شان در زمینه ارائه زنجیره‌های پایدار و خدمات جامع ملی باشد. او در این باره می‌گوید: «به این منظور اهداف کمی و کیفی را برای هلدینگ و شرکت‌های زیرمجموعه‌اش تعیین کردیم که به‌صورت مستمر عملیاتی می‌شوند.»
سودده شدن داده‌پردازی فن‌آوا در یک سال گذشته
تعداد شرکت‌های زیرمجموعه فن‌آوا در یک سال گذشته تغییر نکرده است، اما درباره عملکرد و دستاوردهای هر شرکت جزئیاتی وجود دارد که می‌توان درباره آنها صحبت کرد. زندوکیلی با اشاره به این موضوع درباره اتفاقات کیفی و کمی که در داده‌پردازی فن‌آوا افتاده است، بیان می‌کند: «شرکت داده‌پردازی فن‌آوا که در حوزه FCP فعالیت می‌کند، مجوز دیتاسنتر و ارتباطات ثابت را دارد. دو شرکت داده سامانه و ارتباطات نیز به‌صورت ۱۰۰ درصدی ذیل این شرکت فعالیت می‌کنند. شرکت داده سامانه به طور مشخص در حوزه دیتاسنتر و شرکت ارتباطات به طور مشخص در حوزه امنیت سایبری فعالیت می‌کنند. شرکت داده‌پردازی در یک سال گذشته رشد بسیار خوبی داشته است. تا سه سال قبل شرکت داده‌پردازی ما شرایط مطلوبی نداشت و با مجموعه اقدامات فشرده و برنامه‌ریزی که انجام دادیم، ظرف کمتر از یک سال بخشی از ظرفیت‌های آن را فعال کردیم.
حوزه‌هایی که این شرکت در آنها فعالیت می‌کرد، سودده نبودند و ما تصمیم گرفتیم بر اساس ظرفیت‌های موجود در شرکت، بر ارائه خدمات تخصصی‌تر، نظیر خدمات مراکز داده و امنیت سایبری، تمرکز کنیم. حاصل این اقدامات این بود که بعد از هشت ماه، یعنی پایان سال مالی سال ۱۴۰۲، شرکت به سود رسیده و با رشد ۶۰ درصدی در درآمدهای شرکت روبه‌رو شدیم و به حاشیه سود عملیاتی حدود ۱۰درصد رسیدیم. همچنین، ضمن جبران زیان انباشته سال‌های گذشته، این روند موفقیت در سال ۱۴۰۳ هم ادامه داشت و تا این لحظه نسبت به سال گذشته جهش در شاخص‌های عملکرد و اقتصادی این شرکت را شاهد بودیم، به‌صورتی که درآمدش حدوداً دو برابر شده است.»
طبق صحبت‌های مدیرعامل گروه فن‌آوا، این شرکت در سال جاری از سرویس‌های سنتی دیتاسنتری عبور کرد و ابتدای سال از سرویس ابری داده سامانه رونمایی کرد که هم‌اکنون مشتریان زیادی دارد و در حال توسعه است تا سرویس‌هایش ارتقا و گسترش یابند. او در این باره می‌گوید: «این سامانه ارائه خدمات ابری «ابرا» نام دارد. همچنین شرکت ارتباطات فن‌آوا در راستای فعالیت تخصصی خود یک توافق‌نامه را با سازمان پدافند غیرعامل امضا کرده است که طبق آن باید وارد زیرساخت‌های حیاتی کشور شود و پروژه‌های خود در حوزه B2G اجرایی نماید. یکی از نقاط قوت این شرکت، چابکی آن و برنامه‌ریزی استفاده از نیروهای فعال سراسر کشور است که دراین‌خصوص با شرکت‌های مختلف کشور همکاری مؤثری دارد.»
پوشش گسترده ماهواره‌ای شرکت فن‌آوا ماهواره
شرکت فن‌آوا ماهواره یکی دیگر از شرکت‌های این هلدینگ است که بیشتر در حوزه B2G فعالیت می‌کند و به گفته زندوکیلی، در دو سال گذشته رشد و توسعه خیلی خوبی را تجربه کرده است. او درباره دستاوردهای این شرکت اظهار می‌کند: «این شرکت هم در حوزه B2B، هم در حوزه B2G فعالیت می‌کند، اما بیشتر متمرکز بر B2G است. با وجود این، در هر دو حوزه توسعه داشته است. به لحاظ زیرساختی کارهای خوبی کرده‌ایم و سایت ماهواره‌ای‌مان را در مرکز فرودگاه پیام فعال کردیم که جنوب کشور تا اروپا را پوشش می‌دهد. یک سایت دیگر هم در شرق کشور ایجاد کردیم که جنوب شرق کشور تا آسیای شرقی را تحت پوشش ماهواره‌ای خود قرار می‌دهد. وضعیت این شرکت به لحاظ درآمد و سود و کیفیت خدمات مطلوب است.»
همکاری با وزارت جهاد برای تأمین و توزیع کالاهای اساسی
شرکت فن‌آوا سیستم نیز از سال گذشته وارد حوزه SCM شده است و تعداد استان‌های تحت پوشش خود را از سه استان به ۸ استان ارتقا داده است. زندوکیلی در این باره توضیح می‌دهد: «ما یک توافق‌نامه با وزارت جهاد و کشاورزی در سال ۱۴۰۱ داشتیم که طبق آن قرار شد روی سازماندهی مواد پروتئینی به‌ویژه قیمت مرغ کار کنیم. وزارت جهاد و کشاورزی معتقد بود که این وزارتخانه نیازمند همکاری در حوزه کنترل تأمین و توزیع کالاهای اساسی موردنیاز مردم بوده؛ بر همین اساس همکاری‌هایی با وزارتخانه مذکور آغاز شد. فن‌آوا به کمک یک شرکت دانش‌بنیان، پلتفرمی را در این زمینه ایجاد کرد و روی سه استان متمرکز شد.
شرکت‌های دیگری هم هستند که در این حوزه فعالیت می‌کنند. ما در این حوزه عملکرد خوبی داشتیم و وزارتخانه هم از پروژه حمایت می‌کرد تا اینکه رویکردهای وزارتخانه در طول زمان و با بهبود وضعیت تغییر کرد. در حقیقت تغییر در اولویت‌های وزارتخانه از یک سو و تغییرات برخورد رگولاتور و افزایش ذخایر نهاده‌ها سبب دشواری در تداوم کسب‌وکار این حوزه شد. اما ما اهمیت موضوع را درک کرده و پیش‌بینی نیازمندی دوباره به این فناوری را جهت مدیریت بهینه منابع کشور توسط دولت تحلیل کرده بودیم؛ لذا ضمن تحمل دشواری‌های ناشی از تغییر الگوهای فوق باز هم پروژه را ادامه دادیم. رگولاتور فکر می‌کند که وقتی فراوانی یک کالای اساسی زیاد می‌شود، شاید دیگر نیازی به استفاده از فناوری‌های نوین نباشد. درحالی‌که طبق تحلیل و تجارب میدانی، ما در زمان فراوانی هم نیاز به سازماندهی بازار داریم تا از این طریق هیچ‌یک از ذی‌نفعان این اکوسیستم‌ها آسیب نبینند.
اگر فرهنگ استفاده از چنین سامانه‌هایی برساخت شود، ما می‌توانیم کارهای بسیاری برای تنظیم بازار کالاهای موردنیاز مردم انجام دهیم. اما از این فناوری‌ها آن‌طور که باید توسط دولت استفاده نمی‌شود؛ چون الزامی برای استفاده از آن بر خود نمی‌بینند. اکنون قیمت مرغ نوسان دارد و این موضوع مردم را اذیت می‌کند. باید زنجیره تولید تا توزیع کالاها در بازار کنترل و سازماندهی شود. برای این کار سیاست‌گذاری لازم است. ما لایه اجرایی حوزه فناوری اطلاعات این پروژه را انجام می‌دهیم و می‌توانیم به دولت داده‌های دقیق بدهیم تا امکان پیش‌بینی و مدیریت وضعیت بازار برای آنها فراهم شود. با وجود این، امروز روی هشت استان تمرکز کرده‌ایم تا زنجیره را برای ذی‌نفعان که عموماً فعالان بخشی خصوصی هستند جذاب کنیم. کار دقیقی روی آسیب‌شناسی زنجیره‌ها در کشور انجام داده‌ایم و در حال ارائه راهکارهای اجرایی جهت رفع این آسیب‌ها هستیم.»
در پی کاهش سهم هلدینگ در شرکت فن‌آوا کارت
شرکت فن‌آوا کارت نیز در حوزه PSP فعال است و طبق صحبت‌های زندوکیلی در سال‌های گذشه با کاهش سهم بازار مواجه بوده است که حالا دوباره روی ریل توسعه قرار گرفته است. او درباره این شرکت نیز صحبت می‌کند و می‌گوید: «زیرساخت‌های فنی، مدیریتی و عملیاتی شرکت را بهبود بخشیده‌ایم و به‌رغم مشکلات و چالش‌هایی که با سهام‌دارها داشتیم، سرمایه آن را از ۱۸۰میلیارد به ۱۰۰۰میلیارد رساندیم. در مرحله اول ارتقای سرمایه انجام شده تا شرکت بتواند دستگاه‌ها و تجهیزاتی را که نیاز دارد تهیه کند.
دستگاه کارت‌خوان هنوز هم در صنعت پرداخت کشور حرف اول را می‌زند و ۹۷درصد این صنعت بر پایه کارت‌خوان مدیریت می‌شود. ما هم برای اینکه سهم بازار خود را داشته باشیم، باید روی این حوزه سرمایه‌گذاری کنیم. در برنامه‌ریزی راهبردی‌مان ابزارهای نوین پرداخت را هم دیده‌ایم و اگر رگولاتور و صنعت همراهی‌مان کنند، آنها را هم اجرا می‌کنیم. بحث‌هایی مثل سهام‌داری و انطباق با الزامات بانک مرکزی را هم در نظر گرفته‌ایم.»
ورود شرکت تضمین‌گستر به حوزه تولید
هلدینگ فن‌آوا شرکت‌های دیگری نیز دارد؛ مانند شرکت شبکه‌گستر که در حوزه بازرگانی فعالیت می‌کند، شرکت تضمین‌گستر که در حوزه پشتیبانی از خدمات پرداخت فعالیت می‌کند. زندوکیلی می‌گوید: «شرکت تضمین‌گستر تا انتهای سال مالی امسال باید از حوزه پشتیبانی خارج شود و به یک شرکت تولیدی تبدیل شود. چون در هلدینگ، شرکت تولیدی نداشتیم. معتمد همراه فن‌آوا نیز یک شرکت مالیاتی است که مشابه همه TSPها برای توسعه‌اش با چالش رگولاتوری روبه‌روست. سازمان امور مالیاتی قرار بود کل اصناف را ملزم به استفاده از سامانه مؤدیان کند، اما هنوز این کار را نکرده است و این روی توسعه کسب‌وکار شرکت‌های معتمد تأثیرگذار است.»
تعرفه‌های کنونی کمکی به توسعه شرکت‌ها نمی‌کند
توسعه هلدینگ‌های فناوری اطلاعات در کشور تا حد زیادی وابسته به تصمیمات رگولاتورهاست و رگولاتوری پرتکرارترین واژه‌ای است که این هلدینگ‌ها به‌عنوان چالش به آن اشاره می‌کنند. زندوکیلی با اشاره به این موضوع می‌گوید: «تعرفه‌های ابلاغ‌شده در حوزه‌های مختلفی نظیر پرداخت، ماهواره، معتمد مالیاتی و امثالهم مناسب نیست. تورم هر سال بیشتر می‌شود، اما تعرفه حوزه‌های گوناگون تغییر نمی‌کند. یکی دیگر از چالش‌هایمان هم به خود حوزه‌ای برمی‌گردد که در آن فعالیت می‌کنیم. فناوری اطلاعات، حوزه‌ای پویاست که مستمراً به‌روز می‌شود.
در نتیجه، برای اینکه بتوان در این حوزه از برترین‌ها باشیم، باید همیشه به‌روز بود و با فناوری‌های نوین روز منطبق شد. ما دچار تحریم هم هستیم و این مسئله بهره‌برداری ما از فناوری‌های نوین را سخت می‌کند. جذب و نگهداشت نیروی انسانی هم که دیگر جای خود را دارد. نگهداشت نیروی انسانی متخصص سختی خود را دارد. با وجود این، در حال طراحی برنامه‌هایی هستیم که از پس این چالش و چالش‌های دیگر بربیاییم.»
خروج از اقیانوس قرمز و ورود به فضاهای دانش‌بنیان و نوآور
هلدینگ فن‌آوا در حال سرمایه‌گذاری روی حوزه‌های نوآوری بوده و در حال تأسیس یک مرکز نوآوری است. در این راستا نیز در راستای ایجاد تفکر نوآوری در کسب‌وکارهای زیرمجموعه این هلدینگ اقدام کرده‌اند. زندوکیلی در این باره اظهار می‌کند: «از زمانی که در گروه فن‌آوا مشغول به کار شدم، تثبیت و توسعه را در دستور کار و جزو وظایفم قرار دادم و هم‌اکنون در حال حرکت به سمت تحول دیجیتال هستیم. امروز هر شرکتی که می‌خواهد سهم بازار بیشتری داشته باشد باید از فضاهای دانش‌بنیان و نوآوری استفاده کند که ما هم از این قاعده مستثنی نیستیم.
هر کجا این کار را کردیم، موفق شدیم و به همین دلیل تصمیم گرفتیم که جهش و تحولمان را در ورود به حوزه نوآوری معنا کنیم. به همین منظور، روی ایجاد تفکر نوآوری در کسب‌وکارها و مدیریت گروه وقت گذاشتیم و در تلاشیم تا آن را در سازمان جاری کنیم. در برنامه سال ۱۴۰۴ مقوله نوآوری را خیلی جدی گرفته‌ایم و آن را یکی از شاخص‌های سنجش میزان موفقیت مدیرانمان تعریف کردیم. در این راستا، اقدامات آموزشی نیز انجام داده‌ایم تا اول فرهنگ نوآوری برساخت شود.»
به گفته مدیرعامل گروه فن‌آوا، دفتر نوآوری این هلدینگ تشکیل شده و تا پایان سال ۱۴۰۳ ساختارمند می‌شود تا به‌عنوان یک مرکز نوآوری، به‌زودی در یکی از پارک‌های علم و فناوری کشور ساکن شود: «ما نمی‌خواهیم همه کار را به‌تنهایی انجام دهیم و قرار است از ظرفیت‌های شرکت‌های نوآور و فناور، دانشگاه‌ها و متخصصان استفاده کنیم. تا امروز با بیست تیم مختلف همکاری داشته‌ایم تا بتوانیم زنجیره‌هایی توانمند و کامل شکل بدهیم.»
ورود به حوزه هوش مصنوعی در سال ۱۴۰۴
زندوکیلی سپس توضیح می‌دهد که به لحاظ درآمدی و برنامه‌هایی که دارند، به نظر می‌رسد که تا پایان سال مالی بتوانند بیش از ۸۰ درصد از اهدافشان را محقق کنند. البته چند پروژه هم دارند که به ۱۰۰درصد می‌رسند. او در این باره می‌گوید: «سال مالی شرکت‌های هلدینگ فن‌آوا، آذرماه ۱۴۰۳ تمام شد، اما سال مالی هلدینگ اسفندماه ادامه دارد، منظورم سال مالی هلدینگ است.
برنامه‌های جدی برای ورود به حوزه هوش مصنوعی داریم و در سال ۱۴۰۴ روی فعالیت‌های اجرایی این حوزه تمرکز خواهیم کرد تا هم تحول ایجاد کرده باشیم، هم زنجیره‌های ارزش مدنظرمان را ایجاد کنیم. زنجیره هوش مصنوعی به چهار لایه زیرساخت، الگوریتم، داده و پلتفرم نیاز دارد و ما همه اینها را داریم. می‌خواهیم ارائه‌دهنده خدمات هاستینگ هوش مصنوعی به‌عنوان سرویس باشیم و از هوش مصنوعی برای خود هلدینگ هم استفاده کنیم، چون اینجا داده‌های زیادی وجود دارد که می‌توان از آنها بهره‌برداری خوبی کرد. من فن‌آوا را با فناوری می‌فهمم و آرزو می‌کنم که فناوری در ایران توسعه داده شود تا فن‌آوا هم در این فضا توسعه پیدا کند و رفاه مردم را بیشتر کند.»
