تأمین مالی؛ چالشی که نوآوری را می‌کشد
مدیران و فعالان لندتک ایران در یک سال گذشته درباره وضعیت این حوزه، چالش‌ها و آینده احتمالی‌اش چه گفته‌اند؟
عصر تراکنش ۹۱ و ۹۲ / نقش لندتک‌ها در افزایش قدرت خرید مردم و تحول صنعت فناوری‌های مالی بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ کسب‌وکارهایی که در وضعیت تورمی اقتصاد کشور می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند. ما معتقدیم که لندتک ایران در آستانه رشدی بزرگ قرار دارد. با وجود این، فعالان این حوزه برای ادامه فعالیت‌هایشان با چالش‌هایی نیز روبه‌رو هستند که مهم‌ترینشان را می‌توان تأمین مالی دانست؛ چالشی که اگر چاره‌ای برایش اندیشیده نشود، به بحرانی تبدیل می‌شود که توان نابودی کسب‌وکارها را دارد. به همین منظور، بخش «تنظیم‌گری» هشتادوسومین شماره از ماهنامه عصر تراکنش به وضعیت لندتک‌ها، میزان تأثیرگذاری آنها و چالش‌هایی که دارند، اختصاص داده شد که گزارشی از آنها را در ادامه می‌خوانید.
لزوم تغییر الگوی کسب‌وکاری لندتک‌ها
محمدمهدی اسمعیلی، مدیرعامل سیمرغ تجارت، درباره چالش تأمین مالی لندتک‌ها در ایران میگوید: «وضعیت اقتصادی کشور طوری است که علاوه بر مشکلاتی که برای مردم به وجود آورده، به کاهش نقدینگی بانک‌ها نیز ختم شده است. بانک‌ها یکی از حامیان مالی اصلی لندتک‌ها هستند و وقتی آهی در بساط ندارند، نمی‌توانند از ما هم حمایت کنند. در نتیجه، تأمین مالی به یکی از چالش‌های بزرگ صنعت لندتک کشور تبدیل شده است. در چنین وضعیتی یا باید به دنبال حامیان دیگری بود یا باید الگوی کسب‌وکاری را تغییر داد. برای مثال در رابطه با تغییر الگوی کسب‌وکاری می‌توانیم به سمت تمرکز بیشتر روی حوزه اعتبار برویم.»
بلاتکلیف شدن لندتک‌ها در ایران
به گفته سیدمجتبی بنی‌طبا، رئیس هیئت‌مدیره مانیسا، در صنعت لندتک با کاهش نقدینگی در گردش مواجه هستند و این مسئله نه‌فقط آنها را، بلکه هر صنعتی را با چالش روبه‌رو می‌کند. او میگوید: «متأسفانه فکری هم برای آن نشده و راهکارهایی که تاکنون ارائه شده هم چالش نقدینگی لندتک‌ها را برطرف نکرده و به عبارتی این صنعت بلاتکلیف شده است. درنتیجه، بانک مرکزی به‌عنوان رگولاتور اصلی این حوزه باید وارد عمل شود و با ایجاد تغییراتی در اکوسیستم تکلیف ما را معلوم کند. نیازهای مردم روی زمین مانده و لندتک‌ها هم راهی جز تلاش برای بقا و اینکه روی همان مشتریان قبلی‌شان تمرکز کنند، ندارند. این در حالی است که این صنعت پتانسیل‌های رشد زیادی دارد و می‌تواند با ورود به حوزه‌ها و زمینه‌های مختلف، محصولات نوینی را خلق کند که هم به رفع نیاز مردم، هم به افزایش حاشیه سود شرکت‌ها منتهی می‌شود.»
چالش تأمین مالی و کاهش ریسک‌پذیری شرکت‌ها
مهدی مقیمیان، مدیرعامل مینی‌پی، درباره تأثیر چالش تأمین مالی بر توسعه نوآوری در صنعت لندتک صحبت می‌کند و میگوید: «وقتی کسب‌وکاری با چالش نقدینگی روبه‌رو است، مجبور می‌شود روی فعالیت‌های ضروری و کوتاه‌مدت تمرکز کند که بقای آن را تضمین می‌کند. در این وضعیت فعالیت‌های نوآورانه که ذاتاً زمان‌بر، هزینه‌بر و پرخطرند به حاشیه می‌روند. تأمین مالی ناپایدار باعث کاهش ریسک‌پذیری شرکت‌ها می‌شود و ترس از شکست و ناتوانی در جبران ضررهای احتمالی را افزایش می‌دهد. همه اینها جلوی خلاقیت را می‌گیرد. جذب و نگهداشت نیروهای متخصص در حوزه‌های نوآورانه نیز نقدینگی زیادی می‌خواهد و کسب‌وکارهایی که با مشکل تأمین مالی روبه‌رو باشند، در رقابت با شرکت‌های دیگر در حوزه منابع انسانی دچار چالش می‌شوند. در یک کلام فرصت‌ها از دست می‌رود و کاهش سهم بازار و افت سودآوری شرکت‌ها را در پی می‌آورد.»
خاستگاه‌های چهارگانه توسعه اعتبار
سیدحامد قنادپور، مدیرعامل تارا، نیز معتقد است در زمینه رشد و توسعه اعتباری، چهار خاستگاه مهم وجود دارد. او در این باره توضیح می‌دهد: «نخستین خاستگاه، حوزه حمل‌ونقل است که در ایران هم مبحث اعتبار از این حوزه و با ظهور کسب‌وکارهایی نظیر اسنپ‌پی آغاز شد. دومی شرکت‌های اپراتور موبایل هستند که در ایران با وجود حرکت‌هایی که تاکنون در این حوزه رخ داده هنوز موفقیت خاصی مشاهده نشده است. خاستگاه سوم بیگ‌تک‌ها هستند که در خارج از ایران به این حوزه ورود کرده‌اند و ما در داخل به‌طور خاص شاهد آن نبوده‌ایم. خاستگاه چهارم هم بحث FMCG است.»
تأثیر مهم رتبه اعتباری در زندگی افراد
محمدمهدی مؤمنی، مدیرعامل ازکی‌وام، با مقایسه وضعیت اعتبار در داخل و خارج کشور، نتایج جالبی را مطرح می‌کند و در این باره توضیح می‌دهد: «مفهوم اعتبار در تاریخ جهان نقش مهمی را در عرصه مراودات تجاری ایفا کرده و در قرن‌های ۱۴، ۱۵ و ۱۶ میلادی مبنای بسیاری از روابط بازرگانی بوده است. حتی مقوله کارت اعتباری هم در جهان مسئله‌ای قدیمی به شمار می‌رود و تاریخچه‌ای هفتادساله دارد و ریشه آن به سال ۱۹۵۰ برمی‌گردد که به‌نوعی مبدأ شکل‌گیری ساختار اعتباری در فضای مدرن است. در بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه، نمره اعتباری تأثیر مهمی در زندگی افراد می‌گذارد و مردم سبک زندگی خود را طوری مدیریت می‌کنند که این شاخص دچار تنزل نشود و به سمت مثبت تغییر کند نه منفی. متأسفانه در کشور ما روی این مسئله سرمایه‌گذاری چندانی نشده است.»
در زمینه اعتبارسنجی شرایط خوبی داریم
محمدرضا آشتیانی، مدیرعامل قسطا، سه عنصر تأمین مالی، زیرساخت اعطای وام و اعتبارسنجی یا ریسک نکول را مؤلفه‌های بنیادین حوزه اعتبار و وام می‌داند و هرکدام از آنها را از زاویه نگاه خود می‌سنجد: «در زمینه اعتبارسنجی و به‌ویژه در یک سال اخیر، با ارتقای شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایرانیان اتفاق‌های خوبی رخ داده است. ما در دو سه سال گذشته نمی‌توانستیم از نتایجی که این شرکت ارائه می‌کرد به دلیل خطاهای زیادی که شاملشان می‌شد استفاده کنیم، اما این شرایط در سال اخیر تغییر کرده و پیشنهادهایی که برای اعطا یا عدم اعطای وام توسط این سازوکار ارائه می‌شود کاملاً قابل استناد است. از طرفی در این حوزه اکثر لندتک‌ها دارند به سمت طراحی یک موتور هوش مصنوعی حرکت می‌کنند تا بتوانند اعتبارسنجی هوشمند داشته باشند. درکل در زمینه اعتبارسنجی شرایط خوبی داریم؛ چه در میان لندتک‌ها، چه در حوزه بانکی.»
افزایش بهای پول؛ بزرگ‌ترین چالش صنعت لندتک
علیرضا قنادان، مدیرعامل شرکت لندو، نیز معتقد است که اولین و بزرگ‌ترین معضل صنعت لندتک کشور افزایش بهای پول است که خطوط اعتباری لندتک‌ها را با محدودیت مواجه کرده و نرخ منابع را بالاتر برده است. او میگوید: «کمبود منابع وجود دارد و پول هم گران‌تر شده است. وقتی شرایط رگولاتوری هم به این فضا تحمیل می‌شود، وضعیت دشوارتر می‌شود. هرچند من معتقدم با بیشتر شناخته شدن این صنعت توسط حاکمیت و نهادهای قانون‌گذار و با گذشت زمان این چالش کم‌رنگ‌تر می‌شود، اما فعلاً و با دستورالعمل‌های اخیر، مخصوصاً مصوبه سال گذشته در زمینه تسهیلات‌یاری، به نظر می‌رسد که نگاه رگولاتور نسبت به مقوله لندتک واقع‌بینانه و منطقی نیست. امیدواریم با مصوبه‌ها و اصلاحیه‌های بعدی، نقص‌های موجود در ابلاغیه قبلی برطرف شود.»
چالش رگولاتوری در توسعه اعتبارسنجی لندتک‌ها
به نظر روح‌الله پرنیان، مدیرعامل جی‌اس‌ام پی، یک سیستم اعتبارسنجی کارآمد برای لندتک‌ها چرخی نیست که نیاز داشته باشیم از اول آن را اختراع کنیم. او در این باره توضیح می‌دهد: «هم‌اکنون شاهد نمونه‌های موفقی از اعتبارسنجی در دنیا هستیم و اگر داده‌های لازم در اختیار بخش خصوصی قرار بگیرد، می‌توانیم شاهد چنین موارد موفقی در ایران هم باشیم و گمان می‌کنم لندتک‌ها بدانند چگونه اعتبارسنجی را انجام دهند. البته داده تنها معضل ما در این زمینه نیست؛ با وجود اینکه اکثر لندتک‌ها به‌طور داخلی اعتبارسنجی را انجام می‌دهند، اما به لحاظ قانونی، رگولاتور این اجازه را به ما نمی‌دهد. تا زمانی که چنین جوازی برای شرکت‌های خصوصی فراهم نشود، وجود داده‌ها هم دردی را درمان نخواهد کرد.»