بیمه مرکزی در مسیر شرکت‌داری؟
مروری بر مهم‌ترین مطالب پرونده تنظیم‌گری شماره هشتادوهشتم عصر تراکنش که به قطع‌شدن دسترسی اینشورتک‌ها به سرویس استعلام بیمه مرکزی پرداخته بود
عصر تراکنش ۹۱ و ۹۲ / دسترسی شرکت‌های اینشورتک به سامانه سنحاب که توسط بیمه مرکزی مدیریت می‌شود، به طور ناگهانی اواسط شهریورماه ۱۴۰۳ مسدود شد؛ اقدامی که به‌عنوان محدودیت جدیدی برای شرکت‌های فناورانه فعال در حوزه بیمه تلقی شد و سؤالاتی را درباره آینده کسب‌وکارهای اینشورتک و سیاست‌های نظارتی در این صنعت برانگیخت. پرونده «تنظیم‌گری» هشتادوهشتمین شماره از ماهنامه عصر تراکنش به همین موضوع اختصاص داده شد. به همین منظور، در گفت‌وگو با فعالان و مدیران صنعت بیمه کشور دو گزارش در این باره آماده کردیم؛ فعالان و مدیرانی که می‌گویند بیمه مرکزی قصد دارد شبیه همتایانش در صنایع دیگر، وارد شرکت‌داری و کسب درآمد از صنعت تحت نظارتش شود و سنحاب را به نهادی شبیه شاپرک تبدیل کند. قاسم نعمتی، معاون فناوری اطلاعات بیمه پاسارگاد، نیز یادداشتی درباره سرگردانی اینشورتک‌ها و عملکردشان در صنعت بیمه نوشته بود که در ادامه مروری بر مهم‌ترین مطالب آنها خواهیم داشت.
وظیفه رگولاتور، ریل‌گذاری برای توسعه است
حمیدرضا پروازی، رئیس کمیته توسعه کسب‌وکار دیجیتال سندیکای بیمه‌گران ایران، بر این باور است که نهاد رگولاتور در صنعت بیمه طی سال‌های گذشته به مسئله کسب‌وکاری این حوزه وارد شده است. او در این باره توضیح می‌دهد: «وظیفه نهاد رگولاتور ریل‌گذاری و سیاست‌گذاری برای توسعه است. یکی از مباحث داغ صنعت بیمه طی دو سال گذشته سوئیچ بیمه مرکزی بوده که تاکنون شکل نگرفته و شکل‌گیری آن به دلیل چالش‌ها و ملاحظات موجود بعید است. این مسئله باعث ایجاد حساسیت در صنعت بیمه شد و این سؤال به وجود آمد که چرا نهاد ناظر برای فروش‌هایی که از طریق API و به‌صورت وب‌سرویس انجام می‌شود، سوئیچ در نظر گرفته و چرا تمام شرکت‌ها باید به این سوئیچ متصل شوند؟ همچنین چرا کارگزاران آنلاین و فروشندگان بیمه برای فروش باید از API که از سوئیچ گرفته شده اقدام کنند؟ این ماجرا باعث حساسیت در صنعت بیمه شد و سنحاب و فنحاب شکل گرفتند.»
تفاوت‌ها و شباهت‌های سنحاب و شاپرک
ایمان ارسطو، مدیرعامل پلنت، با اشاره به این نکته که سنحاب و شاپرک هر دو به‌نوعی به تسهیل فرایندهای مالی و اطلاعاتی کمک می‌کنند، اما ماهیت و هدف آنها متفاوت است، می‌گوید: «هدف شاپرک تسهیل پردازش پرداخت‌های الکترونیکی میان بانک‌ها، فروشگاه‌ها و نقاط فروش است و به‌عنوان یک زیرساخت همکاری مالی، نقش کلیدی در ایجاد شبکه‌ای امن و سریع برای تبادل اطلاعات و تراکنش‌ها دارد. سنحاب به‌عنوان یک سامانه اطلاعاتی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها می‌تواند به مقایسه و انتخاب بیمه‌نامه‌ها کمک کند. هدف این سامانه بهبود دسترسی به اطلاعات بیمه‌ای و تسهیل فرایندهای بیمه است. اگر سنحاب بتواند زیرساخت‌های لازم را برای استانداردسازی، امنیت و یکپارچگی داده‌ها ایجاد کند، ممکن است به سویی حرکت کند که مشابه شاپرک عمل کند، اما این مستلزم صرف زمان، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری ذی‌نفعان مختلف است.»
بهبود مسیر کسب درآمد از سوئیچ بیمه
برخی بر این باورند که بیمه مرکزی به دنبال ایجاد بازار انحصاری است. علی‌اکبر گلشنی‌‌اصل، مدیر تحول دیجیتال بیمه دی در این باره بیان میکند: «باید شواهد را در نظر گرفت تا دید اساساً بیمه مرکزی چنین هدفی دارد یا خیر. وقتی رگولاتور شرکتی ایجاد کرده، سرویس‌ها را داخل آن قرار می‌دهد و برای استفاده از هریک از سرویس‌ها نرخی را معین میکند. برداشت اکثر افراد این است که رگولاتور به دنبال ایجاد بازار انحصاری برای خود است. دو سال قبل یکی از دغدغه‌های کارگزاران آنلاین بیمه این بود که بیمه مرکزی اعلام کرد شرکت‌های بیمه‌گر و کارگزاران آنلاین فقط در بستر سوئیچ بیمه می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند. در این حالت شرکت‌های بیمه‌گر برای استفاده از وب‌سرویس‌های صدور آنلاین این سوئیچ یک قرارداد و هزینه جدا پرداخت می‌کردند.
از سوی دیگر کارگزاران آنلاین نیز برای استفاده از سرویس شرکت‌های بیمه‌گر باید هزینه‌ای به سوئیچ بیمه پرداخت می‌کردند. پس از اعتراضات، رئیس بیمه مرکزی دستور داد که از شرکت‌های بیمه‌گر هزینه‌ای دراین‌باره اخذ نشود. تعرفه وب‌سرویس‌های سوئیچ بیمه به‌شدت افزایش یافته و این به نفع شرکت‌های بیمه‌گر نخواهد بود. بیمه مرکزی باید تصمیم بگیرد که قصد ورود به فروش سرویس‌ها و محصولات را دارد یا بستری را برای اکوسیستم ایجاد کند تا صنعت رونق یابد. پیشنهاد من این است که رئیس جدید بیمه مرکزی تمرکز بیشتری دراین‌باره داشته باشد و شفاف‌سازی کند. می‌توان با استفاده از ایده‌های بهتر مسیر کسب درآمد از سوئیچ بیمه مرکزی را بهبود داد.»
رگولاتور؛ بزرگ‌ترین مانع توسعه صنعت بیمه
رضا کرامتی‌نیا، مدیرعامل مهد خلاقیت خودرو کیان (آیتول)، نیز مانند بسیاری دیگر می‌گوید که بیمه مرکزی می‌خواهد شرکت‌داری کند و این موضوع می‌تواند توسعه صنعت بیمه را به خطر بیندازد. او در این باره توضیح می‌دهد: «نهاد رگولاتور به‌جای تسهیل فرایندها و کمک به گسترش صنعت، تبدیل به بزرگ‌ترین مانع رشد و توسعه آنلاین آن شده است و نهادهای صنفی نمایندگان بیمه، با تأثیرگذاری که روی ساختار بیمه مرکزی دارند، این نهاد را از بی‌طرفی خارج کرده‌اند و آن را به سمت نمایندگان بیمه و علیه استارتاپ‌های بیمه‌ای برده‌اند. به نظر می‌رسد که این نهاد هدف اصلی خود را فراموش کرده و به‌جای کمک به تأمین و گسترش زیرساخت‌های بیمه‌ای در صنعت، می‌کوشد از طریق اجرای مختلف این اکوسیستم برای خود تجاری‌سازی و درآمدزایی داشته باشد. بیمه مرکزی هم قصد دارد همانند همتایانش در صنایع دیگر، شرکت‌داری کند و به فکر انحصارگرایی و کسب درآمد است.»
گویا رئیس‌کل جدید بیمه مرکزی رویکرد توسعه‌محور دارد
طبق گفته‌های محمدرضا فرحی، مدیرعامل بیمه بازار، بیمه مرکزی باید به این سؤال پاسخ دهد که چرا فقط از اینشورتک‌ها تعرفه می‌گیرد. او در این باره می‌گوید: «به نظر من، افرادی در بیمه مرکزی قصد تضعیف اینشورتک‌ها را داشتند که کل بار مالی فنحاب را به گردن آنها انداختند. در مقاطعی افرادی در بیمه مرکزی در مصدر امور بودند که رؤیای ایجاد نهادی شبیه به شاپرک بانک مرکزی را داشتند؛ نهادی که وارد حوزه شرکت‌داری شود و برای بیمه مرکزی آورده مالی داشته باشد. با تحولاتی که در بیمه مرکزی رخ داده است، این‌طور به نظر می‌رسد که رئیس‌کل جدید بیمه مرکزی چنین قصدی ندارد و مانع توسعه اینشورتک‌ها نمی‌شود. البته این رویکرد رئیس‌کل جدید در همه زمینه‌های صنعت بیمه صادق بوده و با آمدن او آرامش و اطمینان‌خاطر بر همه اهالی صنعت حاکم شده است. امیدواریم این رویکرد مستمر باشد و در نهایت به رشد و بالندگی بیمه در کشورمان منتهی شود.»
ضربان اینشورتک کشور ضعیف شده است
قاسم نعمتی، معاون فناوری اطلاعات بیمه پاسارگاد، در یادداشت خود در این پرونده، می‌گوید: «شرکت‌های فناور در صنعت بیمه سرگردان هستند و ضربان اینشورتک ضعیف شده است. از عوامل مهم این امر، گردش ضعیف اطلاعات در داخل و به‌خصوص خارج از صنعت بیمه، ضعف در نرم‌افزارهای جامع بیمه‌گری، کم‌حوصلگی صنعت بیمه در همراهی با اینشورتک برای طی دوره بلوغ، نبود اکوسیستم مناسب برای شکل‌گیری موفق اینشورتک، و نگرانی و مقاومت در بخش‌هایی است که با ورود اینشورتک باید تغییر ماهیت بدهند. امید است با رفع موانع مربوطه، اینشورتک‌های واقعی صنعت به بلوغ کامل برسند و زمینه برای حضور و بروز اینشورتک‌های جدید در حوزه‌هایی از صنعت بیمه که نیازمند رشد و توسعه است، فراهم شود.»