تحول مالیاتی؛ ضرورتی برای رشد اقتصادی کشور
درباره قانون سامانه مؤدیان، شرکت‌های معتمد مالیاتی و چالش‌های پیش روی کسب‌وکارها
عصر تراکنش ۹۳؛ مهدی بردابرد، مدیرعامل شرکت معتمد هوشمند تکسا / نظام مالیاتی هر کشور یکی از ارکان اساسی تأمین منابع مالی دولت است. در سال‌های اخیر، در راستای اجرای برنامه دولت الکترونیک و توسعه سامانه مؤدیان مالیاتی، نقش شرکت‌های معتمد مالیاتی به‌عنوان بازوی اجرایی سازمان امور مالیاتی پررنگ‌تر شده است. این شرکت‌ها مسئولیت صدور و ارسال صورت‌حساب الکترونیکی را در بستری امن، مطمئن و هوشمند بر عهده دارند و همچنین موظف‌اند مؤدیان مالیاتی را در انجام تکالیف جدیدشان توانمند سازند.
توسعه این نظام، گامی مهم در جهت افزایش شفافیت، عدالت در مالیات‌ستانی و کاهش شکاف مالیاتی محسوب می‌شود. بااین‌حال، کسب‌وکارهای مشمول این قانون با چالش‌هایی مواجه هستند که بررسی و رفع آنها می‌تواند به تسهیل و تسریع فرایندهای اجرایی و ارتقای سطح خدمات مالیاتی کمک کند.
چالش‌های موجود در حوزه شرکت‌های معتمد مالیاتی
۱. مالیات‌گریزی و دانش ناکافی مالیاتی مؤدیان: بسیاری از صاحبان کسب‌وکارها هنوز با فرایندهای ارسال صورت‌حساب الکترونیکی آشنایی ندارند و بدتر از آن، با انجام تکلیف از طریق شرکت‌های معتمد نیز آشنایی کامل ندارند. این عدم آگاهی که به دلیل کمبود شرکت‌های دارای مجوز نوع ۲ (آموزش تکالیف مالیاتی و قوانین پایانه‌های فروشگاهی و سامانه مؤدیان به مؤدیان مالیاتی) ایجاد شده، باعث تأخیر در اجرای تکالیف مالیاتی شده و زمینه فرار مالیاتی را فراهم می‌کند.
۲. پیچیدگی‌های اجرایی و ناهماهنگی بین نهادهای مرتبط: اجرای مؤثر نظام معتمد مالیاتی نیازمند تعامل هماهنگ بین سازمان امور مالیاتی، بانک مرکزی، اتاق‌های بازرگانی، اصناف و سایر نهادهای ذی‌ربط است. در حال حاضر، ناهماهنگی بین این سازمان‌ها، روند اجرای قانون را پیچیده کرده و مشکلاتی برای مؤدیان ایجاد کرده است.
۳. مشکلات فنی و زیرساختی در سامانه مؤدیان: با وجود توسعه زیرساخت‌های سامانه مؤدیان، همچنان برخی مشکلات فنی از جمله کندی سیستم، اختلالات نرم‌افزاری و عدم هماهنگی کامل بین سامانه‌های مختلف مالیاتی وجود دارد. این مشکلات باعث نارضایتی مؤدیان و افزایش ریسک خطا در ثبت و ارسال اطلاعات مالیاتی شده است.
۴. چالش ارسال صورت‌حساب‌های الکترونیکی از طریق نرم‌افزارهای واسط: با توجه به جدید بودن قانون سامانه مؤدیان و عدم شناخت مؤدیان مالیاتی از نقش و کارکرد شرکت‌های معتمد، این مؤدیان اکثراً از طریق نرم‌افزارهای حسابداری یا نرم‌افزارهای واسط، صورت‌حساب‌های خود را ثبت و ارسال می‌کنند که با توجه به عدم پشتیبانی این شرکت‌ها و عدم امکان ارسال صورت‌حساب‌های برگشتی و اصلاحی توسط آنها، باعث بروز مشکلاتی شده و در برخی موارد، هزینه‌های اضافی برای کسب‌وکارها به همراه دارد و همچنین احتمال بروز مشکلات فنی را افزایش می‌دهد.
راهکارهای پیشنهادی برای بهبود وضعیت
۱. آموزش و فرهنگ‌سازی گسترده‌تر: تسهیل فرایند دریافت مجوز نوع ۲ شرکت معتمد مالیاتی، منجر به افزایش تعداد این شرکت‌ها شده و همین امر موجب افزایش آگاهی مؤدیان می‌شود. از طرفی برگزاری کارگاه‌ها و جلسات آموزشی مستمر برای مؤدیان، هم توسط سازمان امور مالیاتی و همچنین شرکت‌های معتمد مالیاتی آگاهی آنها را افزایش داده و اجرای تکالیف مالیاتی را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، اطلاع‌رسانی درباره الزامات قانونی از طریق رسانه‌های عمومی و دیجیتال می‌تواند از میزان ناآگاهی و مقاومت مؤدیان در برابر اجرای قانون بکاهد.
۲. تسهیل فرایندهای اجرایی و کاهش هزینه‌ها: ایجاد مشوق‌های مالی برای کسب‌وکارها و کاهش هزینه‌های مربوط به ارسال صورت‌حساب‌های الکترونیکی می‌تواند از فشار اقتصادی آنها بکاهد و نرخ پذیرش نظام معتمد مالیاتی را افزایش دهد. از آنجایی که این موضوع در قانون پیش‌بینی شده است، در صورت اجرای آن توسط سازمان مالیاتی، مؤدیان راحت‌تر به انجام تکالیف تن می‌دهند.
۳. ارتقای زیرساخت‌های فناوری اطلاعات: افزایش ظرفیت پردازش داده‌ها و یکپارچه‌سازی سیستم‌های مالیاتی با سامانه‌های شرکت‌های معتمد، موجب افزایش کارایی این نظام و کاهش خطاهای اجرایی خواهد شد.
۴. ایجاد مکانیزم‌های بازخورد و نظارت مستمر: راه‌اندازی سامانه‌ای برای دریافت نظرات، پیشنهادها و شکایات مؤدیان و کسب‌وکارها، می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف سیستم و بهبود مستمر فرایندهای مالیاتی کمک کند. با توجه به تعداد بالای مؤدیان و ضعف سامانه پاسخگویی تلفنی ۱۵۲۶ سازمان، شرکت‌های معتمد مالیاتی در صورت حمایت همه‌جانبه سازمان می‌توانند به این ظرفیت کمک کنند.
آینده حوزه معتمد مالیاتی در ایران در افق ۱۴۰۴
با توجه به سیاست‌های دولت در حوزه تحول دیجیتال، پیش‌بینی می‌شود که تا پایان سال ۱۴۰۴، نظام معتمد مالیاتی در ایران بیش از پیش توسعه یافته و هوشمند شود. برای دستیابی به این هدف، اقدامات زیر ضروری خواهد بود:
- استفاده از فناوری‌های نوین: بهره‌گیری از بلاکچین جهت ارتقای سطح امنیت داده‌ها، هوش مصنوعی و یادگیری ماشین برای پردازش و تحلیل داده‌های مالیاتی با دقت بالا.
- اصلاح و انعطاف‌پذیری مقررات: تدوین قوانین مالیاتی متناسب با نیازهای مؤدیان و کسب‌وکارهای دیجیتال.
- ارتقای تعاملات بین‌المللی: استفاده از تجربیات سایر کشورها برای بهبود کارایی نظام معتمد مالیاتی و استانداردسازی فرایندهای مالیاتی.
نتیجه‌گیری
نظام معتمد مالیاتی در ایران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین گام‌های دیجیتالی‌سازی فرایندهای مالیاتی، مسیر درستی را تاکنون طی کرده است. دولت با اجرای این نظام، به دنبال افزایش شفافیت مالی، کاهش شکاف مالیاتی و تسهیل امور مالیاتی برای کسب‌وکارهاست. بااین‌حال، توجه به چالش‌های اجرایی، بهبود زیرساخت‌های فناوری اطلاعات، در صورت حمایت همه‌جانبه سازمان از شرکت‌های معتمد و افزایش فرهنگ‌سازی می‌تواند موجب بهبود و توسعه هرچه بیشتر این نظام شود. حرکت به سمت یک نظام مالیاتی هوشمند و یکپارچه، می‌تواند فضای کسب‌وکار را شفاف‌تر و پیش‌بینی‌پذیرتر کند و در نهایت، به رشد اقتصادی کشور کمک کند.