عصر نئوبانکداری

عصر تراکنش ۵۷؛ مجید عبدالله‌خانی، مدیرعامل رهند هوشمند / برای صنعت بانکداری، سال‌های پیش رو با دگرگونی همه‌جانبه همراه خواهد بود. مجموعه‌ای از راه‌حل‌های تأییدشده مبتنی بر فناوری‌های نوین، انقلابی در سطح ارائه خدمات و نحوه تعامل با مشتریان ایجاد خواهد کرد؛ راه‌حل‌های شناخته‌شده‌ای که به روش‌های نوین و ارزشمند، ابزارهای جدیدی برای مشتری و بانک فراهم می‌کند. از ویژگی بارز سال‌های پیش رو، انتقال تکنیک‌ها و فناوری‌های نوین به صنعت بانکداری خواهد بود.

فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، برنامه‌های تعاملی هوشمند و دستیار دیجیتال در تلفن همراه، اکوسیستم‌های بانکداری باز، تعاملات مالی توزیع‌شده مبتنی بر فناوری بلاکچین، تحلیل‌های پیشگویانه از رفتار مشتری و تراکنش‌های مالی، بانکداری شخصی و گروهی با فرایندها و قواعد کسب‌وکار شخصی‌شده و نظام‌های پرداخت و تأمین مالی جمعی مبتنی بر اعتبار و حسن شهرت، شکل بانکداری را تغییر خواهد داد و بانک‌ها برای حضور مؤثر و پاسخ به نیازهای نوین مشتریان خود می‌بایست ضمن به‌کارگیری ابزارها و سیستم‌های نوین اطلاعاتی، طرح‌های جدید استراتژیک تدوین کنند.

مدل واسطه‌گری مالی در جذب و توزیع منابع که بر اساس منطق و اصل تمرکز استوار بوده، به‌تدریج اعتبار خود را از دست خواهد داد و بانک‌ها و مؤسسات مالی را به ‌سوی تبدیل‌شدن به پلتفرم‌های تسهیل‌کننده تبادلات مالی سوق خواهد داد. صرف یک حضور قوی در خیابان با شعب فراوان و نرخ بهره خوب، دیگر برای حفظ و جذب مشتریان کافی نیست. از این ‌پس همه‌چیز در مورد «تجربه مشتری در یک فرایند کسب‌وکاری آمیخته و ترکیب‌شده از آرتیفکت‌های (مؤلفه یا سرویس) دیجیتالی بانکی و مالی و غیره خواهد بود و عصر نئوبانکداری بر این مبنا آغاز خواهد شد.»

از طرفی نئوبانک‌ها به‌طور کامل روی کانال‌های دیجیتالی ساخته می‌شوند و خبری از شعب فیزیکی و ساختار سنتی ارتباط با مشتری نخواهد بود و همچنین نئوبانک‌ها لزوماً توسط بانک‌های سنتی ساخته نمی‌شوند و این مسئله مهم، وجه تمایز بانکداری آنلاین یا دیجیتالی با نئوبانک‌هاست. یک بانک سنتی می‌تواند برای افزایش دسترس‌پذیری خدمات خود از زیرساخت‌های دیجیتالی بهره بگیرد، ولی نئوبانک‌ها از اساس بر مبنای مدل کسب‌وکاری متفاوت و بهره‌گیری از فناوری‌های عصر انقلاب صنعتی چهارم ساخته می‌شوند. رفع نیازها و توجه به سبک زندگی نسل‌های Y و Z و سفارشی‌سازی خدمات متناسب با هویت مشتریان عرصه‌ای است که نبرد و رقابت برای جذب و حفظ مشتری را شکل خواهد داد.

«ساعت کار بانک» یک اصطلاح رایج به معنی ارائه خدمت به مشتری در زمان خاص در محل خاص مانند شعبه بود و حتی می‌توان گفت که هنوز هم برای بخش عمده‌ای از خدمات بانکی وجود دارد. نئوبانکداری گرایش بیشتری به نیازها و تمایلات مشتری دارد و در هر زمان از شبانه‌روز و از طریق کانال‌های غیرحضوری و در هماهنگی و ارتباط با سایر اکوسیستم‌ها مانند تجارت الکترونیکی، گردشگری، سلامت، بیمه و سرمایه‌گذاری؛ خدمات مالی مستقیم یا در زنجیره یک کسب‌وکار ارائه می‌دهد. بدین ترتیب با کاهش هزینه‌های سنگین بانکداری سنتی مبتنی بر شعبه و دیوان‌سالاری و توسعه همزمان خدمات به‌روز و متنوع در کانال‌های دیجیتالی و افزایش دسترس‌پذیری خدمات برای عموم مردم و کسب‌وکارها و ایفای نقش مؤثر غیرمتمرکز در اکولوژی اقتصاد دیجیتال کشور، در رشد و رونق اقتصادی مؤثر خواهد بود.

در بانکداری سنتی، کسب درآمد از مابه‌التفاوت سود پرداختی به سپرده‌ها و سود دریافتی از تسهیلات (درآمدهای مشاع) در اقتصاد تورمی، عمدتاً غیراقتصادی است و به حرکت بانک‌ها به سمت بنگاه‌داری اقتصادی منجر شده و افزایش نرخ نکول تسهیلات و پیشی‌گرفتن نرخ تورم از نرخ سود بانکی در نهایت به منفی‌شدن تراز بانک می‌انجامد. در نئوبانکداری مدل کسب درآمد بانک‌ها می‌بایست بیشتر بر اساس درآمدهای غیرمشاع حاصل از ارائه خدمات متنوع و متمایز دیجیتالی حاصل شود که به خلق پول و تشدید اثرات تورمی منجر نخواهد شد و از این طریق نیز می‌تواند در رونق اقتصادی مؤثر باشد.

چالش جدی، تصور نظام بانکداری سنتی در خصوص مالکیت نئوبانکداری در ایران است؛ بنابراین شاهد شکل‌گیری توسعه بانکداری دیجیتالی با مدیریت بانکداری سنتی به نام نئوبانکداری هستیم. مؤسسه مک‌کنزی در مقاله‌ای موج سوم تحول صنعت بانکی یا همان عصر نئوبانکداری را فراتر از ارائه خدمات صرف بانکداری (چه سنتی و چه دیجیتالی) و در مشارکت با سایر اکوسیستم‌های کسب‌وکاری و صنعت تعریف می‌کند که در آن بانک‌ها صرفاً با به‌اشتراک‌گذاری آرتیفکت‌های دیجیتالی خود، نقش غیرمحوری و غیرمالکانه‌ای در ساخت یک محصول یا سرویس جدید ایفا خواهند کرد.

در این خصوص ضروری است تا بانک مرکزی به‌عنوان نهاد ناظر و سیاست‌گذار در راستای برنامه توسعه اقتصاد دیجیتال کشور، نقش و وظایف بانکداری سنتی را در ارتباط با نئوبانکداری مشخص و شفاف کند. در مجموع خصوصیات کلیدی یک نئوبانک را می‌توان به این صورت برشمرد:

• بانکداری بدون شعبه؛
• بانکداری شناختی و شخصی‌شده؛
• کارمزد کمتر، سازمان چابک‌تر؛
• فناوری، قلب تپنده کسب‌وکار؛
• تجربه‌محور و هوشمند؛
• پلتفرم به‌عنوان سرویس، برای سایر کسب‌وکارها؛
• ادغام‌شونده در شبکه‌های اجتماعی.