تبدیلشدن به یک مرکز نوآوری بینالمللی در حوزه هوش مصنوعی
محمدحسین متقیزاده، رئیس هیئتمدیره شرکت آیتیساز درباره چشمانداز این شرکت میگوید
عصر تراکنش ۵۸ / شرکت آیتیساز از ابتدای شکلگیریاش، ارائه آسان خدمات به دست مردم را با دو روش حضوری، از طریق دفاتر پیشخوان دولت، دفاتر ICT روستایی و همچنین غیرحضوری و آنلاین هدف خود قرار داده بود. این شرکت با یک ایده استارتاپی شروع به فعالیت کرد مبنی بر اینکه فروش اشتراکی سیمکارت را در دفاتر انجام دهد. آنها قصد داشتند این شیوه را در پنجره واحد ارائه خدمات سازمان تنظیم مقررات نیز پیادهسازی کنند، ولی بهدلیل اینکه چنین پنجره واحدی وجود نداشت، خودشان پنجره واحد ارائه خدمات سازمان به علاوه سامانه نظارتی و سامانه ارائه خدمات آن را شکل دادند تا بتوانند هر خدمتی را بهصورت حضوری و آنلاین ارائه دهند.
آیتیساز همزمان با توسعه و بهکارگیری فناوری هوش مصنوعی در خدمات، موفق به تأمین پروتکلهای مورد نظر سازمان تنظیم مقررات شد و توانست از سوی این سازمان به اپراتور تأمینکننده خدمات دولتی تبدیل شود؛ در اصل این شرکت در حال حاضر تأمینکننده خدمات دفاتر پیشخوان دولت و ICT روستایی است و در چشمانداز خود در نظر دارد به یک شبکه نوآوری بینالمللی در حوزه هوش مصنوعی تبدیل شود تا تمام مردم جهان از سرویسهای آن استفاده کنند. در گفتوگویی که با محمدحسین متقیزاده، رئیس هیئتمدیره آیتیساز داشتیم، درباره سرویسهای گوناگون این شرکت و برنامههایشان برای سال جاری گفتوگو کردیم.
آنلاینکردن احراز هویت سجام با فناوری هوش مصنوعی
آیتیساز بعد از اینکه فعالیتش را در حوزه فروش اشتراکی سیمکارت در دفاتر پیشخوان دولت آغاز کرد، در زمینه هوش مصنوعی نیز وارد شد؛ متقیزاده در اینباره میگوید: «طرح اولیه ما بهتدریج پختهتر شد و با همکاری سپردهگذاری بورس توانستیم سجام را آنلاین کنیم. ما با همکاری چند مجموعه احراز هویت سجام را آنلاین کردیم و این روش، الگویی برای سایرین شد. اگر این اتفاق نمیافتاد، پذیرش احراز هویت آنلاین در سایر ارگانها سختتر اتفاق میافتاد، ولی این الگو در سازمانهای دیگر هم مبنای کار قرار گرفت.»
هوش مصنوعی و احراز هویت ثنای قوه قضائیه
انجام سرویسهای احراز هویت برای خدمات قوه قضائیه از سامانه «ثنا» شروع شد. این اتفاق توسط آیتیساز در سال ۱۳۹۹ رخ داد. رئیس هیئتمدیره این شرکت میگوید: «در مرکز نوآوری قوه قضائیه این مدل را در حضور رئیس وقت قوه قضائیه جهت پیادهسازی در قوه قضائیه هوشمند ارائه دادیم و بعد از آن به مرکز آمار رفتیم و از لحظهای که خدمات ما پذیرفته شد تا لحظهای که خدمات احراز هویت آنلاین ثنا را در مرکز آمار فعال کردیم، بیش از سه یا چهار ماه بیشتر طول نکشید که حرکت بسیار خوبی بود. با ورود احراز هویت آنلاین به سامانه ثنا، دریافت گواهی عدم سوءپیشینه نیز آنلاین شد و اکنون مردم بهراحتی میتوانند آن را دریافت کنند.»
به گفته متقیزاده، آیتیساز از اواخر سال ۱۳۹۹ و اوایل سال ۱۴۰۰ سرویس هوش مصنوعی را برای وزارت کار نیز آنلاین کرد: «آنلاینکردن احراز هویت کارگران و کارفرمایان، حرکتهای جدیدی در وزارت کار ایجاد کرد و باعث شد همه اقشار که نیازمند احراز هویت در سامانه روابط کار بودند، بهراحتی بدون مرخصیگرفتن و از محل کار خود اقدام به احراز هویت کرده و به سرویسهای وزارت کار دسترسی یابند.»
سرویس احراز هویت آنلاین اشخاص حقوقی
در گام بعدی آیتیساز احراز هویت افراد حقوقی را ایجاد کرد. متقیزاده توضیح میدهد که گاهی یک فرد، احراز هویت میشود، ولی میخواهیم بدانیم آیا بهعنوان صاحب امضا و نماینده یک شخصیت حقوقی به حساب میآید یا خیر. در سال ۱۴۰۰ بعد از احراز هویت کارگران و کارفرمایان، امکان احراز هویت کارفرمایان حقوقی را برای نخستینبار بهصورت آنلاین فراهم کردند. در واقع آیتیساز سرویسهای مختلف احراز هویت را برای رفع نیازهای گوناگون و مخاطبان متنوع ایجاد کرده است. او میگوید: «با توجه به نیازهای مختلف، سطوح گوناگونی از احراز هویت را تعریف کردیم؛ مثلاً شاید یک مجموعه فقط بخواهد بداند آیا طرف مقابل شماره موبایلش با کد ملی انطباق دارد یا خیر. وقتی سطوح مختلف احراز هویت را فعال کردیم، سرویسهای پایهای مثل دریافت اطلاعات ثبت شرکت و اطلاعات کارت ملی هوشمند و اطلاعات شناسنامه، اطلاعات مکانی فرد، اطلاعات بانکی و… را نیز فعال کردیم.»
آیتیساز در سطوح بالاتر، سرویسهای ترکیبی را نیز به وجود آورده است: «مثلاً در سطح ۶ به بعد، احراز هویت به این صورت است که فرد از خودش عکس و فیلم میگیرد و در لحظه ماشینهای هوش مصنوعی اقدام به پردازش میکنند تا زندهبودن او بررسی شود، سپس امضای او جمعآوری میشود و در گام بعدی جهت خدمات بانکی و نئوبانک، از او امضای دیجیتال میگیریم. در مورد انتخاب مجری امضای دیجیتال در این حوزه تشتت آرا وجود داشت و بانک مرکزی طبق ابلاغیه معاون اول موظف شد از همان امضای دیجیتال وزارت صمت استفاده کند. ما RA سه مرکز از مراکز ریشه هستیم. امضای دیجیتال پس از احراز هویت یکی از سطوح خیلی محکم احراز هویت است که احراز هویت را انکارناپذیرواتکاپذیر میکند. این کار برای بانکها خیلی جدید بود.
هماکنون این سرویسها به همراه لایسنس احراز هویت بیومتریک را در دو بانک دولتی و دو بانک خصوصی پیادهسازی کردهایم و اخیراً نیز درخواستهای جدیدی از سه بانک دریافت کرده و در مرحله عقد قرارداد هستیم. در واقع بیش از ۴۰ سرویس پایه کاربردی هوش مصنوعی را بومیسازی کرده و توانستیم به جاهای مختلف تسری دهیم.»
احراز هویت کاربران بخش خصوصی
طبق صحبتهای رئیس هیئتمدیره آیتیساز همانطور که بخشهای دولتی نیاز به احراز هویت دارند، بخش خصوصی نیز حتی بیش از آنها به احراز هویت نیاز پیدا میکند. بسیاری از شرکتهایی که پلتفرم خریدوفروش کالا یا خدمت بهشمار میروند؛ از بانکهای خصوصی گرفته تا شرکتهای رمزارز و هاستینگ و سایرین نیاز دارند که هویت کاربر را احراز کنند؛ «ما یکسری سرویس هم برای بخش خصوصی تعریف کردیم. با این هدف، سطوح احراز را در سه قالب ارائه دادیم؛ اولین قالب شامل ایپیآی مارکتینگ بود که سازمانهای خصوصی که تیم فنی دارند، از طریق بخش فنی خودشان بهخوبی میتوانند از آن بهره بگیرند.
دومین قالب ارائه درگاه احراز هویت بود. درگاه احراز هویت، مانند درگاه شاپرکی است. شاید شرکت برنامهنویس نداشته باشد، ولی هنگامی که کاربر ثبتنام میکند، بخواهد او را بشناسد. بعد از ثبتنام کاربر، مشخصات او به ما ارسال و احراز هویت انجام میشود و تأییدیه به میزبان برمیگردد. این سرویسها بسیار آسان هستند.»
به گفته متقیزاده، سومین قالب نیز ارائه SDK احراز هویت به علاوه امضای دیجیتال است: «بسیاری از پلتفرمها اپلیکیشنهایی دارند که باید آن اپلیکیشن مجهز به سیستم احراز هویت شود. ما یک SDK جامع را ایجاد کردیم که داخل اپلیکیشنِ پلتفرم با چند مگابایت افزایش حجم پیادهسازی شده و بعد از احراز هویت، امضای دیجیتال شخص در Secure Element گوشی ذخیره میشود و از آن به بعد انکارناپذیر خواهد بود. این احراز هویت برای مراجع قضایی و صدور حکم هم اتکاپذیر است. در سال ۱۴۰۰ با شرکتهای مختلفی قرارداد بستیم. اکنون بیش از ۱۰۰ شرکت بخش خصوصی از سرویسهای گوناگون ما استفاده میکنند. این باعث خوشحالی است که شرکتهای بخش خصوصی، کاربرانشان را «سالم» تحویل میگیرند. شما میدانید که کاربران سالم، رفتارهای نابهنجار و غیرحرفهای در اقتصاد دیجیتال را کاهش میدهند.»
راهاندازی احراز هویت شخصبهشخص (احرازشو)
بعد از اینکه آیتیساز خدمات احراز هویت و سنجش اعتبار را وارد کسبوکارهای خصوصی کرد، احساس نیاز به احراز هویت دیجیتال را در لایه کاربران عادی نیز احساس کرد؛ چراکه به گفته متقیزاده، طی سال هزاران پرونده کلاهبرداری تنها به خاطر نبود ابزار مناسب برای احراز هویت طرف مقابل معامله اتفاق میافتد؛ «اکنون احرازشو با اتکا به آخرین فناوری هوش مصنوعی راهاندازی شده تا مردم بتوانند از اصالت هویت فرد یا جعلیبودن آگهی آنلاین یا حتی اصالت اسناد و مدارک هویتی مطلع شوند. آیتیساز احرازشو را با قابلیت جدیدترین مدلهای احراز هویت بعد از عید فطر رونمایی کرد.»
متقیزاده درباره این سیستم میگوید: «فرض کنید بخواهید با یک نفر، معامله خودرو یا معامله کالایی را انجام دهید. با ورود به این سیستم میتوانید چند آیتم شمارهحساب، آدرس و اینکه آن شخص واقعاً خودش هست یا خیر را چک کنید. در واقع زمانی که قرار است بین دو نفر معاملهای صورت گیرد، میتوان با استفاده از این سامانه، لینکی را برای طرف معامله ارسال کرد تا آیتمهای مدنظر مانند کد ملی، شماره تماس، شمارهحساب و… او دریافت و احراز هویت صورت گیرد. در واقع این سیستم میگوید شخصی که با او معامله انجام میدهید، از لحاظ هویت اصالت، جعلیبودن و… مورد تأیید است یا خیر؛ در این صورت شما معامله را با خیال راحت انجام میدهید و چنانچه معاملهای انجام شود و معامله به مشکل بربخورد، ما دادهای را که از فرد داریم، در اختیار مراجع قضایی میگذاریم.»
طبق گفتههای متقیزاده قانعکردن افراد عادی به احراز هویت گاهی چالشبرانگیز میشود: «از یک طرف میدانیم اگر این احراز هویت را به پلتفرمی مانند دیوار بسپاریم، شاید پلتفرم دیوار بگوید «من برای کاربر هزینه نمیتراشم و کارش را سخت نمیکنم»، ولی احراز هویت ما بنا به درخواست خود مردم اتفاق میافتد. اگر من درخواست احراز هویت کنم، به این معنی است که به امنبودن معامله اطمینان دارم. ما با پلیس اماکن و پلیس فتا جلسات زیادی داشتهایم. اکنون هزاران شکایت از پلتفرمهای مختلف به خاطر کلاهبرداری اشخاصی که هیچ نشانی از هویتشان در واقعیت نیست، صورت میگیرد؛ چون هیچ دادهای از طرف مقابل در اختیار نیست. در نتیجه یکی از برنامههای سال جاری آیتیساز تمرکز روی این سیستم است و در واقع با احرازشو و فناوریهای نوین از کلاهبرداریهای اینچنینی پیشگیری میشود.»
با توجه به صحبتهای متقیزاده اصالت آگهی در شبکههای اجتماعی، احراز هویت مالک خودرو و فروشنده ملک، اصالت هویت آگهیدهنده، احراز هویت فرد ناشناس قبل از ورود به منزل، اصالت فروشنده مجازی، احراز هویت متقاضی استخدام، احراز هویت اشخاص حقوقی پیش از قرارداد، احراز هویت بنگاههای معاملاتی (نمایشگاه اتومبیل، آژانس املاک)، احراز اصالت خودرو، احراز قبل از دریافت چک و سفته، احراز پیش از فروش اقساط و لیزینگ، احراز هویت فروشنده کالای دستدوم و… از سرویسها و کاربردهای احرازشو هستند.
شتابدهنده تخصصی هوش مصنوعی و بانکداری دیجیتال
آیتیساز دارای یک مرکز نوآوری هوش مصنوعی نیز هست که با هدف ایجاد محصولات هوش مصنوعی جهت بهکارگیری در بانکداری دیجیتال ایجاد شده تا دغدغه بانکها و نیازشان به خرید این محصولات از خارج کشور را برطرف کند؛ محصولاتی که مهمترین آن زیرساخت بانکداری دیجیتال کاملاً بومی، پلتفرم نئوبانک و Open API اختصاصی آیتیساز و دهها خدمت کاربردی هوش مصنوعی در حوزه مالی و بانکی است.
رئیس هیئتمدیره این شرکت درباره این مرکز توضیح میدهد: «با توسعه آیتیساز حمایت از استارتاپهایی را که در حوزههای خدمات و هوش مصنوعی و فینتک ایدههایی داشتند، آغاز کرده و کمک کردیم ایدهها پرورش یافته و به پلتفرم تبدیل شده و قابلیت عرضه داشته باشند. هماکنون بسیاری از آن ایدهها، محصولات دانشبنیانی هستند که نیازهای بانک و شرکتهای بیمه و سازمانهایی چون شهرداری و کسبوکارهای بزرگ کشور را تأمین میکنند. ما امروز این مسیر را با شتابدهنده آیتیساز پیش میبریم. بسیاری از استارتاپها پلتفرم دارند، ولی بازار ندارند؛ ما سرویسهای این استارتاپها را از طریق شبکه ۶۰۰۰ دفتر پیشخوان دولت و ICT روستایی و ۸۵۰ دفتر کاریابی بهصورت حضوری و همچنین پلتفرم غیرحضوری همراه هوشمند خود، بهصورت آنلاین به شهروندان ارائه میدهیم و بدین ترتیب آن استارتاپ ناگهان خیلی سریع میتواند بزرگ شود.»
طبق صحبتهای متقیزاده، تابهحال بدون هیچ حمایت و تنها توسط سهامداران آیتیساز، حدود ۲۲ استارتاپ را حمایت کردهاند؛ از فروش اشتراکی سیمکارت گرفته تا آیتیبورس، آیتیویژن، آیتی بیمه، سامانه ثبت شکایت و اظهارنامه آنلاین، باشگاه مشتریان، آیتی پیشخوان، پیشکار، احرازشو، آیتی هاب و… همگی از طریق این شتابدهنده توسعه و عملیاتی شدهاند.
سه دسته عمده چالشهای آیتیساز
رئیس هیئتمدیره آیتیساز سپس درباره چالشهای سال گذشته این شرکت صحبت و این چالشها را به سه دسته تقسیم میکند: «یک دسته مربوط به نهادهای حاکمیتی و رگولاتوری است که بعضی مسائل جدید را بهسختی هضم میکنند. این عدم هضم، انرژی زیادی از ما میگیرد. ما حتی بند به بند قانون را به آنها یادآوری میکنیم تا بدانند این کار منع قانونی ندارد و حتی باعث جلب رضایت و دریافت امتیاز از سازمانهای بالادستی و سازمان امور اداری-استخدامی میشود؛ ولی عدم فهم تغییرات جدید، انرژی زیادی از ما برای اقناع آنها میگیرد.
دسته دوم چالشها این است که وقتی یک سرویس ایجاد و متولد میشود، مردم چه اندازه به آن اعتماد میکنند. مردم به قدری درگیر فیشینگ و کلاهبرداری شدهاند که از هر خدمت جدیدی میترسند. فرهنگسازی خیلی مهم است. در قوه قضائیه تلاش زیادی برای فرهنگسازی صورت گرفته، ولی وقتی فرهنگسازی در نهادهای حاکمیتی اتفاق نمیافتد، از مردم نمیتوان انتظار داشت که بهصورت خودجوش به سراغ فناوری بیایند.»
به گفته متقیزاده، آخرین چالش آنها، مسائل جذب سرمایهگذار و انتخاب شرکای تجاری است: «وقتی سرویسهای پایه در زمینه هوش مصنوعی یا خدمات نوین متولد میشود، برای ورود به بازار به توسعه و جذب سرمایههای فراوان نیاز دارد. بهعنوان مثال ما سرویسهایی برای دوربینهای مداربسته داریم که به محض عبور افراد آنها را شناسایی میکند. وقتی محصول متولد میشود، برای ورود به بازار، به سرمایهگذاری مشترک نیاز دارد که این مسئله برایمان چالشبرانگیز است.»
با توجه به گفتههای رئیس هیئتمدیره آیتیساز، این شرکت تاکنون بیش از ۲۰ میلیارد تومان سرمایهگذاری کرده و تاکنون هیچ سرمایهگذاری جذب نکرده، ولی بهعنوان پروژه مشترک، مثلاً با شرکت بهپرداخت ملت پروژه دفاتر را انجام دادهاند؛ با این حال مذاکرات و پیشنهادهایی داشته، اما بهدنبال انتخاب سرمایهگذار تخصصی همچون بانکها در پروژههای خاص خود هستند؛ «سرمایهگذاری میتواند در قالب پروژه مشترک یا فروش سهام یکی از مجموعهها باشد، زیرا آیتیساز شامل سه شرکت زیرمجموعه است.
سرمایهگذار تخصصی در حوزه فینتک و هوش مصنوعی باعث میشود تلاشها سریعتر به نتیجه برسد و بتوانیم در حوزه فناوری هوش مصنوعی جایگاه کشور را ارتقا دهیم و نیز آسانسازی دسترسی مردم به خدمات سریعتر محقق شود.»
راهاندازی نئوبانک دانشبنیان
آیتیساز در سال ۱۴۰۱ برنامهای برای توسعه نئوبانک در دستور کار دارد. متقیزاده در اینباره میگوید که این شرکت، هم به بانکها سرویس نئوبانک ارائه میدهد و هم در حال ایجاد نئوبانک اختصاصی است: «آیتیساز میخواهد یک نئوبانک تأسیس کند. برای این کار در حال مذاکره با بعضی بانکها هستیم تا سرویسهای مورد انتظار مشتریانشان را در پلتفرم نئوبانک خودمان بیاوریم. هزینه افتتاح حساب در بانکها بسیار زیاد است و وقتی چندین بانک در پلتفرم نئوبانک ما قرار گیرند، هر کدام از دفاتر پیشخوان و دفاتر روستایی ما بهمثابه یک شعبه بانک شناخته خواهند شد. فرضاً فردی در یک روستا میخواهد در بانک مسکن افتتاح حساب کند؛ به دفتر ICT روستایی میرود و افتتاح حساب انجام میگیرد.»
اعتبارسنجی نیز در نئوبانک آیتیساز در حال شکلگیری است. متقیزاده میگوید که منظور از اعتبارسنجی فقط چککردن موجودی بانکی و مبالغ وامهای قبلی نیست و ادامه میدهد: «همچنین وقتی یک مغازهدار مدتی در محلی فعالیت کرده و سابقهای به دست آورده، باید وزنی از اعتبار را برایش قائل باشیم. مثلاً کسی که سالیان مشخصی بیمه تأمین اجتماعی پرداخته و پنج سال در یک محل سکونت داشته و صورتهای مالی شفافی دارد و دو شرکت به نامش است، تمام این آیتمها در اعتبارسنجی وزندهی شده و سپس او به بانک معرفی میشود. این هم اتفاق جدیدی است و هم حلقه نئوبانک را کاملتر میکند. مردم میتوانند درخواست بدهند، درخواستشان به انجام برسد و هنگامی که قدم به بانک میگذارند، اعتبار بالایی داشته باشند.»
راهاندازی مراکز نوآوری مشترک با کشورهای منطقه
یکی دیگر از نقاط تمرکز ۱۴۰۱ آیتیساز، صادرات آیتی است. او در اینباره اینطور توضیح میدهد: «ما جلسات متعددی با کشورهای منطقه داشتهایم. در صورت امکان میخواهیم مراکز نوآوری مشترکی راهاندازی کنیم، چون بسیاری از شرکتها و مجموعههایی که به خارج از کشور میروند، قوانین کشور مقصد و رگولاتوری و بستر را نمیشناسند، ولی زمانی که مرکز نوآوری مشترک داشته باشیم، دو مجموعه که اطلاعات هر دو طرف را دارند، تلفیق میشوند. ما این کار را با مدیران فناوریهای نوین امارات آغاز کردهایم و جلساتی با آنها داشتهایم. این یک نقطه شروع خیلی خوب خواهد بود.»
اعتبارسنجی داده نیز یکی از برنامههای سال جاری آتیساز است: «تحلیل داده و اعتبارسنجی آن میتواند مبنای تصمیمات آینده باشد. تابهحال این کارها در کشور ما کمتر انجام شدهاند و همگی مبتنی بر هوش مصنوعی هستند. امسال میخواهیم برای سرویسهایی که ایجاد شده، جذب سرمایه کنیم و خدماتمان را در این حوزه توسعه دهیم. برای ورود وسیع به صنایع مختلف به سرمایه نیاز داریم. ما در صنعت خدمات و صنعت بانکداری حضور داریم، ولی در سایر صنایع و معادن نیز میتوانیم وارد شویم؛ یکسری جلسات داشتیم که نشان میداد بهرهوری کارخانهها پایین است و تحلیل داده میتواند به کمک ارتقای بهرهوری آنها بیاید. در صنایع کشاورزی هم انواع هدررفت آب و منابع و کود را به شکل وحشتناک داریم. برنامه امسال ما تمرکز بر صنایع گوناگون است. در حوزه بانکداری دیجیتال نیز قصد داریم بانکهای بیشتری را با خود همراه سازیم.»
چشمانداز آیتیساز از روز اول ایجاد یک شبکه نوآوری بینالمللی بوده تا باعث لمس فواید فناوری در زندگی روزمره مردم شود. متقیزاده با بیان این موضوع توضیح میدهد: «اگر دقت کرده باشید، هیچکدام از سرویسهایی که ایجاد کردهایم، اینطور نبوده که بدون بازخورد از مردم قابل استفاده باشد. چشمانداز ما تبدیلشدن به یک مرکز نوآوری بینالمللی هوش مصنوعی است تا تمام مردم جهان از سرویسهای آن استفاده کنند. این سرویسها میتوانند هر روز مبتکرانهتر و بهتر شوند.»