عصر تراکنش ۵۸؛ محمد قاسمی، مدیرعامل صرافی رمزارز مزدکس / چند ماهی است که در سیستم مالی ایران از پیاده‌سازی طرح رمزریال صحبت می‌شود؛ مفهومی نوپا در اقتصاد که با محوریت فناوری بلاکچین شکل گرفته است. قبل از اینکه بخواهم از دیدگاهم پیرامون رمزریال صحبت کنم، بهتر است کمی به ماهیت رمزارز بانک مرکزی که در جهان با CBDC شناخته شده، بپردازم.
فناوری به‌سرعت در حال رخنه در بدنه اقتصاد جوامع مختلف است و ما می‌توانیم به‌خوبی تأثیر آن را در هوشمندسازی اکوسیستم‌های مالی و بانکی ببینیم. بلاکچین یکی از همان فناوری‌هایی است که عامل شکل‌گیری تحولاتی بزرگ در سیستم‌های مالی شده است. در حالی که کشورها به‌دلیل ساختارهای سنتی خود با چالش‌ها و ضعف‌های اقتصادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، فناوری بلاکچین و اقتصاد کریپتو روز‌به‌روز در جهان با توسعه بیشتری همراه شده و راه‌حل‌های کاربردی‌تری را ارائه می‌دهد.
از همین رو نظریه‌پردازان و اقتصاددانان مدرن به‌دنبال استفاده از پتانسیل‌‌های فناوری‌های مالی جهت کاهش ناکارآمدی‌های اقتصادی هستند. یکی از این راه‌حل‌ها، طرح نوآورانه رمزارزهای دولتی یا ملی است که طی چند سال اخیر به یک روند جهانی در اقتصاد تبدیل شده است. این رمزارزها، پول‌های دیجیتالی هستند که بر بستر بلاکچین پیاده‌سازی می‌شوند. تا چند سال پیش این طرح با مخالف دولت‌ها روبه‌رو بود، اما اکنون با توجه به توصیه بانک جهانی و قطعی‌شدن جایگاه ارزهای دیجیتال در اقتصاد جهان، دولت‌های بسیاری مانند چین، استرالیا، مالزی، سنگاپور، آفریقای جنوبی و… از آن استقبال کرده‌اند. بانک‌های مرکزی کشورها برای همراهی با این روند در حال برنامه‌ریزی برای اجرایی‌شدن آن هستند تا از تضعیف موقعیت خود در سیستم‌های مالی جلوگیری کنند.
در اجرای این پروژه، بانک‌های مرکزی با پیاده‌سازی بلاکچین‌های اختصاصی، رمزارزهای ملی را به جای پول‌های فیزیکی ارائه می‌دهند و بر آنها نظارت می‌کنند. وجه مشترک این رمزارزها با ارز فیات رایج در هر کشوری در یکسان‌بودن ارزش آنها و امکان استفاده در معاملات روزمره افراد و کسب‌وکارهاست. اما آنچه مهم است، تفاوت‌ها و مزیت‌های آنها برای اقتصاد و بانک‌های مرکزی است.
امنیت معیار بسیار مهمی در سیستم‌های مالی است و رمزارزهای ملی به‌دلیل شفافیت می‌توانند با تأمین امنیت تراکنش‌های مالی، اقتصاد کشورها را از چالش‌هایی نظیر کلاهبرداری، سوءاستفاده و فرارهای مالیاتی نجات دهند؛ چالش‌هایی که هر سال ضربه‌های سنگینی را به سیستم‌های مالی سنتی وارد می‌کند. از آنجایی که این رمزارزها بر پایه بلاکچین توسعه داده می‌شوند، شفافیت در تراکنش‌ها و یکپارچه‌سازی انتقالات دیجیتالی، امکان ردیابی و نظارت کامل‌تر و کنترل بیشتری روی گردش پول را به بانک‌های مرکزی می‌دهند؛ دقیقاً همان مشکل بزرگی که ما در سیستم مالی موجود با آن مواجه هستیم. یکی از دغدغه‌های موجود در پیاده‌سازی رمزارز بانک‌های مرکزی بحث رقابتی‌بودن آن با کریپتوکارنسی‌هاست، اما از نظر من این دو مبحث فقط در استفاده از بلاکچین با یکدیگر شبیه هستند؛ چراکه کارکرد متفاوتی دارند. در رابطه با رمزارزهای ملی، ما برای استفاده از آنها با محدودیت‌های جغرافیایی روبه‌رو هستیم، نرخ آنها معادل وجه رایج در کشورهاست و نهاد ناظر بر آنها، بانک‌های مرکزی هستند. هدف از پیاده‌سازی این پول‌های دیجیتالی، کاهش هزینه‌های تولید پول‌های فیزیکی، شفاف‌سازی تراکنش‌های مالی، کاهش تخلفات مالی و در نهایت قدرت‌گرفتن بیشتر بانک‌های مرکزی و نظم‌دهی به سیستم پولی کشور است.
درباره بحث رمزریال در کشورمان، باید بگویم از آنجایی که رمزارزهای ملی پدیده‌ای نو در اقتصاد هستند، ما بایستی به نمونه‌های موفق و تجربه‌های جهانی نگاه کنیم. با توجه به اقتصاد بیمار کشور ما، استفاده از قابلیت‌های بلاکچین و پیاده‌سازی درست رمزریال می‌تواند مزیت‌های بزرگی برای اکوسیستم مالی ایران در پی داشته باشد.
رمزریال علاوه بر کاهش هزینه‌های چاپ و توزیع پول رایج در کشور، می‌تواند با نظم‌دهی و یکپارچه‌سازی اکوسیستم نامنظم موجود در بانک‌ها به کنترل تورم توسط بانک مرکزی و نظارت بهتر کمک کند.
پول فیزیکی در ایران با اشکال مختلفی، هزینه‌های اضافی را به بانک‌ها و مردم تحمیل می‌کند و رمزریال به‌خوبی می‌تواند این وزنه‌های اضافی را سبک کند. من معتقدم اقتصاد ما با توجه به حجم بالای گزارش‌های تخلفات مالی در زمینه پول‌شویی، کلاهبرداری و فرارهای مالیاتی به چنین ابزار کارآمدی برای سلامت خود احتیاج دارد؛ چراکه نبود شفافیت و عدم نظارت از بزرگ‌ترین آسیب‌های بدنه اقتصاد ایران هستند. رمزریال این پتانسیل را دارد که با رفع این مشکلات قدرت حاکمیت بانک مرکزی را در سیستم مالی ایران بسیار افزایش دهد. یکی دیگر از مزیت‌های پیاده‌سازی این طرح در ایران، البته در صورتی که اجرای موفقی داشته باشد، تعاملات بهتر و تبادلات مالی با کشورهای دوست است. با وجود تحریم‌های چندساله در ایران، استفاده از رمزریال می‌تواند تبادلات بازرگانی را برای افراد و کسب‌و‌کارها – از ابعاد کوچک گرفته تا تجارت‌های سنگین – با سهولت بیشتری همراه کند.
در حالی که طبق آمار، درصد زیادی از بانک‌های مرکزی در حال توسعه CBDC بومی خود هستند، عمیقاً امیدوارم طرح رمزریال با موفقیت در مسیر و بستری درست، اجرا و عملیاتی شود تا بتوانیم در آینده تأثیرات مثبت آن را در بدنه اقتصادمان شاهد باشیم.
