در پی همزیستی مسالمت‌آمیز بر پایه برد همگانی میان بانک‌ها
گفت‌وگو با احمد میردامادی، مدیرعامل شرکت سنباد درباره فعالیت‌های این شرکت
عصر تراکنش ۵۹ /شرکت سنباد که حاصل یک تصمیم بزرگ از سوی ۹ بانک کشور شامل بانک‌های ایران‌زمین، پارسیان، پاسارگاد، سامان، سپه (انصار)، سینا، شهر، کارآفرین و ملل برای فعالیت هماهنگ و مشترک در حوزه بانکداری باز و خدمات مبتنی بر Open API در قالب یک کنسرسیوم است، در یک سال اخیر توانسته جایگاه قابل اتکایی در زمینه ایجاد ساختاری برای بانکداری باز در کشور پیدا کند و تلاش کرده تا گفتمانی همسان و پایدار در میان بانک‌های در ارتباط با خود ایجاد کند. این شرکت با ایجاد نوعی ارزش‌افزوده در زمینه بانکداری باز قصد دارد سرویس‌های مبتنی بر حساب را توسعه دهد و فرهنگ سازمانی‌اش را بر اساس شکل استاندارد بین‌المللی گسترش دهد.
بر اساس گفته احمد میردامادی، مدیرعامل سنباد مهم‌ترین چالش این شرکت در سال گذشته نیروی انسانی دانش‌محور و پایدار بوده و آنها توانسته‌اند این چالش را در سال جدید مرتفع کنند و هم‌اکنون با حدود ۶۰ نفر نیروی انسانی در حال فعالیت هستند. او امید دارد سنباد در سال آینده بتواند به ۲۰ مشتری که هدف‌گذاری کرده برسد؛ این در حالی است که سیاست کنونی سنباد ثبات در تعداد سهام‌داران است تا از این طریق بتوانند به توسعه پایدار و قوام‌یافته برسند. شرکت بانکداری باز سنباد همچنین قصد دارد سرویس‌های مبتنی بر حساب خود را به شکل یک سبد محصول به مشتریان ارائه دهد. در ادامه گفت‌وگوی عصر تراکنش با احمد میردامادی، مدیرعامل سنباد را می‌خوانید.
همزیستی مسالمت‌آمیز میان بانک‌ها
احمد میردامادی، مدیرعامل سنباد در ابتدا درباره فعالیت‌های این شرکت و از تلاش آنها برای ساخت گفتمانی یکسان در فضای گفتمانی متنوع و متفاوت میان بانک‌های کشور می‌گوید: «به شکل کلی، سنباد محملی برای ایجاد تعامل و همزیستی مسالمت‌آمیز بر پایه برد همگانی(Win With) میان بانک‌هاست تا آنها از این طریق بتوانند در فرایندهای سودآور با یکدیگر تعامل و همکاری داشته باشند. این در حالی است که بانک‌ها در حالت معمول بهدنبال تعامل و هم‌گروهی با هم نیستند و بیشتر در پی رقابت با یکدیگرند. سنباد از این حیث که از فضای بانکی خارج نشده، می‌تواند مورد توجه باشد؛ چراکه در برخی موارد این اپراتورها و دیگر منابع بوده‌اند که باعث این همکاری و تعامل شده‌اند. اما از آنجایی که به نظر می‌رسد در این زمینه درک مشترکی وجود نداشته، کار در این‌باره سخت بوده است. سنباد در واقع بهدنبال ایجاد یک حلقه هم‌اندیشی در فضای بانکداری کشور است.»
تلاش برای ایجاد زبانی مشترک
میردامادی در ادامه درباره فعالیت‌ها و افق کاری سنباد در یک سال گذشته صحبت می‌کند: «ما در سال گذشته و به عبارت دقیق‌تر در ۱۴ ماه گذشته در سه بخش، استراتژی سازمانی خود را توسعه داده‌ایم. نخست، تلاش برای ایجاد نوعی زبان مشترک میان ما و بانک‌هاست؛ چراکه بانک‌هایی که ما با آنها همکاری داریم از جنس‌های مختلفی هستند و اساساً از زوایای مختلفی به بازار نگاه می‌کنند. از بانک پارسیان که یک گروه اقتصادی گسترده است تا بانک پاسارگاد که تمرکز ویژه‌ای بر مشتریان تجاری خاص دارد تا بانک کارآفرین و بانک سامان و ایران‌زمین و دیگران، هر کدام راهبردهای متفاوتی در ارتباط با بازار در پیش دارند؛ بنابراین بخش عمده‌ای از توان ما صرف همسان‌سازی گفتمانی میان بانک‌ها شده است.»
مدیرعامل سنباد در پاسخ به اینکه آیا تاکنون توانسته‌اند به گفتمانی همسان در فضای بانکداری کشور برسند، بیان می‌کند: «گمان می‌کنم تا حد زیادی توانسته‌ایم این گفتمان را بسازیم و در توسعه پایدار آن بکوشیم. به نظر می‌رسد این روند حداقل توانسته این نگاه را بین بانک‌ها ایجاد کند که بایستی برای ورود به حوزه‌هایی که نمی‌توانند مستقلاً در آن کار کنند، با یکدیگر تعامل داشته باشند.»
یکسان‌سازی API در لایه مشتری
میردامادی، در ادامه درباره بخش دوم فعالیت‌ها و روند توسعه فنی سنباد توضیح می‌دهد: «بخش دوم کار ما ایجاد پلتفرمی بود که بتواند همزمان از عهده نیازهای بانکی و مشتری بربیاید و پاسخگوی آنها نیز باشد. ما در لایه فنی با گونههای مختلفی از سیستم‌ها روبه‌رو هستیم؛ از بانک‌هایی که سیستم بانکداری متمرکز دارند تا بانک‌هایی که سیستم بانکداری باز با انواع سوئیچ‌های مختلف دارند. ما در مواجهه با این بانک‌ها تلاش کردیم تا API را در لایه مشتری یکسان‌سازی کنیم. به‌طور کلی، این کار زمان زیادی از ما برد؛ چراکه این موضوع از یک طرف معطوف به نگاه فنی است که در آن به‌طور کلی، پلتفرم‌ها از نظر فنی با یکدیگر ناسازگار هستند و از طرف دیگر معطوف به استراتژی و سیاست‌گذاری است که دسترسی‌ها و عرضه خدمات را دربر می‌گیرد. در ارزیابی بنده بخش دوم بسیار انرژی‌برتر از بخش اول بوده است.»
مدیرعامل سنباد در تشریح اینکه چرا یکسان‌سازی سیاست‌گذاری توان بیشتری از توسعه فنی را به خود مصروف داشته، می‌گوید: «در نگاه فنی بزرگ‌ترین چالش نیروی دانش‌محور و پایدار است، اما در بحث یکسان‌سازی استراتژی، کار به‌مراتب سخت‌تری از لحاظ مدیریتی داشتیم؛ چراکه نگاه استراتژی بانک‌ها معمولاً در دستان یک شخص نیست و از سهام‌دار تا هیئت‌مدیره بانک و همچنین مدیرعامل بانک در استراتژی ورود به بازار نقش دارند و نکته دیگر این است که راهبردهای سیاست‌گذاری در برخی بانک‌ها متغیر بوده و ممکن است استراتژی امروز برخی بانک‌ها با توجه به بازار تا سه ماه دیگر تغییر کند. همین موضوع نیز باعث شده که ما در حالتی از انعطاف‌پذیری مداوم در مقابل بانک‌های همکار قرار بگیریم که حقیقتاً توان زیادی از ما می‌گیرد.»
هنوز نگاه کاملی به بانکداری باز شکل نگرفته است
میردامادی در ارتباط با سومین راهبرد سنباد و توجه به ارتباط میان مشتری و بانک در ایجاد نوعی هم‌آوایی در ساخت فرهنگ بانکداری باز نیز صحبت می‌کند: «در حوزه بازار نیز به سبب آنکه بانکداری باز موضوع جدیدی است، هنوز نگاه کارفرمایی حاکم است و این نگاه نیز محدودیت‌های خاص خودش را دارد. همچنین در طرف دیگر یعنی بازار، هنوز نگاه کاملی به بانکداری باز در کشور شکل نگرفته است. ما در کشور تفاوت‌های ذاتی با شرکت‌های مشابه خودمان در فضای بین‌الملل داریم.
در ساختار جهانی روابط در بخشی از بانکداری به این برمی‌گردد که شما احراز هویت شوید و صلاحیت‌تان از لحاظ اعتباری سنجیده شود. از آنجایی که عمده کشورها بر اساس اعتبار کار می‌کنند و ما بر اساس سپرده نقد، این مسئله یک تفاوت ذاتی نه‌تنها در سطح عملیات و قوانین، بلکه در سطح فرهنگ کاری به وجود آورده است. ما از طریق لایه مشتریان در حال قانع‌کردن بانک‌ها هستیم و شاید این‌گونه به نظر نرسد که سنباد در کنار مشتری بایستد و بانک را قانع بکند، ولی این کاری است که در طول این مدت آن را انجام داده‌ایم و امیدواریم در آن موفق باشیم.»
در لایه سرویس‌دهی محدودیتی نداریم
او در ادامه درباره وضعیت درخواست‌های پیوستن به سنباد و فرصت‌ها و محدودیت‌های کنونی می‌گوید: «در حال حاضر حداقل سه درخواست رسمی دیگر از سازمان‌ها برای پیوستن به سنباد داریم و همچنین مشغول بررسی درخواست سه مؤسسه مالی غیربانکی هستیم. ولی با توجه به اینکه سنباد تا پایان سال جاری قرار است به قوام و پایداری تجاری برسد، گمان می‌کنیم هنوز زمانش نرسیده که سهام‌دار دیگری به مجموعه اضافه شود.
در لایه سهام‌داری تا سال جاری بعید می‌دانیم که بانکی اضافه شود، اما در لایه سرویس‌دهی محدودیتی نداریم. همچنین ما بر خلاف برخی شرکت‌های بانکداری باز، سرویس کارتی را جزء حوزه بانکداری باز نمی‌دانیم و بر اساس سیستم‌های مبتنی بر حساب در حال فعالیت و سرویس‌دهی هستیم. بر همین اساس هم شاید نتوانیم بخش عمده‌ای از بازار را به‌سرعت پوشش دهیم. برداشت ما این است که حوزه بانکداری باز حوزه حساب است و حوزه کارت در دستور کار ما نیست.»
تنوع بانک‌های همکار؛ مزیت رقابتی سنباد
طبق صحبت‌های میردامادی، مزیت رقابتی سنباد تنوع بانک‌هایی است که در این شرکت فعالیت دارند و این تنوع می‌تواند بخش عمده‌ای از نیازهای جامعه مخاطبان را پوشش بدهد: «ما در سنباد محدودیتی در ارائه سرویس بانکی نداریم و اگر خداوند یاری کند، سرویس‌های غیربانکی را نیز وارد مدار می‌کنیم؛ سرویس‌هایی که می‌تواند مکمل یک سبد محصول باشد. برای مثال سرویس‌هایی که می‌توان با اپراتورها تعریف کرد یا سرویس‌هایی مانند سرویس اعتباری.»
مدیرعامل سنباد در پاسخ به اینکه این سرویس‌ها چه ابعادی از نیازهای کسب‌وکارها را پوشش می‌دهد، می‌گوید: «در واقع شاید این موارد برای یک کسب‌وکار بالغ و باثبات خیلی ابزار خاصی تلقی نشود و احتمالاً روی این موارد کار کرده‌اند، اما بخش عمده‌ای از کسب‌وکارها در لایه متوسط هستند و سنباد می‌تواند به‌ویژه در این لایه متوسط جامعه کسب‌وکاری و اقتصادی مؤثر واقع شود. به نظر می‌رسد بازار در این حوزه به بلوغ نسبی رسیده و این بلوغ از آن است که مجموعه‌هایی که شاید درک کاملی از صنعت بانکداری باز ندارند، فعلاً در آن دخالت نکرده‌اند. به عبارت دیگر، عدم حضور بخش‌هایی که با این صنعت بیگانه‌اند، باعث شده صنعت بانکداری باز فرصت یابد تا شکل معقول‌تر و بالغ‌تری به خود بگیرد.»
در سیستم بانکی اصل بر موجودیت مشتری و حساب بانکی است
میردامادی درباره مبنای حساب بانکی در بانکداری باز بیشتر صحبت می‌کند: «واقعیت این است که وقتی به تجربه‌های گذشته و کشورهایی که از ما پیشگام‌تر هستند، نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که سیاست‌گذاری مبتنی بر ابزار نیست و بر اساس اصل موجودیت است. همان‌طور که در سیستم بانکی اصل بر موجودیت مشتری و حساب بانکی است و سایر ابزارها برای این منظور هستند تا تراکنشی انجام بگیرد. اینکه ما به دلایلی؛ خواه استراتژی، خواه ناتوانی در بعضی از بخش‌ها آمده‌ایم روی یک ابزار پرداخت مثل کارت تأکید کرده‌ایم، دلیل بر آن نمی‌شود که تا ابد آن را ادامه دهیم؛ چراکه علاوه بر مسائلی چون مسائل زیست‌محیطی و بحث تقلب که به‌دلیل تولید کارت‌های انبوه مطرح است و از طرفی آسیب تولید انبوه این مدل از کارت، ما را مجاب می‌کند تا به تغییر رویه فکر کنیم و همچنین بحث عدم شفافیت را در این رویکرد جدی بگیریم.»
او در ادامه درباره مشکلاتی که تعدد کارت‌های بانکی ایجاد کرده، اضافه می‌کند: «شاید تعدد و تنوع برای برخی مشتریان جذاب و مطلوب باشد، اما در لایه بانکی بدون آنکه منافع خاصی داشته باشد، هزینه‌ها را افزایش می‌دهد؛ بنابراین تمرکز بر حساب و حرکت به سمت حساب‌های کمتر با سرویس‌های بیشتر در عین شفافیت و کاهش هزینه می‌تواند برای بانک سودآور باشد و در عین حال برای مشتری کار را ساده کند. چون تنوع حساب و ابزارهای پرداخت در عین اینکه به ما امکان‌های مختلف می‌دهد، ولی عدم تجمیع این حساب‌ها نیز چه در لایه مشتری و چه در لایه بانک می‌تواند اشکالاتی چون مغایرت و هزینه‌زا بودن را ایجاد کند.»
رگولاتوری در حوزه بانکداری باز کمتر دخالت کرده است
میردامادی درباره رویکرد رگولاتوری در صنعت بانکداری باز در کشور نیز صحبت می‌کند. به گفته او، رگولاتوری در حوزه صنعت بانکداری باز تا امروز یک لطف بسیار بزرگ کرده و آن این است که کمتر در این حوزه دخالت کرده است؛ «به شکل مرسوم نهادهای حاکمیتی به‌دلیل شلوغی کارشان و سنگینی ساختارشان دیرتر با فرایندهای نو آشنا می‌شوند و به آنها واکنش نشان می‌دهند. به‌طور کلی رگولاتوری تاکنون روش معقولی را در پیش گرفته و بخش عمده موفقیت این روش نیز به عدم دخالت مستقیم در بخشی برمی‌گردد که نیازی به دخالت در آن وجود ندارد. از آن طرف نیز بازیگران دیگری چون بانک‌ها و فین‌تک‌ها این امکان را با توجه به اینکه شما به چه مدلی از سرویس‌ها نیاز دارید و چگونه می‌خواهید این سرویس‌ها را برای بازار استفاده کنید، هموار کرده و همین مسئله به بلوغ این صنعت کمک کرده و امیدوارم این مسیر رگولاتوری در آینده نیز ادامه پیدا کند.»
تنوع زیاد گونههای بانکی در ایران
میردامادی درباره وضعیت زیرساخت‌های بانک‌ها و آمادگی پذیرش رویکردهای نوین از جمله بانکداری باز می‌گوید: «بیشتر زیرساخت بانک‌ها تا حدی که ما اکنون به آنها نیاز داریم، آماده است، اما مسئله مهمی وجود دارد که این زیرساخت‌ها گونههای متنوعی دارند که به نظرم برای بازار ایران این حد تنوع بیش از اندازه است. همچنین از طرفی به نظر می‌رسد این تنوع به‌دلیل نبود بازیگر قوی یا کمبود آن ایجاد شده که این امر باعث شده نقش رگولاتوری در اینجا مفقود شود؛ چراکه رویکرد واحدی در بسیاری از بخش‌ها نمی‌بینیم.
ما اکنون در کشور بانک‌هایی داریم که کاملاً برای بانکداری دیجیتال آماده‌اند و بانک‌هایی نیز داریم که برای این منظور نیمه‌آماده هستند که شاید به‌دلیل سنگینی‌شان سخت عمل می‌کنند و حتی بانک‌های بزرگی داریم که سامانه‌هایشان به شکل جزیره‌ای عمل می‌کنند. شاید یکی از دلایل این باشد که ما اساساً نیازی به ارتباط بین‌المللی ندیده‌ایم و نتوانسته‌ایم یک شکل استاندارد و کلی در فضای بانکداری‌مان ایجاد کنیم.»
بانکداری باز؛ پاسخی به نیازهای نوین بانکی
میردامادی در رابطه با آینده صنعت بانکداری باز در کشور در سه سال آینده می‌گوید که صنعت بانکداری باز می‌تواند ابزاری برای رفع مشکلات و موانع کنونی جامعه بانکی و اقتصادی کشور باشد: «عملیاتی‌شدن این مسئله نیز به رویکرد جامعه بانکی و اقتصادی برمی‌گردد که اکنون در مقابل ما هستند. واقعیت این است که بازار ما از چند زاویه در حال تغییر است و گریزی از آن نیست. یکی از این تغییرات، تغییر در نیازهاست و این مسئله چه در لایه اجتماعی و چه در لایه اقتصادی درخواست‌های جدیدی را ایجاد می‌کند که قطعاً با روش‌های سنتی نمی‌توان به آنها پاسخ گفت.
موضوع دیگر در بخش نظارت و حاکمیت است. وقتی در این بخش تنوع و تراکنش بالا وجود دارد، حتماً باید با یک سیستم ساختارمند و متقن آن را بررسی کنیم. لایه بعدی تغییر در لایه فناوری‌هاست که تغییر در خود فناوری‌ها در نهایت باعث کاهش هزینه در بخش‌های فنی و عملیاتی و بازار می‌شود. بانکداری باز می‌تواند پاسخی درست به این نیاز برای تغییر باشد.»
توجه به نیازهای زودبازده و بی‌ثباتی مدیریتی
او در پاسخ به اینکه چه مانعی بر سر راه رشد بانکداری باز در کشور وجود دارد، می‌گوید: «وقتی شما با بانک‌هایی سروکار دارید که آنها حجم زیادی پرسنل دارند، در حالی که به‌طور معمول اکنون دیگر با وجود کانال‌های دیجیتال در بخش عملیات به این تعداد نیرو نیاز ندارند، خود این مسئله مانع مهمی بر سر راه توسعه بانکداری دیجیتال و باز است. از طرفی ثبات در مدیریت و استفاده از افرادی که به این حوزه، هم از لحاظ تجربی و هم از لحاظ دانشی احاطه دارند، می‌تواند کمک‌کننده باشد. اما متأسفانه آنچه ما شاهدش هستیم، این است که مدیری که می‌داند یکی، دو سال بر مسند مدیریت حاکم است، طبعاً بیشتر سراغ پاسخ به نیازهای زودبازده می‌رود تا اینکه دنبال کاری برود که به‌اصطلاح این روزها نیاز به برنامه‌ریزی و جسارت و جراحی دارد. این مسئله‌ای است که مرتباً آسیب و هزینه برای کشور دربر خواهد داشت و باعث شکست‌های بزرگ خواهد شد. امیدوارم لااقل بانک‌های بزرگ به این مسئله توجه کنند، اما تاکنون گویا آنها این مسئله را جدی نگرفته‌اند و تعامل بین خودشان و بخش‌های تغییردهنده را چندان لازم نمی‌دانند.»
چالش بزرگ منابع انسانی
طبق صحبت‌های میردامادی، بزرگ‌ترین چالش سنباد در یک سال اخیر، موضوع منابع انسانی بوده است: «امروز ما با شرایطی روبه‌رو هستیم که ابهام در شرایط و تغییر مدام وضعیت و محدودیت‌هایی از جنس طرح صیانت که لایه فناورانه را به‌طور کامل تحت تأثیر مستقیم قرار می‌دهد و از طرف دیگر نشان می‌دهد که وضعیت به سمت نوعی محدودیت پیش می‌رود، باعث می‌شود امید ما به ناامیدی بدل شود و نتیجه اول این ناامیدی ریزش نیروی انسانی است؛ بنابراین مهم‌ترین چالش ما در این دوره جذب و نگه‌داشت نیروی پایدار دانش‌محور امیدوار است. همچنین موضوعات دیگری چون عدم نگاه مشترک بین بانک‌ها یا رودر‌رو قرار گرفتن رگولاتور با بانک‌ها و همچنین حرکت به سمت محدودیت‌های غیرلازم باعث می‌شود جسارت برای تغییروتحول گسترده کاهش یابد. ما در سنباد از نظر تعداد حدود ۶۰ نفر هستیم که تلاش کرده‌ایم در جزیره خودمان کمتر به احساس ناامیدی تن بدهیم و خواسته‌ایم نیروی انسانی ما امیدوار به تغییر و تحول مثبت باشد.»
ایجاد رقابت سازنده در بازار
میردامادی در ادامه به چالش‌هایی که در سال جدید ممکن است با آنها مواجه شوند، اشاره می‌کند و می‌گوید که چالش جدید آنها در سال جدید رقابت سازنده در بازار است و این مسئله در نیمه دوم ۱۴۰۱ خود را نشان می‌دهد؛ «چراکه در نیمه اول امسال بایستی در سنباد ساختارها را آماده و نوعی پایداری برای مشتریان اولیه ایجاد کنیم و در لایه دوم، رقابت سازنده را داشته باشیم. هر کسی بر اساس نقشی که در بازار ایفا می‌کند، سهم خودش را می‌گیرد و این مسئله وابسته به نگاه درست به بازار است که متأسفانه اکنون چنین نیست. بسیاری از اوقات اهداف زودگذری انتخاب می‌شوند که آموزش درستی درباره آن آینده‌نگری و آینده‌پژوهی وجود ندارد و این مسئله سبب می‌شود هدف‌های کوتاه‌مدت رشد کنند و در توجه به اهداف کوتاه‌مدت رقابت سازنده بسیار کم اتفاق می‌افتد و این مدل مخربی است. این چالش فقط مختص سنباد و بانکداری باز نیست و تمام کسانی که در فضای کسب‌وکار مشغول به فعالیت هستند، با آن درگیر خواهند بود.»
سنباد؛ محور اصلی همکاری بانک‌ها در لایه غیرحاکمیتی
میردامادی در ادامه به مهم‌ترین برنامه سنباد در سال کنونی اشاره می‌کند: «ما باید مسیر گذشته را کامل کنیم و اکنون برخی از بانک‌های سهام‌دار، هنوز به سیستم ما متصل نشده‌اند و امیدواریم تمام بانک‌ها تا پایان سال ۱۴۰۱ متصل شوند. همچنین امیدواریم ۲۰ مشتری اول خودمان را که هدف‌گذاری کرده‌ایم، به دست آوریم. اما مسئله تنها جذب مشتری نیست، بلکه پاسخ به نیازهای مشتریان و نگه‌داشت مشتریان بسیار مهم‌تر است.»
میردامادی در پایان صحبت‌هایش درباره چشم‌انداز سنباد در سال آینده می‌گوید: «سنباد می‌تواند یکی از چند محور اصلی همکاری بانک‌ها در لایه غیرحاکمیتی باشد و تعامل بین بانک‌ها را رقم بزند. همچنین می‌تواند از هم‌اندیشی بانک‌هایی که در سنباد حضور دارند، پیشنهادهای خوبی برای حاکمیت و رگولاتور ارائه دهد که هم حاکمیت تصمیمات درستی اتخاذ کند و نظارت کامل‌تری داشته باشد و هم صنعت بانکداری باز بتواند به نقطه‌های بهتری برسد، اما اجرای تمام این موارد به افراد آینده‌نگر و پایدار نیاز دارد که امیدوارم این اتفاق ممکن شود.»
