ابزاری برای تسهیل و تسریع «کشف» خطاها
ابوالحسن شمسایی، مدیرعامل شرکت بهپایا درباره سامانه مانیتورینگ معین می‌گوید
عکس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۶۱ / بهپایا یک شرکت نرم‌افزاری دانش‌بنیان است که مدیران آن بعد از سال‌ها کار و تلاش در پروژه‌های گوناگون حوزه فناوری اطلاعات، تصمیم گرفتند دانش و تجربه خود را به‌صورت متمرکز در راستای توسعه محصولی نوین در حوزه مانیتورینگ به کار بگیرند. مدیران ارشد این شرکت از سال ۱۳۹۶ در حوزه اینترنت اشیا و مانیتورینگ متمرکز بودند و سپس این تمرکز در حوزه مانیتورینگ با طراحی و توسعه سامانه معین به‌صورت جدی‌تری ادامه پیدا کرد؛ سامانه‌ای که با هدف مانیتورینگ ده‌ها هزار شیء طراحی شده و راه‌حلی برای مانیتورینگ جزیره‌ای موجود در کشور است. طبق گفته‌های ابوالحسن شمسایی، مدیرعامل شرکت بهپایا، سامانه معین در حال حاضر حدود هزار مشتری کسب‌وکاری بالقوه در ابعاد مختلف دارد و به نظر می‌رسد این روزها نیاز به مانیتورینگ در شرکت‌های بزرگ کشور به‌طور ملموس‌تری احساس شده است. در گفت‌وگویی که با ابوالحسن شمسایی داشتیم، به ابعاد مختلف سامانه معین پرداختیم. شمسایی می‌گوید که به‌طور کلی هر مجموعه‌ای که خدمات یا زیرساخت فناوری اطلاعات ارائه می‌دهد، برای نظارت بر صحت عملکرد خدماتش و تأمین SLA تضمین‌شده، نیازمند سامانه مانیتورینگ است؛ بنابراین می‌تواند مشتری بالقوه این شرکت باشد.
راه‌حلی برای سیستم‌های جزیره‌ای
معین به‌عنوان یک سامانه یکپارچه مانیتورینگ کسب‌وکار و عملیات، داده‌ها را از تمام سطوح کسب‌وکار جمع‌آوری و تجمیع می‌کند و امکان هوشمندسازی مانیتورینگ یک سرویس یا خدمت را فراهم می‌آورد. ابوالحسن شمسایی، مدیرعامل شرکت فناوری اطلاعات بهپایا با بیان این موضوع، درباره ماهیت سامانه مانیتورینگ معین توضیح می‌دهد: «نام سامانه معین برگرفته از مانیتورینگ عملیات یکپارچه نوین است که در سال ۱۳۹۶ با بررسی نیاز اکوسیستم داخلی کشور طراحی و طی چهار سال تولید شد. هدف اصلی این محصول رصد تمام پشته سخت‌افزاری و نرم‌افزاری سرویس‌های الکترونیکی است. تمام سرویس‌های الکترونیکی برای آنکه بتوانند به‌خوبی فعالیت کنند، در سطوح متفاوت از تجهیزات مختلفی بهره می‌برند. سامانه معین بر تجهیزات شبکه تا خود سرویس به شکل یکپارچه نظارت می‌کند و اجازه رصد خدمت و سرویس را به‌صورت ۷×۲۴ فراهم کرده است. این سامانه با توان عملکردی خود می‌تواند منشاء آسیب یا خطا را در سرویس یا تجهیزات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تشخیص دهد. اساساً پیچیدگی کار در سامانه‌هایی مانند سامانه یکپارچه مانیتورینگ که باید به‌طور شبانه‌روزی فعال باشند، پایداری با وجود تنوع و حجم بالای داده است که سامانه معین توانسته در عین وجود این پیچیدگی‌ها، کار خود را به‌درستی انجام دهد. فرایند کشف خطا در این سامانه با این حجم از داده که می‌تواند به مدیریت عملیات در یک شرکت بسیار کمک کند، از طریق مدیریت درست کلان‌داده‌ها، مهندسی و تحلیل داده‌ها حاصل می‌شود.»
طبق صحبت‌های شمسایی، ابزاری که آنها در سال ۱۳۹۶ با ایده یکپارچگی و هوشمندسازی مانیتورینگ خدمات شروع به طراحی آن کردند، مشابهی در سطح دنیا نداشت و راهکارهای موجود یا شامل مانیتورینگ حوزه‌ای می‌شدند یا دارای ویژگی‌هایی محدودتر بودند که آنها نیز برای ایرانی‌ها به دلایل تحریمی در دسترس نبودند یا به‌صورت ابری بودند. استفاده از سرویس‌های ابری نیز برای کسب‌وکارهای متوسط و بزرگ داخلی قابل قبول و منطقی نبود؛ چراکه می‌توانست امنیت آنها را خدشه‌دار کند. «ما به ابزاری نیاز داشتیم که اولاً در سایت مشتری قابلیت نصب داشته باشد و ثانیاً پاسخگوی نیاز به یکپارچگی و هوشمندسازی مانیتورینگ خدمات هم باشد، در نتیجه سامانه مانیتورینگ معین متولد شد.»
مانیتورینگ خدمات در کشور تاکنون به شکل جزیره‌ای انجام شده و راهکارهای مورد استفاده، بهره‌گیری از نرم‌افزارهای کرک‌شده و منبع‌باز یا خریداری‌شده بوده که از آنها برای هر بخش از زیرساخت یک سرویس به شکل جداگانه و مستقل استفاده می‌شود. مشکل اساسی این سیستم‌ها این است که نگاه یکپارچه‌ای به حوزه مانیتورینگ خدمات ندارند، همچنین چون تولید داخل نیستند، امکان پشتیبانی را نیز که در این حوزه بسیار حیاتی است، ندارند و در نهایت با اکوسیستم داخلی ما آنچنان که باید همخوانی ندارند. او با بیان این موارد درباره ضرورت وجود سامانه معین در اکوسیستم نوآوری کشور می‌گوید: «در نتیجه رویکرد جامع و کاملی در نظارت و نظارت بر سرویس‌ها ایجاد نمی‌کنند. معین به‌دلیل یکپارچگی که ایجاد می‌کند، پشتیبانی که دارد و همخوانی با ساختار داخل، می‌تواند دید جامع و کاملی از کسب‌وکار و عملیات ایجاد کند و در صورت وقوع مشکل، کشف خطا را تسهیل کند.»
طبق صحبت‌های شمسایی، معین تا ۹۰ درصد نیاز بسیاری از مشتریان را پوشش می‌دهد. این ابزار می‌تواند منشاء مشکلات کسب‌وکارهای بزرگ را که خدمات برخط دارند، کشف و رفع کند که این کار با بسیاری از محصولات خارجی مورد استفاده مقدور نیست. «همچنین سفارشی‌سازی محصول و پشتیبانی دو موضوع مهم در محصولات مانیتورینگ هستند که به عملیاتی‌شدن این محصولات بسیار کمک می‌کنند و در معین بر خلاف محصولات خارجی این دو فراهم است.»
تسهیل مانیتورینگ
مدیرعامل بهپایا درباره مشکلات جاری در حوزه مانیتورینگ در کشور و راه‌حل این شرکت برای رفع موانع موجود نیز صحبت می‌کند: «ما رقیب داخلی در ابعاد سامانه معین نداریم. رقبای ما محصولات خارجی تجاری، منبع‌باز و کرک‌شده هستند. ما در حوزه مانیتورینگ تجهیزات IBM جزء معدود محصولاتی هستیم که می‌توانیم این تجهیزات را مانیتور کنیم؛ بنابراین بعضی از بانک‌های بزرگ ما ناچار هستند یا ابزار مانیتورینگی را که خود IBM تولید کرده، خریداری کنند که خوب می‌دانیم این محصولات تحریم است و در صورت تهیه هم بسیار گران است و پشتیبانی نمی‌شود، یا اینکه محصول ما را تهیه کنند. محصولات محدود دیگری هم در این حوزه وجود دارند که عمدتاً آمریکایی هستند و البته برای خرید این تجهیزات هم تحریم هستیم، ولی گاه دیده می‌شود از طریق شرکت‌ها یا افرادی وارد بازار ایران شده و با قیمت بالا به فروش می‌رسند.»
او می‌گوید که اساساً سامانه مانیتورینگ بدون تیم پشتیبان معنا ندارد و در حال حاضر در برخی بانک‌های کشور این سامانه با اینکه خریداری شده، اما بدون استفاده مانده است. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «سفارشی‌کردن محصول و پشتیبانی دو امر بسیار مهم در محصولات مانیتورینگ هستند که در بسیاری از رقبای خارجی وجود ندارد. ما با اضافه‌کردن بسیاری از تجهیزات تحت تحریم از طریق مهندسی معکوس توانستیم راه مانیتورینگ را به شکل داخلی برای کسب‌وکارهای داخلی ایجاد کنیم تا دیگر تحریم‌ها نتوانند مانعی بر سر راه توسعه اکوسیستم کشور باشند.»
به‌دلیل اینکه سامانه مانیتورینگ در هر سازمان با اهداف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد، این شرکت توانسته است سامانه معین را با مفاهیم سازمانی هم‌خوان سازد و استفاده از آن را آسان کند. شمسایی می‌گوید در حال حاضر در هر سازمانی انواع تیم‌های مانیتورینگ وجود دارد و ما اجازه استقلال این تیم‌ها و اشتراک‌گذاری داده‌ها بر اساس خواست هر تیم را در این سامانه ایجاد کرده‌ایم. «شایان ذکر است که ابزارهای دیگر دنیا به شکل سازمانی طراحی نشده‌اند و سامانه معین از این نظر نسخه‌ای متفاوت از مانیتورینگ را برای یک سازمان ایجاد می‌کند.»
شمسایی صحبت‌هایش را این‌گونه ادامه می‌دهد: «ما به بازارهای خارجی دسترسی نداریم تا با افزایش درآمد بتوانیم هزینه‌های تحقیق و توسعه را به‌راحتی تأمین کنیم و اینکه ما را با شرکت‌های رتبه ۱ یا ۲ دنیا در گزارش گارتنر مقایسه کنند، مقایسه درستی نیست. ما باور داریم که برای اینکه جزء ۱۰ محصول برتر این حوزه در دنیا باشیم، از نظر فنی چیزی کم نداریم و تنها نیازمند تحقیق و توسعه بسیار بیشتر هستیم.»
ضرورت یک باور
مدیرعامل بهپایا بر این عقیده است که در بازار داخلی فضای بسیار بکر و بزرگی برای فعالیت در این حوزه وجود دارد و اکوسیستم ما نیازمند چنین سرویسی است تا بتواند پویایی کاری و روند توسعه‌ای را پیش ببرد و خیالی آسوده از نظر مانیتورینگ را برای سازمان خود ایجاد کند. حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ سازمان دولتی و خصوصی بزرگ و متوسط در کشور وجود دارند که به‌طور بالقوه می‌توانند مشتری سامانه معین باشند که در حال حاضر از سامانه‌های مانیتورینگ کرک‌شده یا منبع‌باز بدون پشتیبانی خاص استفاده می‌کنند یا با هزینه بسیار بالایی این سامانه را خریده‌اند.
به گفته شمسایی، سامانه معین می‌تواند در سه حوزه کسب‌وکارهای بزرگ، متوسط و کوچک به کار گرفته شود، اما جامعه هدف آنها کسب‌وکارهای بزرگ است؛ چراکه کسب‌وکارهای متوسط و کوچک شاید هنوز آمادگی و توان مالی برای هزینه مانیتورینگ در این سطح را نداشته باشند. او می‌گوید: «ما امید داریم به مرور زمان با اهمیت‌یافتن سامانه مانیتورینگ در کشور، دیگر کسب‌وکارها نیز به فکر استفاده از آن بیفتند. سامانه معین در حال حاضر حدود هزار مشتری کسب‌وکاری بالقوه در ابعاد مختلف دارد و به نظر می‌رسد نیاز برای حرکت به سمت مانیتورینگ در شرکت‌های بزرگ احساس شده است.»
طبق صحبت‌های شمسایی، به‌طور کلی هر مجموعه‌ای که خدمات یا زیرساخت فناوری اطلاعات ارائه می‌دهد، برای نظارت بر صحت عملکرد خدماتش و تأمین SLA تضمین‌شده، نیازمند سامانه مانیتورینگ است؛ بنابراین می‌تواند مشتری بالقوه این شرکت باشد. او در رابطه با مشتریان فعلی معین و نیاز به باورپذیری به این سامانه صحبت می‌کند و می‌گوید: «ما با معاونت‌های فناوری یا زیرساخت بانک‌های ملت، ملی، تجارت، رفاه، دی، سازمان امور مالیاتی، تأمین اجتماعی و… مذاکراتی داشته‌ایم و به برخی از آنها هم نسخه‌ای از سامانه معین فروخته‌ایم. یکی از مشکلات اصلی ما این است که مشتریان داخلی در نگاه اول به وجود سامانه‌ای داخلی با چنین قابلیت‌هایی تردید دارند؛ بنابراین با گذر زمان و جلب اعتماد مشتریان به محصول ما، به‌طور حتم عرضه و فروش سامانه معین سرعت بیشتری خواهد گرفت.»
