نوآوری بدون مرز
گفت‌وگو با مدیرعامل و مدیر محصول و عملیات فینوتک درباره سرویس‌ها و خدمات این شرکت
عکس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۶۵ / فینوتک فعالیت خود را از سال ۱۳۹۵ شروع کرده و یک پلتفرم نوآوری باز است که APIهای بانکی و خدماتی ارائه می‌دهد و پلی میان بانک‌ها، کسب‌وکارهای بزرگ و استارتاپ‌هاست تا کسب‌وکارها بتوانند به وب‌سرویس‌های مالی و بانکی دسترسی آسان و سریعی داشته باشند. این شرکت که با شعار نوآوری بدون مرز فعالیت می‌کند، در ابتدا با ۱۲ عدد API بانکی رونمایی شد و امروز بیش از ۲۰۰ عدد API دارد که البته فقط مختص فضای بانکی نیستند. در گفت‌وگویی که با سعید قدوسی‌نژاد، مدیرعامل و الینا ملکان، مدیر محصول و عملیات فینوتک داشتیم، به مهم‌ترین اقدامات این شرکت از ابتدای سال جاری و برنامه‌هایی که دارند، پرداختیم.
طبق گفته‌های آنها، در یک سال گذشته عمده تمرکز فینوتک روی تکمیل سبد محصولات‌شان بوده و در این بین نیز بیشترین انرژی خود را روی سرویس‌های احراز هویت و اعتبارسنجی گذاشته‌اند تا کسب‌وکارها بتوانند با استفاده از وب‌سرویس اعتبارسنجی، استعلام آنی بگیرند. به گفته آنها در حال حاضر فینوتک نیز مانند بسیاری از کسب‌وکارهای حوزه آی‌تی در قدم اول برای بقا می‌جنگد؛ سپس امیدوارند بتوانند در سال آینده سرویس دایرکت‌دبیت را گسترش دهند و دامنه‌های بانک‌های خود را گسترش دهند. در ادامه گزارشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
در باب خدمات فینوتک
فینوتک در سال ۱۳۹۵ راه‌اندازی شد تا راهی باشد برای عبور از قوانین سنتی و گسترش بانکداری باز. طبق گفته‌های سعید قدوسی‌نژاد، مدیرعامل فینوتک، وب‌سرویس‌های این شرکت پلی است میان بانک‌ها، کسب‌وکارهای بزرگ و حتی استارتاپ‌ها تا هر برندی بتواند به دور از انحصار از خدمات مالی و بانکی بهره‌مند شود. قدوسی‌نژاد با اشاره به ماهیت فینوتک درباره عملکرد آن در سال ۱۴۰۱ این‌طور توضیح می‌دهد: «فینوتک پلتفرمی برای ارائه خدمات بانکداری باز و وب‌سرویس‌های بانکی است که در سال جاری در دو بخش «بهبود» و «توسعه» اقدامات جدیدی را انجام داده است. ما در بخش بهبود یکسری امکانات به محصولات‌مان اضافه کردیم.
برای مثال روی پاسخ همه APIها یک response code استاندارد گذاشتیم که برای توسعه‌دهندگان مشتری قابل فهم باشد. همچنین در بخش توسعه، تعامل‌مان را با بانک‌ها گسترش دادیم و یکسری سرویس‌های غیربانکی نیز اضافه کردیم که از جمله آنها می‌توان به سرویس احراز هویت و اعتبارسنجی اشاره کرد. علاوه بر این با چند شریک نرم‌افزاری شروع به کار کردیم که یکی از آنها «رایان‌هم‌افزا»ست که در بخش تسویه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با آنها همکاری می‌کنیم. فعالان بازار سرمایه با بهره‌مندی از امکانات بانکداری باز، از این پس می‌توانند بدون نیاز به مراجعه حضوری به شعبه، اینترنت‌بانک یا سایر اپلیکیشن‌ها، در نرم‌افزارهای رایان‌هم‌افزا که پیش از این نیز از آن استفاده می‌کردند، به خدمات مالی و بانکی دسترسی داشته باشند.
APIهای فینوتک امکان انجام فرایندهای بانکی مختص حساب را در این نرم‌افزار فراهم آورده و امیدواریم در آینده خدمات اعتبارسنجی، احراز هویت، استعلامی و تبدیلی نیز اضافه شود. یکی دیگر از اقداماتی که انجام داده‌ایم، از جنس نگهداری است؛ یعنی بتوانیم بار بیشتری از کار را بدون صرف انرژی بیشتر مدیریت کنیم؛ برای مثال در این بخش، مانیتورینگ را بهتر کرده‌ایم.»
او اضافه می‌کند که یک پروژه افتتاح حساب غیرحضوری نیز دارند که شامل همکاری بانک و سیستم احراز هویت می‌شود و قدم بزرگی در راستای فراهم‌کردن امکان ایجاد نئوبانک‌های واقعی است.
به گفته قدوسی‌نژاد، آنها طی یک سال گذشته در فینوتک، در راستای تکمیل سرویس‌هایشان نیز اقدام کرده‌اند؛ برای مثال سرویس احراز هویت را که از قبل داشتند، از ابتدای سال جاری کامل‌تر کردند، به کمک هوش مصنوعی تصویر چهره مشتری را با تصویر چهره ثبت‌شده از او در ثبت‌احوال تطبیق می‌دهد و مقایسه می‌کند یا اینکه در سرویسی دیگر، ویدیو را به‌عنوان ورودی می‌گیرد و جملات فرد را با آنچه مورد انتظار کلاینت بوده، تطبیق می‌دهد و درصد هم‌خوانی را به‌عنوان خروجی ارائه می‌دهد. در نتیجه ارسال عکس لایو یا ویدئو، نمونه‌ای از سرویس‌های احراز هویت فینوتک هستند.
فینوتک علاوه بر ارتقای سیستم احراز هویت خود، روی سرویس‌های بانکی خود نیز در این مدت کار و روش واریز «پل» را پیاده‌سازی کرده که می‌تواند به‌عنوان جایگزینی برای کارت‌به‌کارت در نظر گرفته شود. مدیرعامل فینوتک در این‌باره توضیح می‌دهد: «پل مخفف پرداخت لحظه‌ای است و چیزی شبیه به همان سرویس انتقال وجه کارت‌به‌کارت است، با این تفاوت که وجه از حسابی به حساب دیگر منتقل می‌شود که در حال حاضر با سقف روزانه ۱۵ میلیون تومان برای استفاده اشخاص مناسب است، اما برای استفاده شرکت‌ها باید مناسب‌سازی شود.»
بنا بر گفته‌های مدیرعامل فینوتک، آنها بانک‌های طرف حساب پایا و ساتنا و حساب‌به‌حساب‌شان را نیز افزایش داده‌اند تا خدمات واریز مناسب‌تری را به مشتریان خود ارائه دهند. همچنین با ارتقای سرویس دایرکت‌دبیت و سرویس‌های تبدیل و استعلام، سطح خدمات خود را بالا برده‌اند. او در این‌باره می‌گوید: «برای مثال سرویس کارت به شبا که سرویس پراستفاده‌ای نیز هست، در حال حاضر پنج ارائه‌دهنده دارد که در صورت بروز اختلال در سیستم به‌صورت اتوماتیک سوئیچ کرده و مشتری سرویس یکپارچه‌ای را تجربه می‌کند.
علاوه بر این سرویس اس‌ام‌اس، سرشماره رند خدماتی، سرویس اعتبارسنجی و سرویس‌های عمومی مانند استعلام خلافی و قبض نیز داریم. البته روی سرویس قبض کار جدیدی نکرده‌ایم و به همان منوال قبل است، اما برای پیشبرد سرویس اعتباری‌مان با شرکت رتبه‌بندی اعتباری ایرانیان قرارداد بسته‌ایم.»
با توجه به صحبت‌های الینا ملکان، مدیر محصول و عملیات فینوتک، عمده فعالیت‌های آنان در سال ۱۴۰۱ بر تکمیل و ارتقای سیستم احراز هویت متمرکز بوده که به سرویس کلیدی آنها نیز تبدیل شده است. او درباره فعالیت‌هایشان می‌گوید: «تلاش کردیم سرویس احراز هویت و اعتبارسنجی را به هم پیوند بزنیم. سرویس‌های اعتبارسنجی برای کسب‌وکارها یا مؤسساتی که به کاربران‌شان وام ارائه می‌دهند یا خرید اقساطی دارند، راهکاری مناسب است.
با این APIها و اطلاع از نداشتن چک برگشتی یا وام در جریان فرد، می‌توان از وصول مطالبات مطمئن شد. تمرکزمان روی این سرویس‌ها از این جهت است که تقریباً تمامی امور بانکی غیرحضوری به این سرویس‌ها نیاز دارند. درست است که سرویس‌های بانکی و استعلامی جزء سرویس‌های اصلی فینوتک بوده و هستند، ولی در کل طی سال ۱۴۰۱ سعی کردیم روی فرایندهای احراز هویت بیشتر کار کنیم.»
سپس قدوسی‌نژاد درباره همکاری‌شان با «مبنا» توضیح می‌دهد. به گفته او، چک صیادی چالش‌هایی دارد؛ در واقع سامانه صیادC2C دیده شده، چراکه وقتی B2C می‌شود، مشکلاتی پیش میآید؛ وقتی شرکتی بزرگ بوده و روزی ۵۰۰ تا چک ثبتی داشته باشد، ثبت، دریافت و استعلام چک‌ها به چالش تبدیل می‌شود. در نتیجه فینوتک با شرکت مبنا که شرکتی برای ارائه نرم‌افزارهای شرکت‌های پخش است، همکاری می‌کند تا به تسهیل فرایندهای مربوط به چک کمک کند.
حیطه فعالیت‌های فینوتک
عمده فعالیت‌های فینوتک در حوزه فین‌تک و زیرمجموعه‌های مربوط به آن است. قدوسی‌نژاد در این‌باره توضیح می‌دهد: «سعی می‌کنیم عمده فعالیت‌های ما در حوزه فین‌تک باشد. عمده مشتریان ما نیز یا فین‌تک هستند یا کسانی‌اند که بخشی از کار آنها فین‌تکی است؛ به‌طور مثال برای لندتک‌ها، مشخصاً سرویس‌های اعتبارسنجی داریم. همچنین در حال کار روی سرویس‌های امضای الکترونیکی و سفته الکترونیکی هستیم که هنوز عملیاتی نشده‌اند. با این وجود سرویس گردش حساب هم می‌تواند برای ارزیابی تمکن افراد مورد استفاده قرار گیرد. همچنین سرویس استعلام نظام‌وظیفه و استعلام کدپستی را هم در اختیار لندتک‌ها قرار داده‌ایم.
گروه عمده‌ای از مشتریان‌مان نیز پرداخت‌یارها هستند و به فرایند تسویه آنها کمک می‌کنیم و سرویس احراز هویت‌مان را در اختیارشان قرار می‌دهیم. در حوزه بلاکچین نیز به‌صورت مشخص سرویس احراز هویت را به کسب‌وکارها ارائه می‌دهیم. در حال حاضر در حوزه اینشورتک سرویس عملیاتی نداریم، ولی در تلاش هستیم با کمک بیمه مرکزی سرویس‌های مورد نیاز برای تأسیس اینشورتک‌ها را راه‌اندازی کنیم؛ البته سرویس احراز هویت و تسویه‌حساب نیز برای اینشورتک‌ها کارایی دارد.»
بنا بر صحبت‌های مدیرعامل فینوتک، آنها در بازار سرمایه با شرکت‌های رایان‌هم‌افزا و صحرا همکاری می‌کنند و به صندوق‌های سرمایه‌گذاری که با توجه به الزام سازمان بورس باید تسویه‌حساب آنلاین داشته باشند، سرویس ارائه می‌دهند. قدوسی‌نژاد در این‌باره می‌گوید: «فینوتک پیش‌تر در حوزه اطلاعات بازار سرمایه هم فعال بوده، اما به خاطر تقاضای پایین بازار و حاشیه سود کم از ادامه فعالیت در این حوزه دست کشیدیم. یکی دیگر از خدماتی که فینوتک در حال راه‌اندازی آن است، این است که بتوانیم سرویس‌های یک OMS را ارائه دهیم؛ یعنی شما بتوانید در قالب یک API در خارج از کارگزاری خود معامله کنید. برای مثال کسب‌وکاری می‌خواهد در حوزه کپی‌تریدینگ فعالیت کند و نیاز به API دارد. به همین خاطر در حال همکاری با دو کارگزاری و یک OMS هستیم تا بتوانیم سرویس ترید را نیز ارائه دهیم.»
مدیرعامل فینوتک معتقد است که مشتری‌مداری بزرگ‌ترین مزیت رقابتی آنها در مقایسه با سایر رقبایشان است. او در این‌باره می‌گوید: «صنعت بانکداری باز هنوز جای رشد زیادی دارد، به همین علت نمی‌توان با قاطعیت درباره مزیت رقابتی آن صحبت کرد. اصلاً هنوز رقابت جدی‌ای شکل نگرفته که مزیت رقابتی مطرح باشد.
تصور ما این است که روحیه مشتری‌محوری به ما کمک می‌کند و ما را در این زمینه از دیگران جلو می‌اندازد. برای مثال ما سعی می‌کنیم هر سیستمی را که توسعه می‌دهیم، از زاویه مشتری به آن نگاه کنیم و اگر بخواهیم بین دو گزینه بالا رفتن کیفیت یا بالا رفتن تعداد مشتریان یکی را انتخاب کنیم، انتخاب ما کیفیت است، زیرا مشتریان‌مان برای ما مهم‌ترند. برای مثال فینوتک برای هر یک از مشتریان، یک مدیر مشتری تعیین کرده و پشتیبانی ۲۴ساعته داریم. در واقع تأکید ما بر بازار و اولویت‌دادن به مشتری است؛ مشتری نباید درگیر فرایندهای طولانی بانک‌ها شود و ابزارهای ما باید توان تسهیل خدمات را داشته باشد.»
فرهنگ حذف واسطه در ایران
قدوسی‌نژاد با اشاره به چالش‌های آنها در یک سال گذشته توضیح می‌دهد که بزرگ‌ترین چالش آنها مربوط به بانک‌هاست؛ ضوابطی وجود ندارد که بانک‌ها را به سرویس‌دهی ملزم کند. در نتیجه برقراری ارتباط با بانک‌ها دشوار می‌شود و خود بانک‌ها هم خسته می‌شوند، زیرا گاهی پیش میآید که قرارداد بسته می‌شود و تا اولین تراکنش روی بانک انجام شود، زمان زیادی طول می‌کشد و بانک خروجی را نمی‌بیند. او درباره دیگر چالش‌های موجود در این حوزه می‌گوید:
«اشتیاق و ذوقی برای سرویس‌های نوآورانه وجود ندارد که علت آن احتمالاً سرخوردگی عمومی و فقدان امید به آینده است؛ وقتی دغدغه اصلی افراد و کسب‌وکارها به بقا تقلیل پیدا می‌کند، به موضوعات پایه‌ای‌تری نسبت به دیجیتالی‌شدن و نوآوری فکر می‌کنند و چون مقیاس کسب‌وکارشان کوچک می‌شود، تمایل کمتری به اتوماسیون فرایندها پیدا می‌کنند. علاوه بر این فرهنگ استفاده از فینوتک و امثالهم نیز درونی نشده و افراد ترجیح می‌دهند به‌صورت مستقیم به سراغ خود بانک‌ها بروند و ما را که واسطه هستیم، حذف کنند، اما در نهایت چون بانک‌ها معمولاً سرویس خوبی ارائه نمی‌دهد، سراغ ما می‌آیند.»
او اضافه می‌کند واسطه‌ای که ارزش‌افزوده‌ای خلق نکند، ناکارآمد است، بنابراین واسطه‌ای کارا و مفید است که ارزشی خلق می‌کند. از طرفی بانک‌ها وقتی می‌بینند مشتری بزرگ است، سعی می‌کنند خودشان به آنها مستقیماً خدمات ارائه دهند و در نهایت چون خدمت باکیفیتی ارائه نمی‌دهند، آن مشتریان نیز بعضاً سراغ ما می‌آیند. بنا بر صحبت‌های قدوسی‌نژاد، فینوتک در حال حاضر با پنج بانک آینده، پاسارگاد، خاورمیانه، کشاورزی و پارسیان همکاری می‌کند.
ملکان بر این باور است که باید فرهنگ بانکداری باز در بانک‌ها ایجاد شود و با وجود استقبال برخی بانک‌ها از این حوزه هنوز آن‌طور که باید فرهنگ‌سازی نشده است. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «یکسری از بانک‌ها در حوزه بانکداری باز پیش‌قدم بوده‌اند، یکسری هم سعی کردند خودشان بانکداری باز طراحی کنند و امروز بعضی‌شان به این نتیجه رسیده‌اند که اگر با شرکت‌هایی مثل فینوتک همکاری کنند به نفع‌شان است. علاوه بر این چون ضوابط مشخصی برای سامان‌دهی بانکداری باز نداریم، خیلی اوقات محدودیت‌هایی برای فعالیت ما اِعمال شده است.»
قدوسی‌نژاد نیز در این‌باره می‌گوید: «در حالی که در جهان اول از PSD3 حرف می‌زنند، ما هنوز درگیر مفاهیم ابتدایی PSD2 هستیم. قانون‌گذاری ایران عمدتاً رو به عقب است و این چالش بزرگی است. در واقع علاوه بر اینکه در کشور در این حوزه رگولاتوری نداریم و ذهنیت رو به جلو نیز نداریم، خودش یک چالش است. در نتیجه یک تغییر پارادایم از سمت بانک‌ها باید اتفاق بیفتد. تاکنون مشتری خدمت بانکی را در محل بانک می‌گرفته، ولی به‌مرور بانک باید خدماتش را به محل مشتری منتقل کند.»
ملکان درباره چالش‌های رگولاتوری حوزه بانکداری باز نیز صحبت می‌کند. به عقیده او، نقش رگولاتور در این حوزه بسیار حیاتی است. او این‌طور توضیح می‌دهد: «برای مثال برای تراکنش‌ها محدودیت می‌گذارند و این روی کسب‌وکارهایی که رقم جابه‌جایی‌شان زیاد است، تأثیر منفی دارد. یا زمانی گفتند افتتاح حساب غیرحضوری ممنوع است. گرچه بسیاری از این موارد حل می‌شود، اما حل‌شدن آنها زمان‌بر، وقت‌گیر و کلافه‌کننده است. کسب‌وکارها برای پیشرفت به ثبات قانون‌گذاری نیاز دارند؛ قانونی که برایشان فرصت ایجاد کند و نه صرفاً محدودیت.» او به فقدان وجود زیرساخت‌های کافی و اختلال در اینترنت نیز اشاره می‌کند و می‌گوید که همه این موارد در کنار هم به کاهش خدمات و سردرگمی مشتری می‌انجامد.
به گفته ملکان، مدیر محصول فینوتک کرونا به خلق و گسترش فرهنگ دورکاری منجر شد که مشکلاتی را نیز برای جذب و نگهداشت نیروی انسانی به وجود آورده است. او درباره چالش منابع انسانی که این روزها تقریباً تمامی شرکت‌ها با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این‌طور می‌گوید: «نیروی کار متخصص می‌تواند بدون خارج‌شدن از خانه‌اش برای شرکت‌های بزرگ دنیا کار کند و درآمد بیشتری در مقایسه با آنچه ما در داخل برای آنها فراهم می‌کنیم، داشته باشد. علاوه بر این به جای کار کردن برای یک شرکت با چند شرکت کار می‌کنند و حتی اگر مهاجرت نکنند هم شرکت‌های خارجی را در اولویت قرار می‌دهد. موج مهاجرت نیز رو به افزایش است و آموزش نیروی تازه‌کار هم فایده چندانی ندارد، زیرا بعد از مهارت و رسیدن به بهره‌وری به احتمال زیاد شرکت را ترک می‌کنند.»
گسترش دایرکت‌دبیت
مدیرعامل فینوتک با اشاره به وضعیت کنونی کشور از عدم توانایی برای برنامه‌ریزی بلندمدت و تلاش برای بقای کسب‌وکارها می‌گوید: «در حال حاضر در قدم اول برای بقا می‌جنگیم، سپس امیدواریم بتوانیم سرویس‌هایی مثل دایرکت‌دبیت را گسترش دهیم و دامنه‌های بانک‌های آن را بیشتر کنیم. در کنار این، افتتاح حساب غیرحضوری را اجرا کنیم و امید داشته باشیم که بانک و رگولاتور آن را بپذیرند و در جایی غیر از فضای بانک هم افتتاح حساب را انجام دهند. علاوه بر اینها، همکاری‌مان با مبنا ادامه پیدا خواهد کرد و به حوزه لندینگ و اینشورتک نیز ورود خواهیم کرد. آنچه در بانکداری باز مهم است، شریک‌محور بودن است و ما هم بر آنیم تا این فرهنگ را درون سازمان‌ها فعال کنیم تا بتوانیم از اتصال حوزه‌های مختلف خلق ارزش کنیم.»
