آماده‌ایم به گفتمان تحول دیجیتال بپیوندیم
گفت‌وگو با محمدعلی بخشی‌زاده که معتقد است توسعه زیرساحت‌های بانک بزرگ‌ترین دستاورد صاد بوده است
عکس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۷۴ / هلدینگ فناوری و نوآوری صاد از شهریورماه ۱۳۹۹ به‌طور رسمی کار خود را آغاز کرد؛ هلدینگی که راهاندازی آن با رویکرد ایجاد تحول دیجیتال در بدنه بانک صادرات و اجرای طرح‌‌های استراتژیک در حوزه فناوری اطلاعات صورت گرفته بود و اکنون بعد از گذشت حدود سه سال از شروع کار این هلدینگ، بانک صادرات در مسیر تحول دیجیتال قرار گرفته است. هلدینگ صاد که در حال حاضر هشت زیرمجموعه دارد، طی یک سال و نیم گذشته پروژه‌های زیرساختی مهمی را عملیاتی کرده تا مسیر رسیدن بانک صادرات به تحول دیجیتال را فراهم کند.
محمدعلی بخشی‌زاده، قائم‌مقام هلدینگ صاد معتقد است توسعه زیرساخت‌های بانک بزرگ‌ترین دستاورد آنها در این مدت بوده که به توسعه دیجیتال بانک کمک قابل توجهی کرده و باعث شده این بانک گرچه تاکنون نسبت به سایر بانک‌ها در زمینه تحول دیجیتال عقب بوده، اما مسیر چندساله را طی مدت‌زمان کوتاهی طی کند. بخشی‌زاده می‌گوید که بانک صادرات در حال حاضر در مسیر پیشرفت قرار دارد و گفتمان تحول دیجیتال در بانک شکل گرفته است.
او بوروکراسی پیچیده سازمان‌های بزرگ و دولتی را بزرگ‌ترین مانع توسعه دیجیتال آنها می‌داند. با این وجود، می‌گوید که از برخی پروژه‌های بااهمیت ذیل سند تحول دیجیتال بانک رونمایی شده و تا پایان سال جاری نیز از یکسری پروژه‌های جدید در حوزه تحول دیجیتال رونمایی می‌کنند. به همین منظور در گفت‌وگویی با محمدعلی بخشی‌زاده درباره عملکرد، چالش‌ها و برنامه‌های آینده این هلدینگ صحبت کردیم که در ادامه می‌توانید گزارشی از آن را بخوانید.
فلسفه شکل‌گیری صاد
هلدینگ فناوری و نوآوری صاد که بازوی فناوری اطلاعات بانک صادرات است، با هدف سامان‌دهی سهام‌داری شرکت‌های زیرمجموعه، بهبود ساختار سازمانی و استفاده از ظرفیت هر یک از شرکت‌ها در راستای مأموریت سازمانی و نهایتاً تحقق سند تحول دیجیتال ایجاد شد تا در نهایت هر شرکت زیرمجموعه بانک وارد پروژه‌هایی شود که بانک صادرات را به سمت تحول دیجیتال هدایت می‌کند. محمدعلی بخشی‌زاده، قائم‌مقام هلدینگ صاد با اشاره به این مهم می‌گوید: «طی سال‌های گذشته به دستور وزارت اقتصاد سندی تنظیم شد که بر اساس آن بانک‌های دولتی ملزم می‌شدند به سمت تحول دیجیتال حرکت کنند.
بانک‌ها به این نتیجه رسیدند که فعالیت‌هایی که باید در راستای تحقق‌بخشیدن به ایده تحول دیجیتال انجام شود، آن‌قدر زیاد و متنوع است که یک شرکت به‌تنهایی از پس آنها برنمی‌آید و باید یک هلدینگ وجود داشته باشد. بانک صادرات نیز نزدیک به سه سال است چنین مجموعه‌ای را ایجاد کرده است. ما در یک سال و شش ماه گذشته روی پروژه‌های زیادی متمرکز شدیم تا هلدینگ در سه زمینه به بانک کمک کند. در واقع هلدینگ به‌عنوان بازوی فکری و مشاوره، بازوی اجرایی و بازوی توسعه کسب‌وکار با استفاده از ظرفیت فناوری اطلاعات در حال انجام مأموریت خود در بانک صادرات است. در همین راستا باید شرکت‌های زیرمجموعه در راستای همافزایی در مسیر تحول دیجیتال سامان‌دهی می‌شدند.»
او توضیح می‌دهد که شرکت‌های داده‌پردازی خوارزمی، توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی، راه‌حل‌های هوشمند سپهر، پرداخت الکترونیک سپهر و گسترش انفورماتیک از ابتدای شکل‌گیری هلدینگ وجود داشتهاند و مدیران مجموعه رفته‌رفته به این نتیجه رسیده‌اند که برای تحقق‌بخشیدن به اهداف هلدینگ لازم است شرکت‌های دیگری نیز تأسیس شود. در نتیجه شرکت‌های شمین فناوری‌های نوین صاد، غزال دامون و توسعه فناوری و اقتصاد هوشمند ماد تأسیس شدند.
به گفته بخشی‌زاده، بیش از۳۰ پروژه نام برده‌شده در سند تحول دیجیتال بانک را به ۱۳ کلان‌پروژه تقسیم کرده‌اند و به شرکت‌های زیرمجموعه سپرده‌اند. او در این‌باره بیان می‌کند: «شرکت‌ها عملکرد بسیار خوبی داشتهاند و امروز که با شما صحبت می‌کنم، از چنل بانک رونمایی شد؛ بانک در گذشته مشکلات ساختاری زیادی در این زمینه داشت که امروز دیگر وجود ندارد. در حال حاضر بیش از ۶۰ خدمت در سامانه جدید مدیریت کانال فعال شده که تا پایان سال به بیش از ۱۰۰ خدمت خواهد رسید.
همچنین از پروژه بانکداری باز با عنوان «نوبانک» رونمایی کرده‌ایم؛ پروژه‌ای که ابتدا به ۲۴ شرکت ارائه خدمت داشت و اکنون ۴۰ شرکت در آن فعال هستند و علت اصلی آن افزایش کیفیت سرویس‌هایمان است. یک پلتفرم اختصاصی نیز برای کاربران شعب و ستاد طراحی کردیم تا کلیه درخواست‌ها به‌صورت یکجا بررسی، تأیید و ارائه شود. همچنین پروژه بانک دیجیتال سپهر جایگزین سامانه موبایلی صاپ می‌شود که یکی از اتفاقات مهم در بانک بوده و عملاً یک سوپراپلیکیشن است. در حال حاضر فاز اول آن رونمایی شده و همکاران بانک در حال استفاده از این محصول هستند. سامانه بانکداری شرکتی و سامانه SCF نیز از جمله پروژه‌هایی است که به‌زودی رونمایی خواهد شد.»
او معتقد است کار کردن در بانک‌های بزرگ و دولتی، دشواری‌های خاص خود را دارد و این بانک‌ها به‌دلیل لختی و بوروکراسی پیچیده‌ای که دارند، در برابر تغییر و تحول مقاومت می‌کنند. با این وجود هلدینگ فناوری و نوآوری صاد توانسته طی یک سال و شش ماه گذشته عملکرد خوبی داشته باشد و اتفاق بزرگی را برای بانک صادرات رقم بزند. او در این‌باره می‌گوید:
«توانستیم تعداد شرکت‌ها را به هشت مورد افزایش دهیم و پروژه‌هایی را که قول داده بودیم، سر وقت تحویل دهیم و سختی این اقدامات را افرادی که در سازمان‌های دولتی و شبه‌دولتی بزرگ فعالیت می‌کنند، به‌خوبی درک می‌کنند. در آینده دو شرکت دیگر نیز به هلدینگ اضافه خواهد شد که در راستای مأموریت هلدینگ شرکتی با موضوع مشاوره مدیریت و شرکتی در خصوص داده و هوش مصنوعی تأسیس خواهند شد. علاوه بر این، سرمایه هلدینگ در این مدت به حدود ۱۷۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته که بیانگر توجه ویژه ارکان بانک صادرات به تحول دیجیتال است. همه اینها به این معنی است که هلدینگ صاد در راستای مأموریت و اهداف خود گام‌های بلندی برداشته و جایگاه خود را پیدا کرده است.»
درباره هشت شرکت زیرمجموعه صاد
طبق صحبت‌های بخشی‌زاده، این هلدینگ در حال حاضر هشت شرکت زیرمجموعه دارد که هر یک از آنها وظیفه خاصی را بر عهده دارند. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «شرکت توسعه فناوری اطلاعات خوارزمی که با برند بورسی مفاخر شناخته می‌شود، به‌صورت تخصصی بر تولید و پشتیبانی سخت‌افزار متمرکز شده است. این شرکت خود دارای دو شرکت زیرمجموعه است؛ شرکت پاسخ که به‌زودی وارد حوزه تولید دستگاه‌های کارت‌خوان و باتری می‌شود. این‌طور به نظر می‌رسد که تولید چنین محصولاتی توجیه اقتصادی و منطقی دارد و ما در آینده نیز در هر زمینه تولیدی که توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد، وارد می‌شویم. در غیر این صورت از ظرفیت‌های موجود در صنعت استفاده خواهیم کرد. شرکت مفاخر بیش از هفت هزار شعبه بانکی را پشتیبانی می‌کند.
]دومین شرکت، پرداخت الکترونیک سپهر است که در زمینه پرداخت فعالیت می‌کند و در این مدت روی توسعه ناوگان خود متمرکز بوده و شاهد بهبود وضعیت تراکنش‌هایش بوده‌ایم. با وجود مشکلات مدیریتی قبلی، در حال حاضر ثبات مدیریتی خوبی در شرکت حاکم است و بر اساس گزارش اقتصادی شاپرک روند صعودی در سهم بازار پرداخت الکترونیک کشور را طی یک سال گذشته آغاز کرده و با سهم ۵/۱۵ درصد وارد کانال پنج‌درصدی از سهم بازار شده که موفقیت قابل تحسین و بااهمیتی به حساب می‌آید. مأموریت شرکت داده‌پردازی خوارزمی نیز این است که نرم‌افزارهای ستادی بانک را طراحی و پیاده‌سازی کند؛ این شرکت تاکنون بالغ بر ۳۰۰ نرم‌افزار بانکی تولید کرده و از جمله شرکت‌های خوش‌نام کشور است.»
او اضافه می‌کند که شرکت فناوری و راه‌حل‌های هوشمند سپهر نیز روی نرم‌افزارهای اختصاصی بانک متمرکز است و اپلیکیشن موبایلی بانک را هدایت و راهبری می‌کند و مهم‌ترین پروژه فعلی آن، پروژه بانک دیجیتال سپهر است که قرار است جایگزین سامانه موبایلی صاپ شود. سامانه شمس که سامانه ارائه خدمات به مشتریان است نیز در این نرم‌افزار ادغام خواهد شد. سوپرمارکت مالی بانک صادرات و سامانه بانکداری باز نیز ذیل همین نرم‌افزار قرار خواهد گرفت. منتها یکسری از این اقدامات مربوط به فازهای بعدی توسعه این نرم‌افزار می‌شود.»
قائم‌مقام هلدینگ صاد می‌گوید: «یک شرکت دیگر نیز داریم که گسترش انفورماتیک ایران نام دارد و در زمینه آموزش، نوآوری، شناسایی و سرمایهگذاری روی فینتکها فعالیت می‌کند. همچنین شرکت شمین فناوری‌های نوین صاد را داریم که در زمینه ارتباط مشتری، باشگاه مشتریان، مرکز تماس، CRM و BNPL فعالیت می‌کند. شرکت حوزه زیرساخت و امنیت نیز با نام غزال دامون به‌تازگی فعالیت خود را آغاز کرده و مأموریت آن تأمین، توسعه، نگهداری و امنیت زیرساخت بانک است. شرکت توسعه فناوری و اقتصاد هوشمند ماد نیز شرکت جدیدی است که به‌منظور انجام پروژه‌های مرتبط با حاکمیت تأسیس شده و در حال حاضر در حال انجام پروژه توثیق الکترونیک است.»
او معتقد است بانک صادرات در گذشته به لحاظ زیرساخت بسیار ضعیف بوده و به همین دلیل نمی‌توانسته پابه‌پای بانک‌های دیگر در زمینه تحول دیجیتال جلو برود، اما در حال حاضر زیرساخت‌ها ارتقا داده شده و بانک آماده پیشرفت و توسعه است. بخشی‌زاده می‌گوید: «این زیرساخت‌ها به گونه‌ای ارتقا داده شده‌اند که بانک بتواند به‌سرعت عقب‌ماندگی خود را جبران کرده و حتی از یکسری بانک‌های دیگر جلو بزند.»
رفتار دولت‌مآبانه با بانک‌های خصوصی
بخشی‌زاده بزرگ‌ترین چالش توسعه بانک‌های بزرگ و دولتی را ساختار بوروکراسی آنها می‌داند و در این‌باره می‌گوید: «فرایندی که برای انعقاد یک قرارداد و رسیدن آن به مرحله نهایی طی می‌شود، بسیار پیچیده و طولانی است و این بزرگ‌ترین چالشی است که با آن مواجهیم. بانک‌های دولتی و بزرگ در برابر پذیرش تغییرات مقاومت می‌کنند و چابکی لازم را ندارند. این وضعیت گرچه در سال‌های اخیر بهبود یافته، اما هنوز ایده‌آل نیست و جای کار دارد.»
قائم‌مقام هلدینگ صاد، چالش تأمین سرمایه مالی و نقدینگی را نیز مسئله مهمی می‌داند که با آن مواجه هستند. او در این خصوص این‌طور می‌گوید: «سهام شرکت‌های زیرمجموعه در اختیار هلدینگ است و حجم زیادی از افزایش سرمایه‌ای را که داشتیم، صرف این کار کرده‌ایم. مشکلات مالی شرکت‌های زیرساختی ما بیشتر از سایر شرکت‌هاست. برای نوسازی زیرساخت‌های شعب‌مان ۱.۵ همت سرمایه مالی نیاز داریم. شرکت پی‌اس‌پی ما نیز برای اکتساب سهم بازار و نوسازی ناوگان به خرید دستگاه نیاز دارد که این هم نقدینگی می‌خواهد. علاوه بر این مرکز داده بانک نیز به تجهیزات جدید نیاز دارد.»
بخشی‌زاده کمبود نیروی انسانی متخصص را نیز چالش همه کسب‌وکارهای فعال در کشور می‌داند و توضیح می‌دهد که این چالش در مؤسسات دولتی و شبه‌دولتی بیشتر هم می‌شود. به گفته او، دستمزدهای پایینی که به جهت این محدودیت در این شرکت‌ها وجود دارد، مانع جذب و نگهداشت نیروهای متخصص شده و باعث می‌شود آنها کار در مؤسسات خصوصی یا خارجی را ترجیح دهند. بخشی‌زاده معتقد است بانک صادرات فقط روی کاغذ خصوصی است و در عمل شبیه یک مجموعه دولتی با آن رفتار می‌شود.
درباره آکادمی صاد
بنا بر صحبت‌های بخشی‌زاده، این هلدینگ یک آکادمی هم دارد که مجدداً فعال شده و اخیراً نیز دوره حاکمیتی-شرکتی را برای شرکت‌های زیرمجموعه‌شان برگزار کرده‌اند. او در این‌باره می‌گوید: «در حال حاضر همکاران خوبی به ما اضافه شده‌اند که قرار است ما را در این خصوص یاری کنند. این هلدینگ در حال حاضر چیزی بالغ بر ۱۶۰۰ نیروی کار دارد که باید آموزش‌های لازم را ببینند. در نتیجه ما باید در وهله اول آکادمی را برای این افراد و در وهله دوم برای افراد بیرون از مجموعه آماده کنیم. قبلاً نیز دوره‌هایی در این آکادمی برگزار شده که سایر بانک‌ها و شرکت‌ها در آن شرکت کرده‌اند و استقبال خوبی از آن شده است.»
سیالیت و پویایی؛ ترندهای بانکداری
بخشی‌زاده بر این باور است که زمان مشخصی را نمی‌توان بیان کرد و گفت که بانک صادرات در آن زمان خاص به تحول دیجیتالی که باید، می‌رسد؛ چراکه ترندهای بانکداری جهان سیال‌‌تر از آن هستند که ما فکر می‌کنیم و هر روز شاهد به وجود آمدن الگوها، ابزارها و محصولات جدید هستیم. او در این‌باره عنوان می‌کند: «هیچ مجموعه‌ای در ایران، هر چقدر هم که خوب کار کرده باشد، نمی‌تواند با اطمینان کافی بگوید که نزدیک قله است و به‌طور حداکثری به گفتمان تحول دیجیتال پیوسته است.
ما نیز اگر قرار باشد با خودمان و دیگران صادق باشیم، می‌توانیم این‌طور بگوییم که زیرساخت‌های بانک را به شیوه‌ای تأثیرگذار ارتقا داده‌ایم و این اقدامات موجبات جهش ما به سمت جهان دیجیتالی‌شده را فراهم می‌کند. با این وجود، تا رسیدن به وضعیت مطلوب راه زیادی باقی است. ما به‌زودی از بوم اختصاصی بانکداری باز خود رونمایی خواهیم کرد و در زمینه دیتا و هوش مصنوعی پیشرفت‌های قابل توجهی خواهیم داشت. پروژه بانکداری شرکتی‌مان موفق بوده و به‌زودی به بلوغ می‌رسد. این اتفاق‌ها چیز عجیبی نیستند، منتها همین اتفاق‌ها تا دو سال گذشته در این بانک نیفتاده بود و این یعنی پیشرفت. امروز این‌طور می‌توان گفت که بزرگ‌ترین دستاورد ما در این مدت توسعه و ارتقای زیرساخت‌های بانک بوده که ما را برای جهش‌های بعدی آماده می‌کند.»
آینده روشن بانک صادرات، صنعت بانکی و پرداخت کشور
قائم‌مقام هلدینگ فناوری و نوآوری صاد بیان می‌کند که قرار است تا پایان سال ۱۴۰۲ سوپرمارکت مالی بانک صادرات را به مرحله بهره‌برداری برسانند. علاوه بر این، در حال راهاندازی شعب فلگشیپ هستند که کار خود را با ۱۵ شعبه آغاز می‌کند. کار این شعب ارائه خدمات با ارزش‌افزوده به مشتریان بانک صادرات با استفاده از ظرفیت گروه مالی بانک است که دارای فضای تعاملی، شاد و محلی جهت مشاوره در خصوص برخی خدمات است که قابلیت دیجیتالی‌شدن را ندارند. او با بیان این موارد می‌گوید: «همچنین فازهای بعدی پروژه‌هایی نظیر بانک دیجیتال سپهر، بانکداری شرکتی و بانکداری باز (بوم اختصاصی) را خواهند داشت. کیف پول الکترونیک، مرکز تماس جدید بانک، باشگاه مشتریان وBNPL نیز از دیگر پروژه‌هایی هستند که هلدینگ صاد قرار است تا پایان سال جاری از آنها رونمایی کند که هر کدام از این پروژه‌ها نقش خاص خود در مسیر تحول دیجیتال بانک را ایفا می‌کنند.
به‌عنوان مثال یکی از مبانی تحول دیجیتال ارائه خدمات ۲۴×۷ است که لازمه آن داشتن مرکز تماسی چابک است. به همین منظور بانک از طریق یکی از شرکت‌های تازه‌تأسیس در هلدینگ درصدد بازنگری در نقش مرکز تماس و توسعه مرکز تماس دیجیتال خود جهت ارائه خدمات بهتر و بهبود تجربه مشتری است. در خصوص باشگاه مشتریان نیز، امروزه با توجه به حرکت بانک‌های کشور در مسیر توسعه تحول دیجیتال، همچنین ورود فینتکها و نئوبانک‌ها با ارائه خدمات ارزشمند به کاربران؛ گزینه‌های انتخاب از سوی مشتریان افزایش یافته و تنها راه جذب و نگهداشت مشتریان ارائه خدمات ارزش‌افزوده و مشوق‌های مختلف است که چنین گزینه‌های از طریق باشگاه مشتریان میسر است.»
بخشی‌زاده صحبت‌های خود را این‌گونه ادامه می‌دهد: «در خصوص بانکداری باز نیز سهم بانک از سهم بازار بانکداری باز در ایران که حدوداً عددی بالغ بر ۱۵۰۰ میلیارد تومان است، بسیار ناچیز است و یکی از اهداف ما راهاندازی و توسعه بانکداری باز از طریق هلدینگ جهت کسب سهم بازار حدوداً ۵ تا ۱۰ درصدی در میان رقباست؛ بنابراین در جمع‌بندی می‌توان مطرح کرد که در فضای فعلی با توجه به هدف بانک هر کدام از پروژه‌ها با توجه به مطالعات انجام‌شده از نیازمندی‌های اصلی بانک هستند که تا انتهای سال ۱۴۰۲ از آنها رونمایی خواهد شد.»
او در خاتمه بیان می‌کند: «با وجود تمام مشکلاتی که در کشور وجود دارد و تمام موانعی که روند توسعه کسب‌وکارها را کُند می‌کند، باز هم باید به آینده صنعت بانکی و پرداخت کشور امیدوار بود؛ این دو صنعت نسبت به سایر صنایع رشد بهتری در سال‌های اخیر در حوزه دیجیتال و تحول دیجیتال داشتهاند و گرچه با وضعیت ایده‌آل ما فاصله دارند، اما پیشرفت‌های خوبی را شاهد بوده‌اند. بانک صادرات نیز در مسیر پیشرفت است و برای پیوستن به گفتمان تحول دیجیتال آماده شده است. همچنین آماده حمایت و ارائه خدمت به شرکت‌های دانش‌بنیان است. من امیدوارم این روند روبه‌رشد ادامه داشته باشد و چه ما اینجا باشیم، چه نباشیم، بانک صادرات به پیشرفت خود ادامه دهد.»
