بازیگر اصلی دایرکت دبیت در ایران هستیم
در گفت‌وگو با همایون محبوبی، رئیس هیئت‌مدیره و مهدی معرفتی، مدیرعامل پیمان درباره انتشار اولین گزارش سال این شرکت مطرح شد
عکاس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۸۳ / پیمان، محصولی که در دل شرکت فرابوم در سال ۱۳۹۸ متولد شده بود، از اواخر سال ۱۴۰۱ مسیر جدیدی را به‌عنوان یک کسب‌وکار مستقل که به‌طور تخصصی روی سرویس دایرکت دبیت تمرکز داشت، شروع کرد. نهادینه شدن این استقلال، مهم‌ترین هدف پیمان در سال گذشته به شمار می‌رفت که حالا «گروه مالی آگاه» را به‌عنوان سرمایه‌گذار مشترک کنار خود دارد. اکنون پیمان با سه راهکار پرداخت آنی، دوره‌ای و شارژ خودکار به کاربران پرشماری در اپلیکیشن‌ها و کسبوکارهای آنلاین خدمات دایرکت دبیت ارائه می‌دهد و در سال گذشته تلاش کرد تا بانک‌ها و کسبوکارهای جدیدی را در ارائه این سرویس بگنجاند. حالا، با اینکه فقط حدود یک سال از شروع فعالیتش می‌گذرد، موفق شده در حوزه دایرکت دبیت آمار درخشانی را از خود به جای بگذارد که نتایج آن به‌تازگی در قالب گزارش سالانه پیمان منتشر شده است. به بهانه انتشار این گزارش، با همایون محبوبی، رئیس هیئت‌مدیره و مهدی معرفتی، مدیرعامل پیمان به گفت‌وگو نشستیم و به مرور فعالیت و عملکرد این شرکت در یک سال گذشته پرداختیم. در ادامه گزارشی از آن را می‌خوانید.
پردازش بیش از سه میلیون کد ملی در پیمان
هر محصول نوآورانه‌ای که قرار باشد به پیدایش تغییراتی در سبک زندگی افراد دامن بزند، حتی اگر به ساده‌تر شدن آن کمک کند، از سوی جامعه با مقاومت روبه‌رو می‌شود. این مقاومت ناشی از رخوت اعضای جامعه و تمایلشان به حفظ وضع موجود است. هرچقدر این مقاومت شدیدتر باشد، آغاز یک جریان نوآورانه در آن جامعه سخت‌تر می‌شود. همایون محبوبی، رئیس هیئت‌مدیره پیمان، در این باره میگوید: «پیمان در مسیر خود با دو چالش بزرگ مواجه است؛ اولی پیچیدگی محصول است که روند توسعه آن را سخت کرده و دومی بحث فرهنگ‌سازی و آموزش است. در تمام دنیا معمولاً اغلب مردم تمایلی به خدمات برداشت یا پرداخت مستقیم ندارند و این مسئله در ایران شکل شدیدتری به خود می‌گیرد، زیرا این محصول تا به حال در ایران وجود نداشته است؛ بنابراین لازم است قابلیت‌های آن توضیح داده شود تا مردم مطلع شوند که استفاده از این محصول چه ارزش‌هایی را به ساختار اقتصادی آنها اضافه می‌کند.»
با این حال به گفته محبوبی، دردسترس بودن خدمات و ایفای نقش آنها در زندگی روزمره افراد باعث می‌شود این فاصله میان جامعه و فناوری سریع‌تر از میان برداشته شود، زیرا افراد جامعه شاهد آن خواهند بود که فرایندهایی که همه‌روزه با آن درگیرند به شکل ساده‌تر و سریع‌تری انجام می‌گیرد.
مهدی معرفتی، مدیرعامل پیمان نیز معتقد است ورود پیمان به حوزه اپلیکیشن‌های کاربردی که عموم مردم از آنها استفاده می‌کنند، تصمیم درستی بوده و ضریب نفوذ پرداخت مستقیم میان اکثریت مردم را افزایش داده است. معرفتی میگوید: «ورود ما به حوزه‌های لندتک، رمزارز، بیمه و… به توسعه این فرهنگ‌سازی کمک شایانی کرده و از طرفی هم ایجاد مابه‌‌ازای حقیقی این سرویس در زندگی روزمره مردم، موجب شده فرایند پرداخت مستقیم دیگر برای آنها مقوله عجیب‌وغریبی نباشد. افراد می‌بینند که به واسطه پرداخت مستقیم دیگر دردسر و زحمت‌های گذشته را برای پرداخت قبوض متحمل نمی‌شوند یا عدم پرداخت هزینه اشتراکشان در VODها به قطعی سرویس منجر نمی‌شود و پرداخت هزینه سفرهای درون‌شهری‌شان هم به‌سادگی اتفاق می‌افتد و نگرششان نسبت به این مقوله مثبت‌تر شده است. از طرفی نرخ ۹۸درصدی تبدیل پیمان به تراکنش، خودش عاملی است که به این سهولت دامن زده است.»
به نظر می‌رسد که پرداخت یا برداشت مستقیم روشی است که در صورت افزایش شفافیت نسبت به کارایی و خلق مدل‌های کارآمد و خلاقانه ذیل آن، با استقبال بیشتری از ناحیه عموم مردم مواجه شود. محبوبی با بیان این موضوع میگوید: «تاکنون بیش از سه میلیون کد ملی منحصربه‌فرد در سامانه‌های ما پردازش شده‌اند که عدد قابل‌توجهی است، اما با مقدار مطلوبی که ما در نظر داریم فاصله دارد.»
محبوبی از این زاویه این مسئله را مطرح می‌کند که در کشورهای توسعه‌یافته‌ای نظیر انگلستان، حدود ۸۰درصد افراد از خدمات دایرکت دبیت استفاده می‌کنند که نرخ قابل توجهی است و این عدد در مقیاس متوسط جهانی، در بازه ۱۵ الی ۲۰ درصد قرار می‌گیرد. در حالی که اگر عدد کاربرهای پیمان را بر جمعیت کل کشور تقسیم کنیم، عددی که به دست می‌آید با مقادیر مذکور فاصله بسیاری دارد.
چالش‌های همراهی صنعت بانکی
مقاومت یک جامعه ممکن است در سطوح مختلفی بروز کند که پذیرش یا عدم‌پذیرش توسط مؤسسات و نهادهای بانکی یکی از همین موارد است؛ پیمان در این زمینه به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته و شرکت‌های فراوانی را با خود همراه کرده است. بنا به گفته معرفتی، در حال حاضر دوازده بانک با پیمان همکاری دارند که خدماتشان را به اپلیکیشن‌ها و کسبوکارهای طرف قرارداد پیمان ارائه می‌کنند. معرفتی در این‌باره اضافه می‌کند: «بانک‌های بیشتری در حال اضافه شدن به این فهرست‌اند. احتمالاً در یکی دو ماه آینده شاهد اضافه شدن بلوبانک و بانک سپه باشیم و مذاکراتمان با بانک‌های پارسیان و آینده نیز برای اضافه شدن به این مجموعه در جریان است. امیدواریم تا نیمه اول امسال بتوانیم با سه یا چهار بانک مهم دیگر هم به توافق برسیم.»
البته باید این مسئله را در نظر داشت که فرایند اضافه شدن بانک‌ها به این سازکار جدید، پیچیده و دشوار است و این پیچیدگی درباره بانک‌های بزرگ‌تر جدی‌تر هم است، زیرا ظرفیت‌ها و مزایای گسترده‌تری را متعاقباً به وجود می‌آورند. محبوبی در این باره میگوید: «با اضافه شدن بانک سپه، در تلاشیم گام‌های بلندتری در زمینه توسعه پیمان برداریم، زیرا این مؤسسه یکی از مهم‌ترین بانک‌های کشور است و با اضافه شدن آن به مجموعه بانک‌های همکار با پیمان، آمار و ارقام تراکنشهای ما جهش زیادی خواهد داشت.»
ظرفیت‌های دست‌نخورده پرداخت مستقیم
محبوبی هدف پیمان را رشد تهاجمی و برق‌آسای مقوله پرداخت مستقیم در کشور در نظر می‌گیرد و باور دارد که راه پیشرفت برای این حوزه باز است، زیرا ظرفیت‌های دست‌نخورده فراوانی را درون خود جای داده. از طرفی تعداد بازیگران این حوزه فعلاً و در ایران انگشت‌شمار است و گاهی ممکن است شاهد این مسئله باشیم که نهادهای بانکی ذیل برخی از قراردادها و در یک حوزه مشخص، این امکان را به‌طور محدود برای برخی از مشتریان خود فعال کنند. به گفته او، عدم شفافیت نسبت به انتشار آمار تراکنش‌هایی که به‌صورت پرداخت یا برداشت مستقیم رخ می‌دهد، باعث می‌شود که نتوان به‌طور دقیق درباره سهم این فرایند اظهارنظر کرد، اما به نظر می‌رسد بتوان سهم اندکی را برای آن متصور شد. معرفتی در این زمینه توضیح می‌دهد: «طبق آمار شرکت شاپرک، ماهانه حدود ۳۳۰ میلیون تراکنش اینترنتی و موبایلی در کشور رخ می‌دهد و همان‌طور که در گزارش پیمان آوردیم، حدود ۰/۴ درصد از این میزان تراکنش به پرداخت مستقیم پیمان اختصاص یافته است. اگر باقی بازیگران فعال این حوزه هم آمارهای مشابهی منتشر کنند می‌توان به شکل دقیق‌تری اظهارنظر کرد؛ با این حال حس می‌کنیم عمده این بار توسط پیمان حمل می‌شود و پیمان بازیگر اصلی دایرکت دبیت در ایران است و سهم باقی بازیگرها از بازار پرداخت مستقیم بسیار کمتر از ما است. این مسئله نشان می‌دهد که چقدر این حوزه نسبت به استانداردهای جهانی در کشور عقب‌تر است و جای کار دارد.»
از طرف دیگر، محبوبی معتقد است در بسیاری از حوزه‌ها، نیاز به ارائه محصولات نوآورانه و خلاقانه احساس می‌شود و ابتدا باید نیازسنجی در این زمینه‌ها صورت بگیرد. او میگوید: «اکنون، بسیاری از افراد از ایران مهاجرت کردهاند و برای پرداخت قبوضشان در داخل کشور با دردسرهای زیادی مواجهند و استفاده از این روش می‌تواند نیاز آنها را برطرف کند. در مقوله تخمین ابعاد بازار، به نظرم می‌توانیم تجربیات بین‌المللی را مرور کنیم تا ببینیم در چه زمینه‌هایی با سایر کشورهای دنیا فاصله داریم.»
قصه گزارش پیمان؛ در مدح شفافیت
شفافیت در انتشار آمارهای مرتبط با نحوه عملکرد کسب‌وکارها، یکی از اتفاقات رایجی است که در جهان تجارت همواره شاهد آن بوده‌ایم و در داخل کشور هم برخی از کسب‌وکارها در سال‌های اخیر به سمت آن حرکت کردهاند. به نظر می‌رسد پیمان، خود را به این اصول پایبند کرده است که آمارهایش را به‌صورت مرتب منتشر کند. معرفتی در این‌باره میگوید: «شفافیت به ما کمک می‌کند بتوانیم فضای تعاملی خوبی ایجاد کنیم، چه در برخورد با کسب‌وکارها و چه در تعامل با حوزه‌های بانکی. ما تلاش کردیم مدل کارمزدی را تغییر بدهیم و کارمزد را از کسب‌وکارها دریافت کنیم و این مسئله نیازمند همین بود تا آمارمان را به‌طور واضح منتشر کنیم تا بانک‌ها بدانند ما چه شرایطی داریم و چه مزیت‌هایی ایجاد می‌کنیم؛ چه میزان رشد کرده‌ایم و چه تعداد از مرچنت‌ها را پوشش داده‌ایم.»
با ظهور شرکت‌های مختلفی که در حوزه‌های متنوع فین‌تک فعالیت کردهاند، نیاز به چنین زیرساختی که امکان پرداخت مستقیم را فراهم کند در بسیاری از کسب‌وکارها احساس می‌شد. محبوبی با بیان این موضوع میگوید: «پیمان ذیل پاسخ مناسب و درست به همین نیاز شکل گرفته که در سه نسل متمادی اتفاق افتاده است؛ این مسئله همواره با چالش‌های متنوعی مواجه شده و برای عبور از چنین تنگنا‌هایی نیاز دارد تا حمایت حوزه‌های بانکی و رگولیشن را جلب کند. برای وقوع چنین اتفاق مهمی اشتراک‌گذاری تجربه‌های پیشین این حوزه الزامی است. از طرفی پیمان یکی از مهم‌ترین بازیگران این حوزه است که مشابه عملکرد آن را در ایران تاکنون سراغ نداشته‌ایم. از همین رو، دردسترس قرار گرفتن تجربیات و آمار این شرکت می‌تواند به شکل گرفتن اتفاقات مثبت‌تری در این حوزه بینجامد. کمااینکه ما همواره در حوزه فناوری اطلاعات این ضرب‌المثل را مطرح می‌کردیم که اگر قصد داری پیشرفت کنی، باید روی شانه‌های گذشتگان بایستی.»
محبوبی بر این عقیده است که تنظیم‌گری حوزه دایرکت دبیت نیز باید بر مبنای همین تجربیات ثبت‌شده صورت گیرد تا مشتری طعم لذت‌بخشی از پرداخت را بچشد و شعار «پرداخت، این‌بار لذت‌بخش» برایش محقق شود.
گسترش دایرکت دبیت در کشور با پیمان
با توجه به گزارش سالی که پیمان منتشر کرده، این شرکت در یک سال گذشته رکوردهای خوبی را به ثبت رسانده است. این رکوردها از حجم و ارزش تراکنش‌ها گرفته تا تعداد کاربران پیمان را دربرمی‌گیرند. معرفتی توسعه شبکه پذیرندگان و افزایش اعتماد میان مردم را از دلایل وقوع این موفقیت برمی‌شمارد و میگوید: «ما تلاش کردیم موارد استفاده از پرداخت مستقیم را در کشور گسترش دهیم و به جای آنکه صرفاً بر مواردی نظیر خرید غذا و پرداخت هزینه تاکسی تمرکز کنیم، چنین چیزی را به بازپرداخت اقساط، پرداخت خودکار قبوض، شارژ مداوم نئوبانک‌ها و حتی پرداخت خودکار مبالغی که قرار است در دوره‌های مشخص زمانی صرف امور خیریه شوند تعمیم دهیم و این مسئله بر بهبود عملکرد و آمارهای ما تأثیر زیادی گذاشت.»
معرفتی معتقد است که گذر زمان به پیمان کمک کرده در نظام بانکی کشور هم جایگاه خود را پیدا کند و حالا این نهادها به شیوه‌های ساده‌تری به این شرکت دسترسی می‌دهند.
صرفه‌جویی در زمان با استفاده از سرویس دایرکت دبیت
گزارش سال پیمان به‌طور جامع موارد مختلفی را دربرگرفته است و شاید جالب باشد که بدانیم کدام بخش از آمار موجود در این گزارش برای خود مدیران پیمان بیش از همه جذابیت داشته است؛ معرفتی به مؤلفه‌هایی علاقه نشان می‌دهد که اعتماد مشتریان به این شرکت را نشان می‌دهند؛ مثل تعداد زیاد تراکنش آنها و همین‌طور مقادیری که در این تراکنش‌ها جابه‌جا می‌شود؛ از طرف دیگر محبوبی به میزان زمانی که استفاده از پیمان می‌تواند برای مردم ذخیره کند، اشاره می‌کند و میگوید: «در بخشی از گزارش به این مسئله اشاره شده که با استفاده از این سرویس، کاربر می‌تواند به ازای هر تراکنش حدود ۵۷ ثانیه نسبت به انجام دادن تراکنش در حالت عادی در مصرف زمان خود صرفه‌جویی کند که اگر این میزان را در تعداد تراکنشهای مجموع کاربرها ضرب کنیم، این گزاره حاصل می‌شود که اگر پیمان نبود، مجموعاً نزدیک به ۲۱ سال از زمان و عمر مشتریان این شرکت وقف انجام تراکنش‌هایشان می‌شد.»
در ادامه محبوبی این مسئله را تصریح می‌کند که براساس آمار، حجم و تعداد تراکنشهای کاربرها بعد از استفاده از سرویس دایرکت دبیت با افزایش چشمگیری روبه‌رو شده که خود این مسئله نکته قابل تأملی است و مزیت‌های کسب‌وکاری را افزایش داده است. محبوبی میگوید: «پرداخت مستقیم طبیعتاً مدل صحیح درآمدزایی را از همان روز اول، با گرفتن کارمزد از مرچنت اجرا کرده و در ازای این کارمزد مزایا و انگیزه‌های دیگری را برای مرچنت تعریف کرده است. وقتی نسل دوم دایرکت دبیت را در ایران توسعه دادیم، اولین بانکی که حاضر شد با ما همکاری کند، بانک ملت بود که هنوز هم به لحاظ میزان تعامل و همکاری با پیمان میان نهادها و مؤسسات بانکی، در صدر قرار دارد.»
حوزه‌های اپراتوری و بازار بکر پرداخت مستقیم
در سال گذشته شرکت پیمان به منظور پژوهش در بازار، سؤالی را مطرح کرد و از مشتریان خود خواست به آن پاسخ دهند. پیمان از آنها پرسید که بیشترین مقدار خریدشان به چه حوزه‌ای مربوط می‌شود و پاسخ‌های کاربران مؤید این نکته بود که پرتکرارترین خرید افراد در زمینه‌های اپراتوری نظیر خرید بسته‌های شارژ و اینترنت اتفاق می‌افتد. این درحالی است که بنا به گفته‌های معرفتی، کسبوکارهای این بازار خاص هنوز تمایلی به استفاده از ابزار پرداخت مستقیم در این حوزه‌ها ندارند. معرفتی در این زمینه اضافه می‌کند: «به نظر می‌رسد نگرش مرچنت‌های این حوزه به‌صورت آزمون و خطا است و قصد دارند تا با فعال‌سازی این سرویس به‌طور محدود و برای برخی از قابلیت‌های خاص، امکان موفقیت آن را با حداقل مقدار ریسک بسنجند. توسعه و افزایش این ریسک‌پذیری می‌تواند بازار خوبی را در حوزه‌های اپراتوری پدید بیاورد. هرچند حاشیه سود اندک ارائه برخی از این خدمات هم می‌تواند عاملی در نظر گرفته شود که کسب‌وکارها را از حضور پررنگ‌تر در این عرصه منصرف می‌کند و عقب می‌راند.»
آمارهای ثبت‌شده در این گزارش نشان می‌دهد که پرداخت مستقیم از طریق سرویس‌های پیمان در فرایند خرید بازی و نرم‌افزار و پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای از طریق اپلیکیشن کافه‌بازار و همچنین پرداخت کرایه تاکسی و هزینه سفارش غذا از طریق اپلیکیشن‌های اسنپ و تپسی، با بیشترین میزان استقبال توسط کاربرها مواجه شده است.
ورود به حوزه‌های بیمه، رمزارز و خدمات اپراتوری
یکی از اهداف پیمان در سال جاری توسعه خدمات حوزه‌های کسب‌وکاری و ورود به بازارهای جدید نظیر بیمه، رمزارز، خدمات اپراتوری، خیریه و… است. معرفتی ذیل صحبت‌هایش به این مسئله اشاره می‌کند که شرکت پیمان قصد دارد در سال‌های آتی روی برطرف کردن نیازهای صنایعی تمرکز کند که خودشان به زیرساخت‌های فنی لازم یا یک تیم فنی مستقل برای ایجاد سرویس دایرکت دبیت دسترسی ندارند و پیمان قصد دارد محصولی را برای این مجموعه‌ها در سال جاری تدارک ببیند. معرفتی میگوید: «اضافه کردن بیشتر بانک‌ها نیز یکی از رویکردهای اصلی پیمان است. همان‌طور که در گزارش شاپرک آمده ما تاکنون حدود ۶۰درصد از کارت‌های شبکه بانکی را پوشش داده‌ایم و قصد داریم امسال با افزودن بانک‌های جدید این سهم را افزایش دهیم.»
محبوبی با ذکر این مسئله که هنوز مدت زیادی از تولد پیمان به‌عنوان یک شرکت مستقل نگذشته است، روی این مسئله صحه می‌گذارد که سال ۱۴۰۳ باید سال تثبیت این شرکت و جایگاه آن میان بانک‌ها و مرچنت‌ها باشد. او میگوید که پیمان هنوز به سوددهی نرسیده و این انتظار میان مدیران این شرکت وجود دارد که با تداوم سرمایه‌گذاری، چنین اتفاقی را در سال آینده رقم بزنند تا کفه تعادل هزینه‌ها و درآمدها، به طرف درآمدها سنگینی کند.
