از این پس فقط کارت‌خوان اندرویدی خواهیم داشت
گفت‌وگو با محمدمهدی متولی، مدیرعامل امیدپی درباره زیست‌بوم هوشمند این شرکت
عکاس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۸۳ / امیدپی یکی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ فناوری اطلاعات بهپویان هوشمند امید و یکی از بازوهای دیجیتال بانک سپه است که از سال ۱۴۰۰ تا کنون دنباله‌روی کلان‌روندهای صنعت پرداخت بوده و از همین طریق زیست‌بوم هوشمندی را در بانک سپه ایجاد کرده و در حال تکمیل آن است. هوشمندسازی یارانه آرد و نان کشور مهم‌ترین پروژه آنها در سال‌های اخیر بوده که طبق گفته محمدمهدی متولی، مدیرعامل امیدپی، در سال گذشته به سطح بلوغ خوبی رسیده و امکاناتی نظیر خیرات، مشخص کردن مصارف تجاری و… هم به آن اضافه شده است. این شرکت می‌خواهد با توسعه دستگاه‌های کارت‌خوان اندرویدی و بدون پرینتر خود رول‌های کاغذی را حذف کند تا از این طریق به کاهش هزینه‌های صنعت پرداخت کشور کمک کند.
استفاده از سامانه کهربا و ریال دیجیتال نیز در دستور کار آنها قرار دارد و می‌خواهند یک سوپراپ مجهز به چت‌بات داشته باشند، اما این تمام ماجرا نیست؛ امیدپی برنامه‌های متعددی برای سال ۱۴۰۳ در دستور کارش دارد. به همین منظور در گفت‌وگو با محمدمهدی متولی، مدیرعامل امیدپی، درباره اقداماتشان در سال ۱۴۰۲ و برنامه‌هایی که برای سال جاری دارند، صحبت کردیم. در ادامه گزارشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
خلق زیست‌بومی هوشمند
محمدمهدی متولی از پایان سال ۱۳۹۹ در سمت مدیرعاملی شرکت امیدپی مشغول فعالیت است و این‌طور که می‌گوید این شرکت از ابتدای سال ۱۴۰۰ تا کنون تمام تلاش خود را کرده تا دنباله‌روی چند کلان‌روند باشد. او در این باره می‌گوید: «ما در عصر هوش مصنوعی زندگی می‌کنیم؛ عصری که در آن شاهد کار نامحدود، جنگ سرد فنی و اقتصادی، توسعه زیست‌بوم‌های هوشمند، اینترنت اشیا، پردازش داده‌های کلان و امثالهم هستیم. یکی از مفاهیم مهم این عصر، زیست‌بوم هوشمند است و منظور از آن مجموعه‌ای از فناوری‌ها است که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر ارائه خدمات گوناگون را ممکن می‌کنند و به‌نحوی باعث تغییر سبک زندگی مردم می‌شوند.
رویکرد ما در امیدپی خلق زیست‌بوم هوشمند خودمان و توسعه هرروزه آن بوده است. برای مثال در این سال‌ها روی دستگاه‌های کارت‌خوان هوشمند اندرویدی، شبکه‌های هوشمند، پلتفرم‌ها و برنامه‌های کاربردی متمرکز بودیم که درنهایت به یک جابه‌جایی دیجیتال قابل قبول در صنعت پرداخت کشور منتهی شده است. هدف ما از بسط رویکرد هوشمندسازی، افزایش کیفیت زندگی مردم و شفاف شدن داده‌ها بوده و قرار است در آینده نیز با همین رویکرد ادامه دهیم.»
رسیدن به رکورد دو هزار تراکنش در ثانیه
امیدپی یکی از شرکت‌های زیرمجموعه هلدینگ فناوری اطلاعات بانک سپه است که علاوه‌بر وظایف عام خود، گاهی پروژه‌های حاکمیتی هم به آن سپرده می‌شود. درنتیجه می‌توان گفت اقدامات امیدپی به دو دسته حاکمیتی و غیرحاکمیتی تقسیم می‌شوند. متولی با اشاره به این موضوع بیان می‌کند: «ما در سالی که گذشت، طبق دستور حاکمیت باید به شاپرک دو مهاجرت می‌کردیم و این یک پروژه حاکمیتی بود که آن را با موفقیت به سرانجام رساندیم. ما دومین شرکتی بودیم که به شاپرک دو مهاجرت کردیم. از طرفی روی تکمیل زنجیره‌های زیست‌بوم هوشمندمان هم متمرکز بودیم و توانستیم رضایت ذی‌نفعان را کسب کنیم. ما در سال ۱۴۰۲ به رکورد دوهزار تراکنش در ثانیه رسیدیم که در شبکه پرداخت بی‌نظیر است و در هریک از گزارش‌های شاپرک از جنبه‌های مختلفی نظیر رعایت کردن ممیزی‌ها، بالا بودن کیفیت تراکنش‌ها و اثرگذاری در صنعت پرداخت از ما نام بردند.
درباره کیفیت تراکنش‌هایی که ثبت می‌شود هم باید بگویم که در سه فصل پشت سر هم کمترین خطای پذیرندگی را داشتیم که نشان‌دهنده سطح بالای فناوری‌های استفاده‌شده توسط ما است. در سالی که گذشت چیزی حدود چهارمیلیارد تراکنش پرداخت داشتیم و در مقایسه با گزارشی که نیلسون‌ریپورت منتشر کرده بود، رتبه بیستم جهان را در حجم تعداد پردازش تراکنش به دست آوردیم. همچنین طبق رتبه‌بندی IMI100 رتبه ۴۳۷ از ۵۰۰ شرکت برتر کل کشور و رتبه ۲۶ از شرکت‌های انفورماتیکی را به دست آوردیم. امیدپی در آخرین ممیزی شاپرک نمره ۹۲.۷ را به دست آورده و به لحاظ امتیاز ممیزی، کیفیت تراکنش‌ها و مبارزه با تخلفات در جایگاه دوم ایستاده است.»
به دنبال حذف رول کاغذی
امیدپی در سالی که گذشت اقدامات دیگری نیز انجام داده است که ازجمله آنها می‌توان به خلق کارت شهروندی که فعلاً در اصفهان عملیاتی شده و ساخت پلتفرم ثبت تجربه خرید با عنوان «نظر» نیز اشاره کرد. به عبارتی این شرکت تلاش کرده تا الگوریتم‌های هوش مصنوعی را در حوزه‌های مختلف به کار ببندد. متولی با بیان این موضوع می‌گوید: «ما الگوریتم‌های هوش مصنوعی را در حوزه‌های مختلفی نظیر تشخیص کلاهبرداری، رتبه‌بندی نانوایی‌ها، رتبه‌بندی دفاترمان، درجه‌بندی کارشناسان فنی‌مان و درنهایت تحلیل بازار به کار گرفتیم و هوش مصنوعی را به یکی از سنتی‌ترین صنایع کشور، یعنی صنعت آرد و نان، وارد کردیم تا نشان دهیم با کار تخصصی روی یک حوزه، می‌توان به توسعه آن کمک کرد. همچنین، ما به دنبال حذف رول کاغذی بودیم که تمام آنها وارداتی است و به‌جز ارزبری، آورده دیگری برای صنعت پرداخت کشور ندارد. امروز افرادی که از کارت‌خوان‌های اندرویدی ما استفاده می‌کنند، دیگر نیازی به این رول‌ها ندارند. اتفاق مهم دیگری که در سال ۱۴۰۲ برای ما افتاد این بود که «نانینو» در بخش اقدام مؤثر بانک‌ها در جشنواره شهید رجایی به‌عنوان پروژه برتر برگزیده شد و به جشنواره نهایی راه یافت. در همین نرم‌افزار بخش خیرات نان را نیز اضافه کردیم که از این طریق مردم می‌توانند نان خیرات دهند و روی تخصیص آن به فرد یا سازمان مدنظرشان هم کنترل داشته باشند.»
علاوه‌بر همه این موارد، طبق صحبت‌های متولی، امیدپی روی یک شرکت تولید‌کننده نیز سرمایه‌گذاری کرده تا از این به بعد کارخانه خود را داشته باشند و این شرکت با افزایش مقیاس‌پذیری‌اش بتواند به بازوی تأمین دستگاه‌های مدنظر امیدپی تبدیل شود. او می‌گوید: «ما از سال ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ فقط روی توسعه زیرساخت‌هایمان تمرکز کردیم و ۱۴۰۲ برای ما سال جهش بود.»
نخبه‌پروری هزینه‌بر و دشوار است
توسعه شرکت‌های فناوری اطلاعات‌محور در سرزمینی که در آن شاهد تورم و مهاجرت نیروهای انسانی و مسائل سیاسی و اجتماعی گوناگون هستیم، کار آسانی نیست. متولی با بیان این موارد، می‌گوید که جذب و نگهداشت نیروی انسانی، فرسودگی شبکه پرداخت، ثابت ماندن درآمدها و مخاطرات سیاسی ازجمله مواردی هستند که کسب‌وکارهای فعال در صنعت پرداخت کشور را با مشکل روبه‌رو می‌کنند و امیدپی هم در سالی که گذشت با این نوع مسائل روبه‌رو بوده است. او می‌گوید: «من به‌عنوان فردی که سال‌ها است در دانشگاه تدریس می‌کنم، این را خوب می‌دانم که نخبه‌پروری کار هزینه‌بر و دشواری است. ما باید با جذب نخبگان کشورمان در بازار کار و ارائه دستمزدهای مناسب به آنها از مهاجرت کردنشان جلوگیری کنیم، چون تعلیم و پرورش مجدد افرادی که بتوانند جای خالی آنها را پر کنند، اصلاً آسان نیست. دانشی که افراد در دانشگاه‌ها به دست می‌آورند، همه‌چیز نیست و افراد باید به دو عنصر کلیدی تجربه و توان برقراری ارتباط با دیگران هم توجه کنند.
درواقع، تعلیم و پرورش باید در کنار هم قرار بگیرند. ما مهندسانی داریم که وقتی وارد بازار کار می‌شوند، نمی‌توانند با دیگران تعامل کنند و بی‌تجربه‌اند. ما نیز باید مثل کشورهای توسعه‌یافته روی حوزه منابع انسانی‌مان سرمایه‌گذاری کنیم و بدانیم که صرفاً مهندس بودن کافی نیست، بلکه افراد باید به‌لحاظ اجتماعی توسعه‌پذیر باشند و این مسئله امروز یکی از مهم‌ترین چالش‌های کسب‌وکارهای فناوری اطلاعات است.»
نیاز شبکه پرداخت کشور به نوسازی
به نظر متولی، فرسودگی شبکه پرداخت نیز مسئله مهمی است که باید به آن توجه شود. او توضیح می‌دهد که صنعت پرداخت کشور عمری طولانی دارد و برخی از زیرساخت‌های آن بیش از ۱۰ سال است که به‌روز نشده‌اند و این مسئله باعث کاهش سطح امنیت شبکه می‌شود و می‌تواند مشکلات بزرگ‌تری مثل تهدید امنیت ملی را به بار آورد. او در این باره اظهار می‌کند: «بازطراحی و نوسازی زیرساخت‌ها و شبکه پرداخت هزینه دلاری زیادی دارد. تمام دستگاه‌های استفاده‌شده در این صنعت وارداتی هستند و این موضوع، هزینه‌های سرمایه‌ای یا کپکس ما را بالا می‌برد. این بالا رفتن کپکس باعث می‌شود، شرکت‌های پرداختی به جای اینکه روی توسعه سرویس‌ها، خدمات و محصولات نوآورانه متمرکز شوند، تمام انرژی‌شان را روی نگهداری و بقای سرویس‌های فعلی خود متمرکز کنند تا بقایشان حفظ شود. اصلاح نظام کارمزد که فاز اول و دوم آن عملیاتی شده است، جان دوباره‌ای به PSPها داد.
کپکس و اوپکس صنعت پرداخت بالا رفته و درآمد مارجین این صنعت هم به‌اندازه‌ای نیست که با آن بتوان شبکه را نوسازی کرد و گرچه اصلاح نظام کارمزد درآمدهای صنعت را افزایش داده است، اما هنوز هم درآمدهای آنها در مقایسه با هزینه‌هایشان کافی نیست. درنتیجه لازم است بانک‌ها و سرمایه‌گذارانی وجود داشته باشند که وارد عمل شوند و به شبکه پرداخت تسهیلات دهند تا بتواند زیرساخت‌ها و شبکه‌اش را نوسازی کند.»
شبکه پرداخت، آبروی کشور است
مدیرعامل امیدپی معتقد است که صنعت پرداخت کشور در زمستان سال ۱۴۰۲ روزهای سختی را پشت سر گذاشت و وضعیت قرمز داشت. او در این باره توضیح می‌دهد: «زمستان ۱۴۰۲ زمان سخت PSPها بود و تمام انرژی‌مان را روی این گذاشته بودیم که سطح هوشیاری و پایش‌ها بالا نگه داشته شود. این اقدام هزینه منابع انسانی ما را بالا برده بود، زیرا وقتی نیروهای متخصص شما در یک بازه طولانی، تحت فشار زیاد کار می‌کنند و درعمل هیچ استراحتی ندارند، به لحاظ روحی خسته می‌شوند و بازگرداندن آنها به روال قبلی، کار آسانی نیست. افزایش امنیت یک Trade off است و با ارائه سرویس متنوع در تضاد است و شما نمی‌توانید هم‌زمان که در حال افزایش حداکثری امنیت شبکه‌تان هستید، سرویس‌هایتان را هم به‌صورت حداکثری توسعه دهید و درعمل مجبور می‌شوید خدمات و سرویس‌هایتان را منجمد کنید. شبکه پرداخت آبروی سیستم بانکی کشور است و باید امن باشد.»
تولید کارت‌خوان‌های اندرویدی بدون پرینتر
امیدپی در سال ۱۴۰۳ قرار است روی تکمیل هرچه بیشتر زیست‌بوم هوشمند خود متمرکز شود و در همین راستا برنامه‌هایی دارد. متولی می‌گوید آنها می‌خواهند جزو سه شرکتی باشند که از سامانه کهربا و ریال دیجیتال استفاده می‌کنند و مقدمات این اقدام فراهم شده است. او توضیح می‌دهد: «ما منتظریم زمانی را برای محک زدن سیستم به ما اعلام کنند تا بعد از آن به سراغ فعال کردن ریال دیجیتال روی نانینو برویم. علاوه‌بر این، در سال جاری روی پرداخت‌های بدون کارت و دستگاه‌های کارت‌خوان بدون پرینتر متمرکز خواهیم شد. پیرو مخالفتمان با رول‌های کاغذی و اینکه می‌خواهیم آنها را از صنعت حذف کنیم، دستگاه‌های کارت‌خوانی طراحی کرده‌ایم که بدون این رول‌ها کار می‌کنند و به‌‌زودی به سیستمی مجهز می‌شوند که به افراد رسید دیجیتال می‌دهد. این رسید دیجیتال از طریق شبکه‌های اجتماعی در اختیار افراد قرار می‌گیرد و هیچ هزینه‌ای برای شبکه پرداخت و بانک مرکزی و مردم ندارد. فقط کافی است شرکت شاپرک به آن شبکه اجتماعی متصل شود و شماره ملی افراد را با شماره کارت بانکی‌شان تطابق دهد. این اتفاق می‌تواند فرهنگ پرداختی مردم را تغییر دهد. همچنین از این به بعد فقط با کارت‌خوان اندرویدی کار خواهیم کرد.»
شرکت امیدپی قرار است در سال ۱۴۰۳ خدمات دیگری هم داشته باشد تا از این طریق زنجیره زیست‌بوم هوشمندش را کامل‌تر کند. برای مثال قرار است روی توسعه کارت شهروندی کار کند و آن را به شهرهای بیشتری ارائه دهد و روی سرویس Club as a Club، گیمیفیکیشن، احراز هویت دیجیتال، احیای دستگاه‌های ناکارآمد، مجهز کردن فروشگاه‌های متکی به کارت‌خوان، مقابله با خروج کارت‌خوان از کشور و پیش‌بینی رفتار مشتریان تمرکز کند. متولی با اشاره به این موارد می‌گوید: «علاوه‌بر همه این موارد، می‌خواهیم یک سوپراپلیکیشن هم خلق کنیم. ما در این سوپراپلیکیشن از چت‌بات استفاده خواهیم کرد تا بخش بزرگی از سؤالات کاربران را پاسخ دهد و همراه آنها باشد.»
بالغ شدن طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان
از آنجا که نان قوت غالب مردم است، طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان عملیاتی شده تا وضعیت آرد و نان کشور با استفاده از فناوری و تحلیل داده سروسامان یابد. طبق گفته متولی، به‌کارگیری فناوری هوش مصنوعی در یکی از سنتی‌ترین صنایع کشور اتفاق مهمی است که نباید آن را نادیده گرفت و این طرح گرچه در فازهای ابتدایی‌اش با کم‌وکاستی‌هایی روبه‌رو بوده، اما امروز اصلاح شده است. او توضیح می‌دهد: «اگر برای یک طرح یا پلتفرم پنج سطح بلوغ در نظر بگیریم، طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان کشور که در پایان سال ۱۴۰۱ در سطح یک قرار داشت، حالا به سطح سه رسیده است و نزدیک به هفت میلیارد تراکنش موفق داشته است. ما در حال حاضر «نذر» را هم داریم که به حوزه خیریه مربوط می‌شود و این امکان را به افراد می‌دهد تا با ثبت مقدار نان مدنظرشان و کنترل چگونگی خرج شدن آن، کار خیر کنند.
در شش ماه گذشته ۲۹۸ هزار نفر نان خیرات داده‌اند و ۳۵ هزار و پانصد نانوانی در این طرح شرکت کرده‌اند. همچنین ۴.۵ میلیون نفر نیز از این خیرات در قالب تخفیف استفاده کرده‌اند. «نذر» این امکان را برای خیرین فراهم می‌کند تا کل فرایند ثبت نان را تا رسیدن آن به دست فرد نیازمند مشاهده کنند که شفافیت بالایی دارد. علاوه‌بر این، فروش آرد روستایی و فروش نان با مصارف تجاری را هم داریم. مصارف تجاری به دو دسته دائم و موقت تقسیم می‌شود؛ بیمارستان‌‌ها، دانشگاه‌ها، شرکت‌ها، رستوران‌ها و امثالهم در دسته دائمی قرار می‌گیرند و فعالیت‌هایی مانند برپایی یک هیئت، موقتی در نظر گرفته می‌شوند و در این حالت، برپاکننده آن هیئت باید پس از دریافت تأییدیه از استانداری نان مدنظر را ثبت کند. همه این فعالیت‌ها در آینده به کاهش دورریز نان و مشخص شدن سرانه واقعی نان در کشور منتهی خواهد شد.»
تخصص‌گرایی به انحصارگرایی ختم نخواهد شد
در گفت‌وگوی قبلی که با متولی داشتیم، او به اهمیت تخصصی شدن PSPها اشاره کرد و گفت که اگر هر بانکی روی یک صنعت یا حوزه خاص متمرکز شود، صنایع مختلف به‌مرور هوشمند خواهند شد و این موضوع به توسعه اقتصاد کشور کمک می‌کند. با وجود این، برخی بر این باورند که این تخصص‌گرایی به انحصارگرایی ختم خواهد شد. متولی در این باره توضیح می‌دهد: «به نحوه نامیدن بانک‌های کشور دقت کنید؛ کشاورزی، تجارت، مسکن، صنعت و معدن و… . این نام‌گذاری‌ها بی‌دلیل نبوده و افرادی که این نام‌ها را برای بانک‌ها انتخاب کرده‌اند، به دنبال این بوده‌اند که حوزه فعالیت آنها معین و تخصصی شود. در بازاری که درآمدش ثابت است، انحصار و غیرانحصار معنا ندارد. بانک‌های ما باید به‌صورت تخصصی روی حوزه‌های مشخص‌شده‌ای فعالیت کنند و مزیت رقابتی‌شان همین باشد، نه اینکه مسابقه سود سپرده راه بیندازند و خدمات مشابه ارائه دهند. بانک‌ها و PSPها باید از صنایع حمایت کنند و با مکانیزه کردن روال‌های کاری آنها و ارائه تسهیلات، کاری کنند که این صنایع توسعه پیدا کنند. توسعه صنایع به پول نیاز دارد و بانک‌ها از پس توسعه دادن صنایع برمی‌آیند.
بانکدار‌ها باید در مسیر تخصصی کار کردن قرار بگیرند و اخلاق حرفه‌ای داشته باشند و به دنبال رقابت به هر طریقی نباشد. به نظر من، تخصص‌گرایی به انحصارگرایی ختم نخواهد شد، بلکه با ایجای فضای مناسب، موجبات توسعه صنایع را فراهم می‌کند.»
