رشد رفتار خرید اعتباری منجر به توسعه اعتماد اجتماعی می‌شود
گفتوگو با بازیگران لندتک ایران درباره لزوم فرهنگ‌سازی برای خرید اعتباری در آستانه رویداد لندتک ایران
در سال‌های اخیر کسب‌وکارهای لندتک در ایران با رشد و توسعه فراوانی همراه بوده‌اند و این رشد به‌قدری بوده که اکنون در آستانه رشدی نمایی قرار دارد. از آنجا که این صنعت یکی از ابزارهای در دسترسی است که میتواند به فراگیری مالی کمک کند، تجربه چنین موفقیتی کاملاً بدیهی است. با این حال کسب‌وکارهای لندتک کشور در سال‌های گذشته با مسائلی نظیر رگولاتوری، تأمین مالی، رشد سرسام‌آور نرخ ارز و استقبال نکردن ابتدایی مردم از خدمات اعتباری نیز روبه‌رو بودند. نداشتن ذهنیت درست از خرید اعتباری و تردید نسبت به فناوری‌های نوظهور به دلیل نبود آموزش و دانش کافی درباره لندتک‌ها از مسائل مهمی است که میتواند باعث کندی توسعه این صنعت شود. اهمیت این موضوع به اندازه‌ای است که در گفتوگو با مدیران عامل شرکت‌های لندتکی درباره چرایی شکل نگرفتن فرهنگ استفاده از خدمات اعتباری در ایران صحبت کردیم. در ادامه گفت‌وگوی «عصر تراکنش» را با علیرضا شفیعی، مدیرعامل کیپا؛ هومن امینی، مدیرعامل دیجی‌پی و سید حامد قنادپور، مدیرعامل تارا می‌خوانید.
دلایل عدم پذیرش اعتبار در کشور
بسیاری اوقات افراد دریافت اعتبار لندتکی را با دیگر تسهیلات بانکی اشتباه می‌گیرند. سید حامد قنادپور، مدیرعامل شرکت تارا، معتقد است اختلاط مفهوم اخذ اعتبار با دریافت تسهیلات بانکی به ایجاد تصور نادرست درباره این مقوله دامن زده است. او در این‌باره اظهار می‌کند: «در ایران از واژه اعتبار در موقعیت‌های نادرستی استفاده شده و اغلب شاهد این مسئله بوده‌ایم که هر نهاد ارائه‌دهنده تسهیلات اسمش را اعتبار می‌‌گذارد؛ به همین دلیل جاانداختن مفهوم و تعریف درست اعتبار در ایران فی‌نفسه از صفر شروع کردن نیست، بلکه آغاز از نقطه ماقبل صفر و منفی است و اگر هیچ تصوری در جامعه درباره این مقوله وجود نداشت، برای تثبیت آن کار ساده‌تری داشتیم.»
قنادپور با اشاره به صحبت‌هایش در برنامه «اتاق آبی» می‌گوید که برخی از دلایل این عدم پذیرش اعتبار در کشور به مقوله فرهنگ برمی‌گردد. او در این‌باره اظهار می‌کند: «همان‌طور که قبلاً هم گفته‌ام بدهکار بودن در فرهنگ ایرانی بار منفی دارد و افراد همیشه تلاش می‌کنند به دیگران مقروض نباشند. این حساسیت در کشور ما نسبت به سایر نقاط دنیا بسیار بیشتر است و سبب شده مقاومت شدیدتری برای پذیرش این مسئله وجود داشته باشد. از طرفی افراد همیشه در برابر موضوعی که به‌تازگی به جامعه وارد می‌شود و ذهنیت اقتصادی‌شان را تغییر می‌دهد، نوعی مقاومت به خرج داده‌اند و طبیعی است که پدیده اعتبار هم وضعیت مشابهی داشته باشد.»
نقش مهم بازیگران لندتک در فرهنگ‌سازی خرید اعتباری
اقتصاد تورمی باعث شده افراد به خریدهای اعتباری تمایل بیشتری داشته باشند. قنادپور معتقد است این احساس نیاز باعث می‌شود مردم راجع‌به این مقوله بیشتر یاد بگیرند. مهم‌ترین موضوع در نهادینه شدن فرهنگ خرید اعتباری، اقدامات صحیح فعالان و بازیگران حوزه اعتبار است که می‌توانند با ارائه خدمات مناسب به افزایش مقبولیت این حوزه کمک شایانی کنند. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «نباید منتظر دولت ماند تا برای فرهنگ‌سازی این مقوله کار خاصی انجام بدهد. فقط می‌توان این توقع را داشت که افراد با دانش ناکافی از این مقوله، با ارائه برداشت‌های غلط برای مردم تصورات نادرستی ایجاد نکنند. سال گذشته که تارا و سایر مجموعه‌های لندتکی تبلیغات محیطی را شروع کردند، گاه شاهد بودیم بعضی از افرادی که با وضعیت اقتصادی امروز مردم آشنایی ندارند، اظهار تأسف می‌کردند که چرا باید خریدهای خرد مردم به سمت‌وسوی خرید اعتباری و قسطی برود؛ در حالی که چنین تفسیرهایی از اساس غلط است. ما تلاش کردیم مفهوم اعتبار را در ایران به‌صورتی ترجمه کنیم که معادل آن در فرهنگ و ادبیات ایران وجود داشته باشد؛ معادل‌هایی نظیر دستی گرفتن، اعتبار پدر در یک محله یا مغازه و غیره تا جلوی کج‌فهمی‌های موجود درباره آن را بگیریم.
ما اولین بازیگر حوزه اعتبار بودیم که این موضوع را در صداوسیما تبلیغ کردیم. ما در تارا معتقدیم ارائه یک سفر مشتری عالی به کاربرها میتواند نقش بی‌بدیلی در راستای این فرهنگ‌سازی ایفا کند؛ اینکه برای کاربرها تجربه جذابی حول خرید اعتباری به وجود آوریم.»
رشد رفتار خرید اعتباری و توسعه اعتماد اجتماعی
سال‌هاست که پرداخت اعتباری در جهان یکی از راهکارهای جذاب پرداخت قلمداد می‌شود؛ راهکاری که در سال‌های اخیر در ایران نیز با توسعه لندتک‌ها پررنگ شده است. علیرضا شفیعی، مدیرعامل کیپا، با اتخاذ رویکردی تاریخی و بررسی گذشته جایگاه خرید اعتباری در فرهنگ مالی ایرانی‌ها می‌گوید: «از ابتدای دهه ۱۳۷۰ شاهد ورود کارت‌های بانکی بودیم که جامعه ابتدا نسبت به استفاده از آنها و همچنین خدماتی نظیر عابربانک خوش‌بین نبود. با این حال توسعه زیرساخت، رگولاتوری هوشمندانه و ایجاد احساس نیاز منجر به افزایش استفاده از راهکارهای نوین هم‌راستا با کارت‌های بانکی شد. امروز استفاده از کارت بانکی یک رفتار مالی عادی و معمول است. نیازهای جامعه اولین پله نزدیک شدن به پذیرش روش‌های نوین در هر حوزه‌ای است. شاهد مثال این موضوع همه‌گیری ویروس کروناست که در سال ۱۳۹۸ تغییری ساختاری در رفتار مالی جامعه ایرانی ایجاد کرد و از آن سال تاکنون تقریباً پول نقد از جامعه ما حذف شده است. تغییر و تحولاتی از این دست، چگونگی تغییر رفتارهای مالی در جامعه را برای ما شفاف‌تر می‌کند. احساس نیاز به شکل قابل توجهی به رفتار اجزای یک جامعه جهت داده و در بلندمدت فرهنگ را شکل می‌دهد. امروز نیز با افزایش سواد مالی، تغییر سبک زندگی و البته تجربه اوضاع اقتصادی و معیشتی دشوار، جامعه درباره خرید اعتباری احساس نیاز می‌کند.»
شفیعی معتقد است اگرچه فرهنگ خرید اعتباری همچنان به شکل گسترده در ایران توسعه نیافته، اما آمارها و رصد جامعه بیانگر رشد قابل توجه رفتارهای اعتباری در طبقه متوسط جامعه ایرانی است. او می‌گوید: «رشد رفتار خرید اعتباری منجر به بهبود وضع یکی از نیازهای مهم جامعه امروز یعنی مفهوم اعتماد می‌شود، زیرا در جریان توسعه فرهنگ خرید اعتباری افراد، نهادها و سازمان‌ها در معرض تجربه اعتماد به یکدیگر قرار می‌گیرند و در چنین موقعیتی اعتماد اجتماعی نیز به‌طور مشهودی توسعه می‌یابد.»
فرهنگ‌سازی یک فرایند دستوری نیست
فرهنگ خرید اعتباری به‌صورت ناگهانی در جامعه ظاهر نمی‌شود و در کل موضوعات فرهنگی که ریشه در تاریخ و بستر جغرافیایی یک جامعه دارند، مقوله‌های پیمانه‌ای نیستند که مثلاً بتوان ذیل آنها در یک شهر با بافت سنتی، یک برج چندطبقه مدرن ساخت. شفیعی با اشاره به این موضوع بیان می‌کند: «ما بر این باوریم که فرهنگ از بیرون و دستوری ساخته نمی‌شود. چنین نگاهی حاصل تفکری منفک از بدنه جامعه است. مصرف و رفتار مالی از شاخص‌های اثرگذار در شکل‌گیری فرهنگ مالی هستند. شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات اعتباری، رسانه، فروشندگان محصولات و خدمات و همچنین فعالان حوزه آموزش در شکل‌گیری فرهنگ خرید اعتباری نقش دارند و شاخص‌های شکل‌گیری زیرساخت فرهنگ اعتباری هستند؛ شاخص‌هایی که باید رگولاتور، حاکمیت، فعالان کسب‌وکار و البته بخش خصوصی و ارائه‌دهندگان خدمات ایجاد کنند. دسترسی به خدمات اینترنت پایدار و رگولاتوری منعطف و به‌روز و نیز ارائه خدمات لندتکی بر اساس استانداردهای جهانی رفتار مالی اعتباری را شکل می‌دهند.»
مدیرعامل کیپا این موضوع را بدیهی در نظر می‌گیرد که جامعه امروز در صورت داشتن تجربه زیسته مشترک با کشورهای توسعه‌یافته، برای استفاده از خدمات اعتباری مشتاق‌تر خواهد شد. دستاورد این رویکرد در نهایت تبدیل فرهنگ خرید اعتباری به یک رفتار مالی روزمره خواهد بود.
خرید اعتباری باید روزمرگی افراد را لمس کند
خلق سبک زندگی اعتباری، چشم‌انداز کیپا در جریان ارائه خدمات خرید اعتباری است. مدیرعامل کیپا روی این مسئله تأکید می‌کند که کیپا همواره تلاش کرده سبک زندگی اعتباری را در زندگی روزمره افراد تعریف کند و ظرفیت‌های حضور چنین سازکاری را در آن بیابد.
شفیعی تأسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خرید روزانه را اولین گام در راستای جا انداختن این سبک زندگی قلمداد می‌کند و می‌گوید: «این رویکرد در شکل عملیاتی به توسعه دسترسی به فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای خرید اعتباری در نقطه به نقطه کشور منجر شد. هم‌اکنون کاربران کیپا در همه شهرهای ایران امکان خرید اعتباری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای را دارند. این روند، تجربه خرید اعتباری را برای جامعه محقق کرده و حالا دیگر اعتماد میان فروشنده و خریدار شکل گرفته است. امکان خرید اعتباری پوشاک، لوازم خانگی و همچنین دریافت خدمات سلامت، سبک زندگی اعتباری را نیز در جامعه رشد داده است. ما در کیپا به سمتی پیش می‌رویم که در آینده‌ای نزدیک افراد به جای استفاده از چند کارت بانکی، از یک کیف پول اعتباری استفاده کنند. از طرفی، کیپا یکی از مسئولیت‌های مهمش را افزایش سواد مالی جامعه می‌داند. ما بر این باوریم که با درک ضرورت‌های تغییر سبک رفتار مالی در جامعه و همچنین خلق سبک زندگی اعتباری، مسیر این صنعت به‌طور قابل توجهی هموار خواهد شد. در همین راستا، ارائه خدمات اعتباری بر اساس نیاز جامعه، توسعه نقاط فروش در سراسر کشور، حذف موانعی مانند ضمانت، چک، سفته و مانند آن را توسعه داده‌ایم که به شکل‌گیری فرهنگ خرید اعتباری کمک می‌کند. کیپا در حال مطالعه و پژوهش عمیق برای رشد این حوزه، هم‌قدم با اکوسیستم لندتکی کشور پیش می‌رود و شرکت‌های فعال در حوزه ارائه خدمات اعتباری در یک هم‌اندیشی مشترک به سمت توسعه صنعت لندتک و فرهنگ خرید اعتباری می‌روند؛ از همین رو، توسعه این فرهنگ را انفرادی و زنجیره‌ای نمی‌دانیم و بر اساس اعتماد شکل‌گرفته بین شرکت‌های فعال در حوزه لندتک، همه با هم در حال شکل‌دهی به فرهنگ خرید اعتباری هستیم.»
آموزش؛ کلید توسعه فرهنگ خرید اعتباری
به نظر می‌رسد برای بهبود فرهنگ خرید اعتباری باید به مقوله آموزش توجه ویژه‌ای کرد. هومن امینی، مدیرعامل دیجی‌پی، با صحه گذاشتن روی این نکته توضیح می‌دهد: «خرید اعتباری در کشور در حال رشد است، اما همچنان با چالش‌هایی مانند پایین بودن سطح آگاهی عمومی، فراگیر نشدن سیستم‌های اعتبارسنجی و زیرساخت‌های فنی و قانونی ضعیف نسبت به سایر نقاط جهان مواجه است.»
امینی می‌گوید بسیاری از مردم هنوز به‌صورت کامل با مفهوم لندتک و مزایای خرید اعتباری آشنا نیستند و تجربه‌های منفی گذشته نیز اعتماد عمومی را کاهش داده است: «برای تغییر این وضعیت نیاز به آموزشهای مختلف در تمامی سطوح جامعه، آشنایی هرچه بیشتر با سیستم‌های اعتبارسنجی، افزایش آگاهی در سرفصل سلامت اعتباری و حمایت ساختارهای قانونی و نهادی داریم. فرهنگ خرید اعتباری در کشور با انجام فعالیت‌های مختلفی نظیر توسعه سیستم‌های اعتبارسنجی دقیق‌تر و کاراتر، کمک به شناخت عمیق‌تر قانون‌گذار و تمرکز بر ارائه تجربه مثبت به مشتریان قابل ترمیم است و می‌توان از مزایای آن در راستای افزایش فراگیری مالی و رفاه اجتماعی بهره‌مند شد.»
بازیگران و دولت باید به‌طور مشترک اقدام کنند
افزایش فرهنگ‌سازی در زمینه خرید اعتباری یکی از گام‌های افزایش سواد مالی جامعه است. این مسئله به عهده انواع متنوعی از نهادها و مؤسسات است و نمی‌توان آن را مختص یک سازمان در نظر گرفت. او در این‌باره می‌گوید: «دولت، مؤسسات مالی، شرکت‌های فین‌تک، رسانه‌ها و مصرف‌کنندگان باید اقدامات هماهنگ و مشترکی داشته باشند. دولت باید با گنجاندن آموزشهای مختلف مالی برای همه اقشار جامعه و تصویب قوانین حمایتی، آگاهی عمومی را افزایش دهد. مؤسسات مالی با ارائه اطلاعات شفاف، بهبود تجربه مشتری و آموزش می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. شرکت‌های فین‌تک نیز باید با توسعه سیستم‌های اعتبارسنجی و اپلیکیشن‌های مالی آموزشی به ترویج این فرهنگ کمک کنند. رسانه‌ها نیز می‌توانند با تولید محتواهای آموزشی و برگزاری کمپین‌های اجتماعی، آگاهی عمومی را افزایش دهند. در نهایت، افراد با افزایش آگاهی فردی و استفاده هوشمندانه از خدمات اعتباری می‌توانند به این فرهنگ‌سازی کمک کنند.»
افزایش شفافیت، اعتماد می‌سازد
توسعه سیستم‌های اعتبارسنجی شفاف یکی از روش‌هایی است که میتواند به اعتمادسازی منجر شود. طبق گفته‌های امینی، دیجی‌پی با گسترش این سیستم‌ها تلاش کرده مقبولیتش را در میان آحاد جامعه بیشتر کند: «راه‌اندازی کمپین‌های تبلیغاتی و مسئولیت اجتماعی در رسانه‌های مختلف و حضور در رویدادها برای معرفی خدمات اعتباری و مزایای آن از کارهایی است که برای فرهنگ‌سازی استفاده از خدمات اعتباری انجام داده‌ایم. این اقدامات نه‌تنها به افزایش اعتماد و رضایت مشتریان منجر می‌شود، بلکه به توسعه اقتصادی و رفاه اجتماعی نیز کمک می‌کند. علاوهبر این، دیجی‌پی با همکاری سازمان‌های مختلف برای ارائه خدمات اعتباری به کارمندان آنها، علاوهبر افزایش رفاه سازمانی، موجب فرهنگ‌سازی استفاده از خدمات اعتباری نیز شده است. دیجی‌پی قصد دارد در آینده با انجام فعالیت‌هایی در زمینه مدیریت مالی شخصی و مزایای خرید اعتباری و از همه مهم‌تر، تسهیل خدمات مالی، به افزایش آگاهی عمومی کمک کند.»
