نگاهی بر سوابق تحصیلی و کاری ۲۱ رئیس‌کل بانک مرکزی ایران
رؤسای کل در گذر زمان
عصر تراکنش ۸۹ / با تصویب قانون پولی و بانکی کشور در سال ۱۳۳۹، هفتاد و سه سال پس از شروع فعالیت‌های بانکی در ایران، بانک مرکزی ایران با ۳۸۸ نفر پرسنل تأسیس شد و با انتصاب ابراهیم کاشانی به‌عنوان رئیس‌کل آن، در تاریخ ۱۸ مردادماه ۱۳۳۹ رسماً شروع به کار کرد؛ بانکی که تا به امروز ۲۱ رئیس‌کل به خود دیده است و این روزها نگاه‌ها بیش‌ازپیش به تغییرات و سکان‌داری آن است. به همین دلیل در این مطلب نگاهی بر سوابق کاری رؤسای کل بانک مرکزی از ابتدا تاکنون داشتیم. توجه داشته باشید محمدمهدی سمیعی و سید محسن نوربخش در دو بازه زمانی در این سمت فعالیت کرده‌اند.
- ابراهیم کاشانی
- سال‌های ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۰
ابراهیم کاشانی «۱۲۸۲-۱۳۵۱» بنیان‌گذار و نخستین رئیس بانک مرکزی ایران بود. او تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در قفقاز انجام داد و مدتی در یکی از دانشگاه‌های قفقاز، اقتصاد خواند و به زبان‌های روسی، فرانسه و انگلیسی مسلط شد. سپس به تهران آمد و در کار آزاد مشغول به فعالیت شد. تا اینکه در سال ۱۳۰۷ بانک ملی تأسیس شد و به استخدام این بانک درآمد. در سال ۱۳۳۴ در کابینه حسین علاء، ابتدا سرپرست و سپس وزیر اقتصاد ملی شد. در سال ۱۳۳۶ نیز به ریاست بانک ملی رسید و در سال ۱۳۳۹ بانک مرکزی را بنیان گذاشت و خود نخستین رئیس آن شد. در سال ۱۳۴۰ که دولت اعلام ورشکستگی کرد، کاشانی برکنار شد و دیگر نتوانست در دستگاه دولتی مسئولیتی بگیرد.
- علی‌اصغر پورهمایون
- سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۳
علی‌اصغر پورهمایون «۱۲۹۱-۱۳۵۳» تحصیلات خود را در ایران آغاز کرد و مدرک دکتری خود را در رشته‌های حقوق و اقتصاد در اروپا به پایان رساند. او از سال ۱۳۱۹ به تدریس آیین دادرسی مدنی و سپس اقتصاد در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران پرداخت. پورهمایون در سال ۱۳۳۰ رئیس اداره حقوقی بانک ملی و در سال ۱۳۳۱ رئیس هیئت‌مدیره و مدیرعامل شرکت سهامی بیمه ایران شد. در سال ۱۳۳۲ در کابینه فضل‌اله زاهدی به وزارت اقتصاد ملی و در دوره علی امینی در تاریخ ۱۶ مرداد ۱۳۴۰ به‌عنوان دومین رئیس بانک مرکزی ایران منصوب و حدود دو سال در این سمت ماند.
- محمدمهدی سمیعی
- سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۷ و ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۰
محمدمهدی سمیعی «۱۲۹۷-۱۳۸۹» سومین رئیس‌کل بانک مرکزی سال‌ها رئیس بانک توسعه صنعتی و معدنی بود و سوابق اجرایی همچون ریاست سازمان برنامه و صندوق توسعه کشاورزی را در کارنامه کاری خود داشت. او در تاریخ ۲۳ اردیبهشت‌ماه ۱۳۴۲ به مدت پنج سال رئیس‌کل بانک مرکزی شد. سمیعی در سال ۱۳۴۸ به سازمان برنامه‌وبودجه رفت و پس از یک سال ریاست در این سازمان دوباره به بانک مرکزی برگشت و به مدت یک سال دیگر رئیس بانک مرکزی شد.
- خداداد میرزا فرمانفرمائیان
- سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۴۹
خداداد میرزا فرمانفرمائیان «۱۳۰۷-۱۳۹۳» پس از تحصیل در دبیرستان البرز به بیروت رفت و آنجا در کالج وابسته به دانشگاه آمریکایی بیروت توانست دیپلم خود را بگیرد. او مدرک کارشناسی و کارشناسی‌ارشد خود را در دانشگاه استنفورد و دکتری خود را در دانشگاه کلرادو گرفت. زمانی که محمدمهدی سمیعی رئیس‌کل بانک مرکزی بود، فرمانفرمائیان قائم‌مقام او بود و پس از رفتن سمیعی به سازمان برنامه‌وبودجه، فرمانفرمائیان از تاریخ ۳ آذر ۱۳۴۷ تا ۲۶ خرداد ۱۳۴۹ چهارمین رئیس‌کل بانک مرکزی شد.
- عبدالعلی جهانشاهی
- سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲
عبدالعلی جهانشاهی «۱۳۰۳- ۱۳۶۷» در سال ۱۳۳۱ مدرک دکتری حقوق و اقتصاد خود را از دانشکده پاریس دریافت کرد. او در اوایل سال‌های دهه چهل به‌عنوان معاون رئیس بانک مرکزی منصوب شد و مدتی سرپرستی کمیسیون مالیات ایران را بر عهده داشت و سپس ۱۷ دی ۱۳۵۰ پنجمین رئیس بانک مرکزی شد.
- محمد یگانه
- سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴
محمد یگانه «۱۳۰۲-۱۳۷۴» فارغ‌التحصیل دانشکده حقوق و دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران در مقطع کارشناسی بود. او برای ادامه تحصیل به آمریکا و دانشگاه کلمبیا رفت. یگانه در تاریخ ۱۳ مردادماه ۱۳۵۲ ششمین رئیس بانک مرکزی شد و به مدت دو سال ریاست آن را برعهده داشت. معاون وزیر اقتصاد از سال ۱۳۴۳ تا سال ۱۳۴۸، وزیر آبادانی و مسکن و مدیرعامل بانک رهنی ایران از جمله سوابق کاری او بودند.
- حسنعلی مهران
- سال‌های ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶
حسنعلی مهران در دوران متوسطه در دبیرستان البرز تحصیل کرد و بعد از آن برای ادامه تحصیلاتش عازم انگلیس شد و در دانشگاه ناتینگهام در رشته علوم سیاسی و اقتصاد مدرک کارشناسی خود را گرفت. او پس از اتمام تحصیلات مدتی در دانشگاه بریستول تدریس کرد و در دهه ۸۰ میلادی در صندوق بین‌المللی پول مشغول به کار شد و مسئول اجرای برنامه کمک‌های فنی به بانک‌های مرکزی بود. او در تاریخ ۴ آبان‌ماه ۱۳۵۴ به‌عنوان هفتمین رئیس بانک مرکزی منصوب شد.
- یوسف خوش‌کیش
- سال‌های ۱۳۵۶ تا ۱۳۵۷
یوسف خوش‌کیش هشتمین و آخرین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران پیش از انقلاب بود. او در سال ۱۳۱۵ پس از پایان تحصیلات دانشگاهی خود به ایران بازگشت و تا سال ۱۳۱۸ در بانک ملی ایران مشغول به کار شد. خوش‌کیش در سال ۱۳۴۰ به‌عنوان یازدهمین مدیر بانک ملی منصوب شد و به مدت ۱۷ سال در این سمت باقی ماند تا اینکه در ۲۶ بهمن‌ماه ۱۳۵۶ به‌عنوان هشتمین رئیس‌کل بانک مرکزی منصوب شد.
- محمدعلی مولوی
- سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۸
محمدعلی مولوی متولد ۳ مهرماه ۱۲۹۷ در تبریز است. او در دوران پهلوی، نماینده اقتصادی ایران در برخی اتحادیه‌های اروپایی بود و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دستور مهدی بازرگان در تاریخ ۶ اسفندماه ۱۳۵۷ به‌عنوان نهمین رئیس‌کل بانک مرکزی منصوب شد و تا ۱۴ آبان‌ماه ۱۳۵۸ در این سمت فعالیت کرد.
- علیرضا نوبری
- سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰
علیرضا نوبری مدرک مهندسی خود را از اکول پلی تکنیک، کارشناسی‌ارشد ریاضی را از دانشگاه سوربون، کارشناسی‌ارشد اقتصاد و کارشناسی‌ارشد تحقیق در عملیات را از دانشگاه استنفورد دریافت کرد و دروس دکتری خود را در دانشکده سیستم‌های مهندسی اقتصادی دانشگاه استنفورد گذراند. نوبری مدیریت ستاد انتخاباتی ابوالحسن بنی‌صدر را در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران بر عهده داشت و پس از انتخاب بنی‌صدر به‌عنوان اولین رئیس‌جمهور ایران، او را در تاریخ ۸ آبان‌ماه ۱۳۵۸ به‌عنوان دهمین رئیس‌کل بانک مرکزی منصوب کرد.
- سید محسن نوربخش
- سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۵ و ۱۳۷۳ تا ۱۳۸۲
سید محسن نوربخش، زاده ۱۳۲۷ اصفهان و دانش‌آموخته کارشناسی اقتصاد از دانشگاه تهران و کارشناسی‌ارشد و دکتری اقتصاد از دانشگاه کالیفرنیا، دیویس بود. او در ۲۰ خردادماه ۱۳۶۰ به‌عنوان یازدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران منصوب شد و به مدت پنج سال در این سمت فعالیت کرد. زمانی که اکبر هاشمی رفسنجانی چهارمین رئیس‌جمهور ایران شد او را به‌عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی منصوب کرد. نوربخش با تشکیل دولت هفتم دوباره به بانک مرکزی برگشت و تا زمان درگذشتش بر اثر سکته قلبی، در فروردین‌ماه ۱۳۸۲ رئیس‌کل بانک مرکزی بود.
- مجید قاسمی
- سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۸
مجید قاسمی، متولد سال ۱۳۳۱ و دارای مدرک دیپلم ریاضی، کارشناسی مدیریت بازرگانی از دانشگاه علامه طباطبایی، کارشناسی‌ارشد مدیریت بازرگانی از دانشگاه فرلی دیکنسون نیوجرسی، کارشناسی‌ارشد اقتصاد از دانشگاه ساوت‌همپتون و دکترای اقتصاد از دانشگاه ساوت‌همپتون است. او در اواسط جنگ تحمیلی یعنی ۲۵ آبان‌ماه ۱۳۶۵ به‌عنوان دوازدهمین رئیس بانک کل مرکزی ایران فعالیت خود را شروع کرد. از مهم‌ترین فعالیت‌های اجرایی قاسمی می‌توان به متصدی اعتبارات اسنادی اداره معاملات ارزی بانک مرکزی ایران، معاون اداره معاملات ارزی بانک مرکزی ایران، عضو کمیته تخصیص ارز شورای اقتصاد، عضو کمیسیون ذخایر ارزی بانک مرکزی ایران، عضو کمیته خرید کشتی شورای اقتصاد، مدیرعامل بانک ملی ایران، عضو شورای‌عالی بانک‌ها، عضو هیئت‌مدیره سازمان عمران کیش، رئیس هیئت‌مدیره و رئیس مجمع عمومی بانک ماوراء بحار ایران در لندن، رئیس‌کل بانک مرکزی ایران و رئیس شورای‌عالی بانک‌ها اشاره کرد. او در سال ۱۳۸۴ پس از تأسیس بانک پاسارگاد به‌عنوان پنجمین بانک خصوصی ایران تا زمان حال سمت مدیرعاملی این بانک را بر عهده دارد.
- سید محمدحسین عادلی
- سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳
سید محمدحسین عادلی متولد ۲۷ بهمن‌ماه ۱۳۳۱ در اهواز، دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد اقتصاد بین‌الملل از دانشگاه تهران و دکتری مدیریت کسب‌وکار از دانشگاه وست کاست کالیفرنیا است. او در سن ۳۶ سالگی در ۲۲ شهریورماه ۱۳۶۸ سیزدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران شد. سفیر ایران در کانادا، بریتانیا، ژاپن، معاون وزیر امور خارجه در امور اقتصادی و رئیس شورای هماهنگی روابط اقتصادی خارجی از جمله فعالیت‌های کاری او هستند.
- ابراهیم شیبانی
- سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶
ابراهیم شیبانی متولد سال ۱۳۲۷ در روستای گرمه، شهرستان خور و بیابانک از توابع استان اصفهان است. او کارشناسی و کارشناسی‌ارشد خود را در دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران گذراند. او سپس دیپلم عالی آمار را از مؤسسه مطالعات اجتماعی لاهه در هلند و کارشناسی‌ارشد و دکتری اقتصاد را از دانشگاه ایندیانای آمریکا گرفت. شیبانی در تاریخ ۱۳ اردیبهشت‌ماه ۱۳۸۲ به‌عنوان چهاردهمین رئیس‌کل بانک مرکزی منصوب شد، ولی پس از ۱۹ سال عضویت در هیئت عامل بانک مرکزی، در مردادماه سال ۱۳۸۶ در پی اختلاف‌نظر با سیاست‌های اقتصادی محمود احمدی‌نژاد از ریاست بانک مرکزی استعفا کرد. شیبانی پس از رفتن از بانک مرکزی در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان سفیر ایران در اتریش، اسلوونی و اسلواکی منصوب شد. او پس از بازگشت به ایران به تدریس در دانشگاه تهران ادامه داد و از سال ۱۳۹۳ به عضویت شورای راهبردی روابط خارجی درآمد. کارشناس سازمان برنامه‌وبودجه ایران، استاد دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران، کارشناس ارشد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، معاون مرکز آمار ایران و معاون اقتصادی از دیگر سوابق کار او هستند.
- طهماسب مظاهری
- سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۷
طهماسب مظاهری متولد سال ۱۳۳۲ در تهران است. او دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی‌ارشد عمران از دانشکده فنی تهران و مدرک دکتری در رشته مدیریت مالی از دانشکده مدیریت دانشگاه تهران است. مظاهری در تاریخ ۱۴ شهریورماه ۱۳۸۶ به‌عنوان پانزدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. وزیر امور اقتصادی و دارایی، معاون بودجه‌ریزی و نظارت، قائم‌مقام سازمان برنامه‌وبودجه، قائم‌مقام مدیرعامل شرکت فولاد، رئیس بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی و عضو شورای سرپرستی آن و معاون عمرانی استانداری کهگیلویه و بویراحمد ازجمله سوابق کاری او هستند.
- محمود بهمنی
- سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۲
محمود بهمنی متولد سال ۱۳۲۶ و دارای مدرک کارشناسی اقتصاد گرایش بانکداری، کارشناسی‌ارشد مدیریت بانکداری و دکتری مدیریت بازرگانی است. او در تاریخ ۲ مهرماه ۱۳۸۷ به‌عنوان شانزدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. نماینده دوره دهم مجلس شورای اسلامی، معاون و رئیس اعتبارات کل بانک ملی ایران، رئیس ادارات سرمایه‌گذاری، سازمان و روش‌های بانک، مدیر امور معاملات و تسهیلات و بررسی طرح‌ها از جمله سوابق کاری او هستند.
- ولی‌اله سیف
- سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷
ولی‌اله سیف دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد حسابداری از دانشکده حسابداری و علوم مالی شرکت ملی نفت ایران و دکتری حسابداری از دانشگاه علامه طباطبایی است. او در تاریخ ۴ شهریورماه ۱۳۹۲ به‌عنوان هفدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد و تا سال ۱۳۹۷ در این سمت باقی ماند. مدیرعاملی بانک صادرات، بانک ملت، بانک سپه، بانک ملی ایران، فیوچر بانک (بحرین) و بانک کارآفرین، مدیر مالی و عضو هیئت‌عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی بنیاد مستضعفان و جانبازان و معاون بازرگانی و بین‌الملل آن از جمله سوابق کاری او هستند.
- عبدالناصر همتی
- سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰
عبدالناصر همتی متولد ۲۰ فروردین‌ماه ۱۳۳۶ در کبودرآهنگ است. او دانش‌آموخته کارشناسی و کارشناسی‌ارشد خود را در رشته اقتصاد و دکتری علوم اقتصادی از دانشگاه تهران است. او در تاریخ ۵ مرداد ۱۳۹۷ به‌عنوان هجدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. او الان وزارت امور اقتصادی و دارایی است. رئیس‌کل بیمه مرکزی و رئیس شورای‌عالی بیمه، عضو کمیته اقتصادی شورای امنیت ملی، مسئول کمیته اقتصادی جهاد دانشگاهی، معاون سیاسی سازمان صداوسیما و مدیرعاملی بانک سینا از جمله سوابق کاری او هستند.
- اکبر کمیجانی
- سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۰
اکبر کمیجانی متولد سال ۱۳۳۰ در شهرستان کمیجان از توابع استان مرکزی است. او مدرک کارشناسی اقتصاد خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد و پس از آن با دریافت بورس تحصیلی به ایالات‌متحده آمریکا رفت و کارشناسی‌ارشد و دکتری خود را در رشته اقتصاد از دانشگاه ویسکانسین در میلواکی گرفت و در سال ۱۳۶۳ به ایران بازگشت. کمیجانی از سال ۱۳۹۲ تا سال ۱۴۰۲ قائم‌مقام بانک مرکزی بود تا این که در ۹ تیرماه ۱۴۰۰ به‌عنوان نوزدهمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. دوره ریاست او فقط سه ماه دوام آورد. مشاور اقتصادی معاونت امور اقتصادی وزارت اقتصاد، عضو شورای بررسی‌های اقتصادی ریاست‌جمهوری و معاون اقتصادی بانک مرکزی ازجمله سوابق کاری او هستند.
- علی صالح‌آبادی
- سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱
علی صالح‌آبادی متولد یک شهریورماه ۱۳۵۷ در سبزوار است. او دانش‌آموخته کارشناسی و کارشناسی‌ارشد ﻣﻌﺎرف اسلامی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺎﻟﯽ از دانشگاه امام صادق (ع) و دکتری مدیریت مالی از دانشگاه تهران است. او در تاریخ ۱۴ مهرماه ۱۴۰۰ به‌عنوان بیستمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، دبیرکل سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار تهران، مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران، مدیرعامل و رئیس هیئت‌مدیره کانون نهاد سرمایه‌گذاری ایران از جمله سوابق کاری او هستند.
- محمدرضا فرزین
- از سال ۱۴۰۱ تا کنون
محمدرضا فرزین متولد سال ۱۳۴۴ و دارای مدرک کارشناسی اقتصاد نظری از دانشگاه شهید بهشتی، کارشناسی‌ارشد اقتصادسنجی از دانشگاه تهران و دکترای اقتصاد از دانشگاه علامه طباطبایی است. او در تاریخ ۸ دی‌ماه ۱۴۰۱ به‌عنوان بیست و یکمین رئیس‌کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. از جمله سوابق کاری او می‌توان به مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره بانک ملی ایران، مدیرعامل و عضو هیئت‌مدیره بانک کارآفرین، رئیس هیئت‌مدیره بانک کارآفرین، رئیس هیئت‌عامل صندوق توسعه ملی، عضو شورای پول و اعتبار بانک مرکزی، معاون وزیر در امور اقتصادی، عضو هیئت‌مدیره بانک کشاورزی، دبیر کارگروه طرح تحول نظام بانکی کشور در نهاد ریاست‌جمهوری، دبیر کارگروه ارزش‌گذاری پول ملی در نهاد ریاست‌جمهوری، دبیر ستاد هدفمندکردن یارانه‌ها، دبیر کارگروه نظام توزیع کالا و خدمات و دبیر کارگروه طرح تحول نظام مالیاتی اشاره کرد. او همچنین سخنگوی طرح تحول اقتصادی، عضو شورای‌عالی سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی وزارت بازرگانی و مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه وزارت بازرگانی نیز بوده است. فرزین هم‌اکنون رئیس‌کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران است.
