می‌خواهیم به بزرگ‌ترین تولیدکننده شمش طلا و نقره استاندارد در کشور تبدیل شویم
در گفت‌وگو با شاهین رفیع‌پور، مدیرعامل زرپاد، درباره برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت این شرکت مطرح شد
عصر تراکنش ۹۴ / ابتدای سال ۱۴۰۳، کمتر کسی از بازیگران، کارشناسان و فعالان صنعت فین‌تک کشور گمان می‌کرد یکی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های این حوزه، به اکوسیستمی تبدیل شود که تا آن زمان کمتر نامی از آن به گوش رسیده بود. اما فضای تورمی کشور و علاقه دیرینه مردم به خرید و تملک طلا (به‌عنوان یک رفتار سنتی برای حفظ ارزش سرمایه) موجب شد بازار پلتفرم‌های خرید آنلاین طلا با اقبال چشمگیری روبه‌رو شود. در این میان، زرپاد نیز به‌عنوان یکی از بازیگران تازه‌نفس این اکوسیستم، نقش مهمی در تثبیت پایه‌های آن ایفا کرد؛ نقشی که نمود آن را می‌توان در تبلیغات گسترده، رعایت پروتکل‌های امنیتی و تلاش برای اطمینان‌بخشی به مشتریان درباره امنیت محصولات و شمش‌های طلا مشاهده کرد.
به همین بهانه، در گفت‌وگو با شاهین رفیع‌پور، مدیرعامل زرپاد، به فرازونشیب‌های مسیر توسعه این شرکت پرداخته‌ایم. رفیع‌پور معتقد است که مهم‌ترین چالش روزهای نخست آنها، جلب مقبولیت اجتماعی بوده که امروز با جذب شمار زیادی از مشتریان، این چالش تا حد زیادی پشت سر گذاشته شده است. او همچنین می‌گوید زرپاد در آینده‌ای نزدیک قصد دارد نام خود را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده شمش طلا و نقره کشور مطرح کند و درباره چالش‌هایی که ممکن است این مسیر را دشوار کند، توضیحاتی می‌دهد.
قصه تولد زرپاد
شروع زرپاد، در واقع از پاسخ به نیازی شکل گرفت که طی این سال‌ها از دل فضای تورمی کشور زاده شده و مختصات بازار طلا را تغییر داده است. شاهین رفیع‌پور، مدیرعامل زرپاد، دراین‌باره می‌گوید: «ما تقریبا ۱۰ سالی بود که در حوزه مصنوعات طلا، زیورآلات و موارد مشابه به‌صورت آنلاین فعالیت می‌کردیم. به‌ویژه در دو سال آخر، با توجه به روندی که بازار به خود گرفت و تغییری که در رفتار مصرف‌کننده ایجاد شد – یعنی توجه بیشتر به جنبه سرمایه‌ای طلا به جای جنبه زینتی آن – موجی در بازار طلا به وجود آمد که مردم به سمت خرید طلای آب‌شده و طلاهای دست‌دوم حرکت کردند. ما به‌عنوان صنعتگر این حوزه، از این شرایط آسیب جدی دیدیم. در همان حدود دو سال گذشته، به دلیل رکود و کاهش تقاضا در حوزه مصنوعات طلا، نزدیک به ۴۰۰۰ نفر از زرگران و صنعتگران این حوزه در کشور بیکار شدند.»
این مساله رفیع‌پور را ترغیب می‌کند که با توجه به سابقه‌اش در بازار آنلاین طلا، سروشکل مدون‌تری به این بعد از کسب‌وکار خود بدهد: «از آنجا که فعالیت ما آنلاین بود و در حوزه تجارت الکترونیکی هم با برندهای دیگری کار کرده بودیم، تمرکزمان به این حوزه معطوف شد. بر همین اساس و با توجه به بستری که در حوزه رگولاتوری وجود داشت – تحت عنوان پروانه کسب سامانه‌های معاملات آنلاین طلای آب‌شده و محصولات طلا – فعالیتمان را در این زمینه توسعه دادیم و «زرپاد» شکل گرفت.»
ارائه شمش با وزن پایین؛ مزیت رقابتی زرپاد
هدف از تاسیس زرپاد این بود که نیاز سرمایه‌گذاری مردم در حوزه طلا از طریق تولید شمش‌هایی با اوزان پایین پاسخ داده شود. رفیع‌پور دراین‌باره توضیح می‌دهد: «پیش‌تر اگر مردم می‌خواستند در حوزه طلا سرمایه‌گذاری کنند، باید طلای آب‌شده می‌خریدند که مشخصات خاص خودش را داشت؛ از جمله اینکه استاندارد نبود و امنیت آن نیز تضمین‌شده نبود. ضمن اینکه طلای آب‌شده را معمولاً کمتر از ۳۰ تا ۴۰ گرم کسی تحویل نمی‌داد. بنابراین تصمیم گرفتیم زرپاد را راه‌اندازی کنیم. در سال ۱۴۰۳، سرویس اصلی ما فراهم‌کردن قیمت‌های لحظه‌ای و دقیق برای خرید و فروش طلا روی پلتفرم بود.
علاوه بر این، عرضه طلا در مقیاس‌ها و اوزان بسیار پایین را در دستور کار قرار دادیم تا امکان خرید برای همه مردم فراهم باشد. اساساً یکی از مسیرهای محوری ما توسعه زیرساخت‌های تولیدی برای تولید شمش‌ها در اشکال و اوزان مختلف – به‌ویژه اوزان پایین – بود. این مزیت رقابتی زرپاد است که آن را از سایر بازیگران این حوزه متمایز می‌کند. همین حالا که با شما صحبت می‌کنم، زرپاد دارای واحد تولیدی و صنعتی برای تولید شمش‌های استاندارد طلاست؛ واحدی که هم مورد تأیید سازمان ملی استاندارد است و هم مجوزهای لازم در زمینه تولید را دریافت کرده. ما شمش‌های طلا را از یک گرم تا ۱۰۰ گرم عرضه می‌کنیم.»
اکوسیستمی برای معاملات آنلاین طلا شکل گرفته است
در نیمه دوم سال ۱۴۰۳، فضای اقتصادی کشور با موج شدید راه‌اندازی پلتفرم‌های خرید و فروش آنلاین طلا روبه‌رو شد؛ چیزی شبیه به یک انفجار که با استقبال جامعه نیز همراه شد، چراکه در شرایط تورمی کشور، حفظ ارزش ریال در دست مردم عملاً ناممکن به نظر می‌رسید. مدیرعامل زرپاد درباره این رشد ناگهانی اظهار می‌کند: «البته این بازار از قبل وجود داشت و زرپاد و اکثر پلتفرم‌های کنونی هم در آن فعال بودند، اما تبلیغات وسیع و جدی‌ای در این حوزه صورت نگرفته بود. وقتی زرپاد تبلیغات خود را به‌صورت گسترده آغاز کرد، انگار آتشی زیر خاکستر شعله‌ور شد. یکی از عوامل این وضعیت، محدودیت‌های رگولاتوری یا شاید ابهام‌ها و حتی نوعی ترس – هر اسمی بخواهید روی آن بگذارید – از سوی حاکمیت و بسیاری از فعالان اقتصادی نسبت به این حوزه بود. زرپاد با آغاز تبلیغات گسترده، این فضای پنهان را آشکار کرد و نشان داد که این حوزه فعال است و می‌تواند موفق باشد.
همین دیده‌شدن موجب شد رقبا هم وارد عمل شوند و تبلیغات خود را توسعه دهند، و این امر باعث شکل‌گیری همان موجی شد که شما هم به آن اشاره کردید. افزایش قیمت طلا و توجه روزافزون جامعه به آن نیز به دیده شدن بیشتر این فضا کمک کرد. محدودیت‌های رگولاتوری و برخی مسائل دیگر هم داغ شدن بحث‌ها را تشدید کردند و باعث شدند این حوزه مخاطب بیشتری پیدا کند. حالا می‌توان گفت یک اکوسیستم جدید شکل گرفته؛ به‌طوری‌که اکثر بازیگران این حوزه امروز فعال هستند و به نظر می‌رسد به یک ساختار نسبتاً منسجم دست یافته‌اند؛ ساختاری که ما آن را «اکوسیستم معاملات آنلاین طلا» می‌نامیم.»
چالش‌ها و سوءتفاهمات رگولاتوری
بازار اقتصادی ایران مختصات منحصربه‌فردی دارد که بدون در نظر گرفتن آنها، نمی‌توان فعالیت اثربخشی را رقم زد. یکی از این موارد، مقوله رگولاتوری است که به سبب تعدد نهادها، از پیچیدگی‌های بیشتری نسبت به سایر نقاط دنیا برخوردار است.
رفیع‌پور دراین‌باره می‌گوید: «ساحت اقتصاد ایران بر مبنای یک بستر مبتنی بر اقتصاد باز و آزاد نمی‌چرخد. ما در کشوری با ساختار اقتصادی خاص زندگی می‌کنیم؛ جایی که انحصارطلبی دولتی (به‌ویژه از سوی نهادهای رسمی) و حضور ذی‌نفعان پیدا و پنهان، بسیار پررنگ است. در چنین فضایی، وقتی یک پدیده نوظهور یا یک اکوسیستم جدید شکل می‌گیرد، نخستین پرسش این است که رگولاتور آن کیست؟ در فرایند شناسایی رگولاتور، ذی‌نفعان مختلفی وارد میدان و مدعی می‌شوند که مسئولیت نظارت با آنهاست. یکی از مشکلات اصلی ما همین است: ما با تعدد نهادهای رگولاتور روبه‌رو هستیم. در حوزه فروش آنلاین طلا، به دلایل مختلف ازجمله انحصارطلبی بازار سنتی، عملاً رگولاتوری عقب ماند. ذی‌نفعان دیگر نیز با وجود پرمدعا بودن، در روند سیاست‌گذاری این فضا دخالت‌هایی داشتند. به همین دلیل، با وجود گذشت نزدیک به یک سال از اوج‌گیری این فعالیت‌ها، هنوز آیین‌نامه‌ها و چهارچوب‌های اجرایی مورد نیاز به جمع‌بندی نهایی نرسیده است.»
البته در زمینه تنظیم‌گری معاملات آنلاین طلا، پیش‌تر اقداماتی صورت گرفته که هنوز ناکافی به نظر می‌رسند. رفیع‌پور با بیان این موضوع می‌گوید: «چند سال پیش آیین‌نامه‌ای تحت عنوان «ضوابط خاص بسته شغلی سامانه‌های معاملات آنلاین طلا» تدوین شد که از همان ابتدا با رویکردی اشتباه همراه بود. در این آیین‌نامه برای اولین بار مفهومی به نام «سامانه طلای آب‌شده» مطرح شد؛ درحالیکه بارها گفته‌ایم طلای آب‌شده ماده‌ای خام برای مصرف صنف زرگری است، نه کالایی برای فروش عمومی. چون این ماده نیمه‌خام، مسائل پیچیده‌ای مانند استانداردسازی و عیارسنجی دارد.»
رفیع‌پور معتقد است وقتی کسی پروانه کسب دریافت می‌کند، یعنی دارد به یک اکوسیستم و کسب‌وکار مشخص شکل می‌دهد و نام‌گذاری این جریان با عبارت «سامانه آب‌شده»، از همان ابتدا بدعت غلطی بوده است. او ادامه می‌دهد: «مردم علاقه‌مندند در طلا سرمایه‌گذاری کنند و آن را به‌صورت فیزیکی تحویل بگیرند. سؤال اینجاست: باید چطور این کار را انجام دهند؟ در بورس و اوراق بهادار تحویل فیزیکی طلا در مقیاس‌های محدود و با مقررات خاص ممکن است، اما در بازار سنتی مدل مشخصی برای خریدوفروش وجود داشته.
ما باید با ابزارهای نوآورانه مثل اینترنت این بستر سنتی را برای مخاطب امروزی دسترس‌پذیرتر کنیم. اما تنها چیزی که وجود داشت، یک پروانه کسب مبتنی بر آیین‌نامه‌ای بحث‌برانگیز بود. حتی صدور همین پروانه‌ها هم با موانع روبه‌رو شد؛ تعدادی صادر شد و بسیاری از متقاضیان پشت در ماندند، بدون توضیح مشخصی. در این میان، اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی هم وضعیت نابسامانی داشت. در چنین شرایطی، با دو تقاضای همزمان روبه‌رو بودیم: یکی از سوی کسب‌وکارهایی که خواستار فعالیت و توسعه زیرساخت‌ها بودند، و دیگری از سوی مردمی که آماده خرید آنلاین طلا بودند. حالا سؤال این است: باید چه کرد؟ آیا کسب‌وکارها باید منتظر بمانند که بالاخره رگولاتور مشخص شود و اجازه فعالیت بدهد؟ درحالیکه مردم هم آماده‌اند خرید کنند.»
جامعه ایران حالا پذیرای اکوسیستم طلا شده است
به‌طور کلی، فضای اجتماعی ایران، با توجه به برخی تجربه‌های ناخوشایند گذشته، معمولاً روی خوشی به ظهور کسب‌وکارهای تازه‌نفس نشان نمی‌دهد. رفیع‌پور با اشاره به این نکته، بزرگ‌ترین دستاوردشان در سال گذشته را جلب اعتماد و اقبال اجتماعی نسبت به این اکوسیستم می‌داند و می‌گوید: «به‌رغم چالش‌ها، دست‌اندازی‌ها و مشکلاتی که وجود داشت و همچنان هم ادامه دارد، فعالان این حوزه توانستند با تداوم عملکرد درست و حرفه‌ای خود، اعتماد عمومی را جلب کنند. این موضوع باعث شد اکوسیستم معاملات آنلاین طلا به پایداری و ماندگاری برسد. درحالیکه هنوز وضعیت رگولاتور مشخص نیست و بلاتکلیفی در سطح سیاست‌گذاری وجود دارد، مردم و فعالان بازار راه خود را پیدا کرده‌اند، به هم اعتماد کرده‌اند و این فضا به‌خوبی در حال پیشرفت است.
ما باور داریم این اکوسیستم جدید، پویا و مولد است و می‌تواند اشتغال‌زایی گسترده‌ای ایجاد کند؛ اکوسیستمی که توانسته بود روح تازه‌ای به اقتصاد طلای کشور ببخشد، اما با هجمه و تخریب، از مسیر رشد منحرف شد. طبیعی است که در چنین شرایطی، جلب اعتماد مردم کار آسانی نیست. با‌این‌حال، ما قدم‌به‌قدم تلاش کردیم این فضا را اصلاح کنیم. مهم‌ترین برنامه ما برای سال ۱۴۰۴، توسعه فیزیکی شعب زرپاد و گسترش زیرساخت‌های تولید است. قصد داریم ظرفیت تولید خود را در حوزه مصنوعات طلا و نقره افزایش و در بخش فیزیکی، عرضه انواع شمش‌های طلا را گسترش دهیم.»
شمش‌های زرپاد در دو نوع پرسی و حجیم تولید می‌شوند و به دست مشتریان می‌رسند؛ انواعی که هرکدام بازار مشخصی در بین مشتریان دارند. رفیع‌پور توضیح می‌دهد: «دسته اول شمش‌های ما، انواع پرسی هستند که به روش استمپ تولید می‌شوند و در بسته‌بندی‌های ایمن و ضدجعل، از ۲۰۰ سوت تا ۱۰۰ گرم عرضه می‌شوند. دسته دوم، شمش‌های حجیم یا توخالی را شامل می‌شود که به روش ریخته‌گری (کستینگ) تولید شده‌اند و از ۵۰۰ سوت تا ۱۰۰ گرم ارائه می‌کنیم.»
ارائه طلا در نهایت امنیت
رفیع‌پور توضیح می‌دهد که تمامی شمش‌های زرپاد در بالاترین سطوح امنیتی تهیه و عرضه می‌شوند؛ ویژگی‌ای که به گفته او، یکی دیگر از مزایای انکارناپذیر خرید از این پلتفرم به شمار می‌رود. رفیع‌پور می‌گوید: «تمام این محصولات در بسته‌بندی‌های ایمن عرضه می‌شوند و ما نخستین تولیدکننده‌ای هستیم که شمش طلای استاندارد را با ۱۷ پارامتر امنیتی در بسته‌بندی ضدجعل در کشور ارائه می‌کنیم. همین فرایند را برای نقره نیز پیاده کرده‌ایم.»
طراحی و توسعه این بسته‌بندی‌های خاص توسط تیم زرپاد انجام شده و تمامی معیارهای لازم برای حفظ امنیت را پوشش می‌دهد. مدیرعامل زرپاد توضیح می‌دهد: «بررسی‌های فنی و جنبه‌های فناورانه این بسته‌بندی‌ها کاملاً توسط تیم توسعه کسب‌وکار خودمان انجام شده است. البته مراحل تولید فیزیکی بسته‌بندی با همکاری مجموعه‌ای خارج از شرکت انجام می‌شود، اما نهایی‌سازی و پکیجینگ نهایی در کارخانه خودمان صورت می‌گیرد. درحال‌حاضر بسته‌بندی‌های ما در سه کلاس ارائه می‌شوند: بسته‌بندی‌های معمولی، نیمه‌امنیتی و تمام‌امنیتی. بسته‌بندی ساده، همان‌طور که از نامش پیداست، پیچیدگی کمتری دارد، اما این به‌هیچ‌وجه به معنای ضعف در اصالت یا اعتبار محصول نیست. این مدل عمدتاً در معاملات B2B میان فعالان حرفه‌ای بازار استفاده می‌شود؛ یعنی جایی که شناخت کامل از محصول وجود دارد. در مقابل، آنچه به‌صورت گسترده برای عموم مردم عرضه می‌شود، بسته‌بندی‌های تمام‌امنیتی با بالاترین سطح ایمنی و تضمین کامل اصالت و کیفیت است.»
ساختار اقتصادی ما صنعت‌زداست
رفیع‌پور معتقد است بسیاری از معضلات اقتصادی، میان همه بازیگران این حوزه مشترک است و باید تمهیدات جامع‌تری برای آنها اندیشیده شود. او تصریح می‌کند: «مشکلاتی نظیر جذب و نگهداشت نیروی انسانی متخصص، مختص حوزه ما نیست؛ این مسئله در تمام اکوسیستم‌های فین‌تک وجود دارد. به نظر من، این مشکل فراتر از صنعت فین‌تک است؛ ما با یک اقتصاد صنعت‌زدا روبه‌رو هستیم؛ اقتصادی که به جای تقویت تولید و صنعت، آن را کوچک و بی‌اثر می‌کند. نگاهی به سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد که ما عملاً واردات‌محور و خدمات‌محور شده‌ایم و ساختار تولید روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود. در چنین فضایی، چالش‌هایی چون نبود نیروی انسانی متخصص، ضعف رگولاتوری و از همه مهم‌تر ساختار اقتصاد ذی‌نفعانه، طبیعی است. وقتی اقتصاد بر پایه منافع گروه‌های خاص باشد و این گروه‌ها تنها به دنبال انتفاع شخصی خود باشند، دیگر خبری از رقابت سالم و بازار آزاد نخواهد بود.»
او ادامه می‌دهد: «چالش خاص ما در سال گذشته، جلب اعتماد افکار عمومی بود. ما نه‌تنها با چالش‌های معمولی مانند فقدان رگولاتوری و پیچیدگی‌های قانونی مواجه بودیم، بلکه با هجمه‌ها و برچسب‌هایی چون «خالی‌فروش»، «سودجو» و «غیرمجاز» روبه‌رو شدیم. حتی تهدید شدیم که اجازه فعالیت به ما نخواهند داد و کارمان را متوقف خواهند کرد؛ هجمه‌ها و برچسب‌هایی که به‌شدت بر پیکره‌ی این اکوسیستم نوآور آسیب زد.»
تفکر بازار سنتی طلا ضدتوسعه است
ورود هر نوع جدیدی از کسب‌وکار، فضای اقتصادی سنتی کشور را به واکنش‌هایی وامی‌دارد و این مسئله در توسعه سایر جنبه‌های فین‌تک نیز بارها مشاهده شده است. اما در حوزه طلا، به گفته رفیع‌پور، این تقابل سنت و نوآوری شکل بغرنج‌تری یافته است. او می‌گوید: «اگر بخواهم بی‌پرده صحبت کنم، متأسفانه بخش‌هایی از صنف سنتی طلا و جواهر، از جمله برخی اتحادیه‌های استانی و کشوری، از موانع اصلی توسعه نوآوری در این حوزه بوده‌اند. این افراد، نه‌تنها دغدغه‌ای برای رشد صنف یا ارتقای خدمات ندارند، بلکه با تفکرات انحصارطلبانه و ضدنوآوری، در پی تخریب دیگران هستند. من معتقدم این‌ها تفکراتی منحط و ضدتوسعه‌اند.»
رفیع‌پور تأکید می‌کند: «متأسفانه با سوءاستفاده از جایگاه صنفی، سال‌ها مانع رشد فناوری در حوزه طلا شدند و آسیب جدی به اقتصاد طلای کشور زدند. نتیجه این تفکرات نابخردانه، تعطیلی بسیاری از کارگاه‌های زرگری بود. این افراد به جای بهره‌گیری از فناوری، با تبلیغات منفی و سمپاشی گسترده، مردم را از نوآفرینی دور کردند و حالا که یک اکوسیستم شفاف و تحت نظارت چندین نهاد حاکمیتی شکل گرفته، باز هم با تخریب و دروغ، این فضا را آلوده کرده‌اند. برخی از همین افراد که ما را به خالی‌فروشی متهم می‌کنند، خودشان متهم به گران‌فروشی، فرار مالیاتی و انواع تخلفات‌اند، اما متأسفانه تریبون دارند و در سطح افکار عمومی شبهه‌افکنی کرده‌اند. در اتحادیه‌های شهرستان‌ها، حتی شاهد مستعمل‌فروشی هستیم که به اعتماد عمومی آسیب زده است.»
رفیع‌پور معتقد است که هجمه‌هایی که توسط بازار سنتی طلا هدایت می‌شد، مسیر آنها را برای جلب اعتماد مردم بیش از گذشته با دشواری همراه کرده است. او ادامه می‌دهد: «در واقع، مهم‌ترین چالش ما در سال گذشته، جلب اعتماد عمومی و کسب مقبولیت اجتماعی برای ورود مردم به این ساختار بود. این مسیر، به‌ویژه با توجه به هجمه‌های تبلیغاتی منفی که علیه ما شکل گرفت، واقعاً دشوار بود. ما باید از نقطه‌ای حتی پایین‌تر از صفر، فرایند فرهنگ‌سازی را آغاز می‌کردیم؛ چراکه این فضا، عملاً با سمپاشی‌ها و اطلاعات نادرستی که به مردم داده شده بود، دچار اختلال شده بود. برخی فعالان صنف سنتی، به‌ویژه آنهایی که به‌نوعی در جایگاه‌های انحصارطلبانه قرار دارند، اقدام به فروش طلای مستعمل به‌عنوان محصول اصلی کرده‌اند و این رفتار را کاملاً مشروع می‌دانند؛ درحالیکه چنین عملکردی آسیب مستقیمی به بدنه هنر صنعت طلا و جواهر کشور وارد کرده است. این افراد، درحالیکه مخالف فناوری‌های نو هستند، ادعای دفاع از صنف را دارند، اما در عمل مانع توسعه آن شده‌اند.»
رفیع‌پور می‌گوید هرچند نمی‌توان درباره‌ی چشم‌انداز کوتاه‌مدت با قطعیت صحبت کرد، اما آنها برای آینده‌ی دورتر برنامه‌ی مشخصی دارند. او تصریح می‌کند: «در افق میان‌مدت و بلندمدت، هدف‌گذاری ما کاملاً روشن است: تبدیل شدن به بزرگ‌ترین تولیدکننده شمش طلا و نقره استاندارد در کشور. این هدف، نه‌تنها از نظر کمی، بلکه از منظر کیفی و جایگاه بازار، مسیر روشنی را پیش روی ما قرار داده است.»
