در پی پیوند بانکداری دیجیتال و کشاورزی دیجیتال هستیم
گفت‌وگو با مصطفی امینی، مدیرعامل شرکت گسترش فناوری‌های نوین که به‌دنبال خلق گفتمانی جدید در اکوسیستم بانکی هستند
عکس: بهار اصلانی
عصر تراکنش ۶۲ / شرکت گسترش فناوری‌های نوین در واقع شرکت ابزاری بانک کشاورزی در زمینه فناوری اطلاعات است که اکثر موضوعات اساسی و اجرایی بانک در این زمینه را دنبال می‌کند. این شرکت که بازوی اجرایی طرح تحول دیجیتال بانک کشاورزی است، چشم‌اندازش تبدیل‌شدن به برترین شرکت فناوری‌های مالی کشاورزی (AgFintech) در سه سال آینده است و در تلاش است تا به محل تلاقی فناوری‌های نوین کشاورزی و فناوری‌های نوین مالی تبدیل شوند. مصطفی امینی، مدیرعامل این شرکت که از اردیبهشت‌ماه سال جاری عهده‌دار این سمت است، می‌گوید که شرکت گسترش فناوری‌های نوین تاکنون به علت تخصص‌گرایی، شرکتی محتاط در تعامل با اکوسیستم نوآوری کشور بوده؛ بنابراین مانند سایر شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات بانک‌های کشور نتوانسته یا نخواسته دستاوردهای خود را به عرصه بروز و ظهور برساند، اما هدف مدیریت جدید این شرکت، علاوه بر سامان‌دهی چابک فعالیت‌های جاری، توسعه فعالیت‌های نوآورانه و تعامل بیشتر با اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور است.
مدیریت جدید سه اولویت راهبردی را دنبال می‌کند؛ استانداردسازی فعالیت‌های فناوری اطلاعات، چابک‌سازی فرایندهای فناوری اطلاعات و پلتفرمی‌سازی محصولات و خدمات دیجیتال. به عقیده امینی، کشاورزی دیجیتال (یا کشاورزی هوشمند) یکی از فرصت‌های راهبردی و مهم در کشور است و شرکت گسترش فناوری‌های نوین قصد دارد با ایجاد پیوند بین بانکداری دیجیتال و کشاورزی دیجیتال و پیشگام‌بودن در حوزه‌های فناوری‌های مالی کشاورزی، در اکوسیستم بانکی کشور نقش فعال‌تری را نسبت به گذشته بازی کند. در گفت‌وگویی که با مصطفی امینی، مدیرعامل شرکت گسترش فناوری‌های نوین داشتیم، به فعالیت‌های این شرکت و برنامه‌های جدیدی که در دستور کار دارند، پرداختیم. به گفته امینی، این شرکت در تلاش است تا به‌طور همزمان علاوه بر افزایش سطح کیفیت فناوری اطلاعات بانک کشاورزی، بلوغ اگ‌فین‌تک (AgFintech) را نیز در ایران ارتقا دهد.
دامنه فعالیت‌های شرکت گسترش فناوری‌های نوین
شرکت گسترش فناوری‌های نوین در نقش هلدینگ فناوری اطلاعات بانک کشاورزی عمل می‌کند و اکثر موضوعات کلیدی بانک کشاورزی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات در این شرکت نگهداری و اجرا می‌شود. خدمات تخصصی سخت‌افزاری، پردازشی و مهندسی سامانه‌های بانکی همچون سامانه بانکداری متمرکز، موبایل‌بانک، اینترنت‌بانک و سامانه‌های ملی مختلف از جمله حوزه‌های تخصصی این شرکت هستند. علاوه بر این در صنعت پرداخت، شرکت گسترش فناوری‌های نوین یکی از سهام‌داران اصلی شرکت آسان‌پرداخت پرشین (آپ) است. شرکت ایران‌سولار نیز که ارائه‌دهنده خدمات ماهواره‌ای است، یکی از شرکت‌های تابعه گسترش فناوری‌های نوین است.
مصطفی امینی، مدیرعامل این شرکت ابتدا درباره فعالیت‌های گسترش فناوری‌های نوین صحبت می‌کند و با بیان این موضوعات می‌گوید: «اگرچه وظیفه اولیه این شرکت توسعه و نگهداشت سامانه‌های اصلی و زیرساخت‌های داده‌ای، ارتباطی و پردازشی بانک کشاورزی است، اما نباید به این موضوعات اکتفا کند و باید از طریق ایجاد درگاه‌های نوآوری، مقدمات ورود فناوری‌های نوآورانه به اکوسیستم بانک کشاورزی را فراهم آورد. این شرکت در سراسر کشور دفاتر نمایندگی دارد و علاوه بر خدمات پایه‌ای که در نظر گرفته، یک مجموعه مشتریان ویژه نیز دارد؛ شرکت مادر تخصصی بازرگانی دولتی ایران، شرکت مادر تخصصی حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری بخش کشاورزی، شرکت سهامی بیمه ایران و صندوق بیمه محصولات کشاورزی نمونه‌هایی از مشتریان ویژه این شرکت هستند.»
پیوند میان بانکداری دیجیتال و کشاورزی دیجیتال
طبق صحبت‌های امینی، شرکت گسترش فناوری‌های نوین بدون احتساب زیرمجموعه‌های تابعه خود بیش از ۵۰۰ سرمایه انسانی دارد و یکی از تغییرات در دست اجرا در این شرکت، اصلاح چیدمان ساختار سازمانی متناسب با اولویت‌های جدید بانک کشاورزی و صنعت بانکداری است که برای رسیدن به این مهم باید تقویت تیم‌های موجود و تیم‌سازی‌های جدید برای پاسخگویی به این اولویت‌ها انجام شود. او درباره برنامه‌های در دست اجرای خود می‌گوید: «یکی از کارهایی که در دستور کار داریم و در اولویت ماست، ارتقای زیرساخت‌های موجود، تکمیل پروژه‌های ناتمام قبلی، فعالیت در حوزه بانکداری دیجیتال و فناوری‌های مالی کشاورزی و جذب متخصصان و افراد بااستعداد در حوزه‌های کاری مختلف فناوری اطلاعات بانکی در شرکت است. علاوه بر این، طرح‌های مرتبط با تحول دیجیتال در بانک کشاورزی و توسعه کسب‌وکارهای مبتنی بر بانکداری باز در بخش کشاورزی نیز در دست اجراست.»
امینی معتقد است شرکت گسترش فناوری‌های نوین بانک کشاورزی باید رویکردی برون‌گرا و مبتنی بر تعامل سازنده با اکوسیستم نوآوری کشور داشته باشد؛ به هر تقدیر مانند سایر هلدینگ‌های فناوری اطلاعات بانک‌های کشور نتوانسته یا نخواسته دستاوردهای خود را به عرصه بروز و ظهور رسانه‌ها برساند. او در این‌باره می‌گوید: «اساساً بخش کشاورزی از لحاظ فرهنگ، فرایند، رگولاتوری و سایر جنبه‌ها، متفاوت از حوزه‌های هدف‌گذاری‌شده سایر بانک‌ها همچون برق، انرژی، معدن و… است. اگرچه در ایران نفوذ فناوری‌های دیجیتالی در حوزه‌های مختلف کشاورزی (کاشت، داشت و برداشت) از یک روند رو‌به‌رشد برخوردار است، اما هنوز به جایگاه شایسته خود نرسیده و این شکاف برای شرکت گسترش یک فرصت مهم است. در همین راستا، هدف ما در این شرکت علاوه بر ارتقای کیفیت خدمات فناوری اطلاعات بانک کشاورزی، برنامه‌ریزی و حرکت برای توسعه خدمات بانکداری دیجیتال در بخش کشاورزی و تعامل بیشتر با اکوسیستم نوآوری‌های کشاورزی ایران است.»
مدیرعامل شرکت گسترش فناوری‌های نوین اضافه می‌کند که مزیت رقابتی این شرکت در پیوند میان بانکداری دیجیتال و کشاورزی دیجیتال نهفته است: «از جمله اقدامات مهم مدیران دوره‌های قبلی این شرکت، توسعه و بومی‌سازی دانش بانکداری متمرکز مهرگستر بود که جای تقدیر دارد، ولی ما معتقدیم با تمرکز بر فناوری‌های مالی کشاورزی می‌توانیم در حوزه‌های تخصصی پرپتانسیلی ورود پیدا کنیم. برای مثال توسعه پلتفرم مدیریت زنجیره تأمین کشاورزی (AgSCM)، پلتفرم تأمین مالی جمعی در بخش کشاورزی، پلتفرم تأمین مالی زنجیره تأمین کشاورزی (AgSCF)، دیجیتالی‌سازی فرایندهای نهادهای کشاورزی، توسعه بازارگاه‌های دیجیتالی بخش کشاورزی، پلتفرم بانکداری باز برای کشاورزی قراردادی و ارائه خدمات بانکداری دیجیتال به کل زنجیره صنعت غذا (AgFoodTech). ما می‌توانیم با ایجاد پیوند میان بانکداری دیجیتال و کشاورزی دیجیتال گفتمان جدیدی تحت عنوان فناوری‌های مالی کشاورزی یا فین‌تک‌های کشاورزی خلق کنیم.»
طبق صحبت‌های امینی، تیم مدیریتی جدید علاوه بر سامان‌دهی کارهای جاری شرکت و خدمات پایه‌ای بانکی، به‌دنبال توسعه محصولات و خدمات دیجیتال در راستای اولویت‌های بانک کشاورزی است: «با توجه به اینکه بخش مشتریان اصلی بانک کشاورزی معمولاً شامل روستاییان، کشاورزان، باغداران، مرغداران، دامداران و نهادهای مرتبط با این مشتریان است، بنابراین طبیعی است که این شرکت در راستای فراهم‌کردن بسترهای لازم برای سرویس‌دهی به این مشتریان هدف گام بردارد.»
چالش‌های راهبردی؛ جذب و نگهداشت استعدادهای دیجیتال
امینی می‌گوید که از جمله چالش‌های مهم پیش روی آنها مسئله جذب و نگهداشت سرمایه انسانی و استعدادهای دیجیتال است؛ موضوعی که امروزه اکثر کسب‌وکارهای ایرانی با آن روبه‌رو هستند. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «برای فعالان و متخصصان حوزه فناوری اطلاعات فرصت‌های شغلی متنوعی در ایران و خارج از ایران در حال شکل‌گیری است و نگه‌داشتن نیروی کار متخصص و جلب رضایت او سخت شده است. متخصصان معمولاً از تفکر انتقادی برخوردار هستند و وضعیت خود و سازمان خود را با وضعیت همتایان خود و سازمان‌های مشابه در کشورهای دیگر مقایسه می‌کنند و معمولاً بعد از این مقایسه سطح توقع‌شان بالاتر می‌رود. افزایش دستمزدها و ارائه خدمات رفاهی از جمله اقداماتی است که عرفاً اکثر بنگاه‌های اقتصادی برای کسب رضایت سرمایه انسانی خود و نگهداشت او انجام می‌دهند و ما نیز این کار را انجام داده‌ایم، اما این کار کافی نیست.»
او اظهار می‌کند که مهم‌تر از این اقدامات رایج، درگیر کردن سرمایه انسانی در پروژه‌ها و فعالیت‌هایی است که از آن انگیزه می‌گیرند و انجام‌دادنش برایشان لذت‌بخش و دوست‌داشتنی است و این کار می‌تواند به نگهداشت سرمایه‌های انسانی کمک شایانی کند. بنابراین با تیم‌سازی و اصلاح ساختار سازمانی می‌توان متخصص بیشتری را جذب و نگه داشت: «در واقع قسمتی از نارضایتی سرمایه انسانی به خاطر سازوکارهای مبهم سازمانی است. اگر فرایندهای سازمانی ساده‌تر شوند، رضایت سرمایه انسانی نیز افزایش می‌یابد. ما نیز در حال تلاش در این مسیریم.»
کشاورزی قراردادی؛ محل تلاقی تأمین مالی، بیمه‌گری و کشاورزی
امینی معتقد است پیشگامی بانک کشاورزی در حوزه فناوری‌های نوین در گذشته از کسی پوشیده نیست، اما با وجود تلاش‌های قابل تقدیری که در سال‌های اخیر در حوزه فناوری اطلاعات انجام شده، سرعت عمل بانک‌های رقیب بیشتر بوده است! او در این‌باره این‌طور توضیح می‌دهد: «از منظر فناوری‌های نوآورانه مالی، در چند سال اخیر بانک کشاورزی در مقایسه با سایر بانک‌های رقیب، بازیگر اصلی صحنه نبوده و نقش پیشگامی گذشته خود را بازی نکرده که این موضوع مسئولیت شرکت گسترش فناوری‌های نوین را دوچندان می‌کند. البته باید به این نکته نیز توجه کرد که همواره بین سطح بلوغِ فناوری اطلاعات در مشتریان یک بانک و سطح بلوغ فناوری اطلاعات آن بانک نسبت معناداری وجود دارد. مشتری با سطح بلوغ دیجیتال بالا، سطح بلوغ دیجیتال بانک را نیز بالا می‌برد.
در مقایسه با صنعت‌هایی همچون صنعت تلکام، در بخش کشاورزی سطح بلوغ فناوری اطلاعات مطلوب نیست و خدمات سنتی تاکنون فقط تا حدی نیازهای کشاورز، باغدار و دامدار را برطرف کرده‌اند. با این وجود ما امروزه با روندهایی همچون کشاورز متصل و کشاورزی هوشمند مواجه هستیم و این یعنی تقاضا برای دریافت خدمات بانکداری دیجیتال در بخش کشاورزی در حال رشد است. در نتیجه شرکت گسترش فناوری‌های نوین نیز به‌دنبال طراحی و ارائه خدمات دیجیتالی در حوزه‌های تخصصی بانک کشاورزی است. برای مثال یکی از حوزه‌هایی که می‌خواهیم در آن به‌طور فعالانه خدمات ارائه دهیم، بحث کشاورزی قراردادی است. کشاورزی قراردادی محل تلاقی تأمین مالی، بیمه‌گری و کشاورزی است.»
توسعه فرهنگ دیجیتال
در سال‌های گذشته جشنواره استارتاپ‌های فین‌تک و کشاورزی (فین‌تک فارم) در بانک کشاورزی برگزار شد، اما فعالیت آن ادامه‌دار نشد. امینی درباره این موضوع توضیح می‌دهد: «در این جشنواره‌ها و رویدادها استارتاپ‌های خوبی حضور داشتند؛ برای مثال استارتاپ‌هایی که در حوزه زنجیره ارزش گیاهان دارویی فعالیت می‌کردند، اما ایراد کار این بود که اکوسیستم نوآوری بانک کشاورزی آماده جذب این استارتاپ‌ها نبود. معتقدم ما نمی‌توانیم تا زمانی که زیرساخت‌های نوآوری همچون تیم‌های متولی نوآوری، مرکز نوآوری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری ریسک‌پذیر وجود ندارد و اکوسیستم نوآوری بانک کشاورزی طراحی نشده، یکسری استارتاپ را به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به بانک یا شرکت‌هایی زیرمجموعه بانک متصل کنیم. این کار باعث هدررفت سرمایه‌های انسانی، ایده‌ها و تیم‌ها می‌شود. بنابراین برای حل این مسئله ما به‌دنبال توسعه نظام نوآوری در شرکت گسترش فناوری‌های نوین هستیم. به‌عنوان نمونه، با استفاده از افراد متخصص، گروه تخصصی نوآوری و توسعه کسب‌وکارهای نوآورانه را تشکیل داده‌ایم و این تیم را متولی اصلی ارزیابی و تعامل با استارتاپ‌ها و فعالان اکوسیستم نوآوری در شرکت کرده‌ایم و مأموریت راه‌اندازی مرکز نوآوری را به این تیم سپرده‌ایم.»
طبق گفته‌های امینی، تلاش این شرکت بر این است که با راه‌اندازی مرکز نوآوری در اکوسیستم بانک کشاورزی، فرهنگ نوآوری نیز ترویج شود: «عرفاً فرهنگ بانک‌ها، فرهنگی بوروکراتیک و فرهنگ استارتاپ‌ها فرهنگی دموکراتیک است. باید بتوان بستری ایجاد کرد که امکان تعامل و گفت‌وگو میان این دو فرهنگ در بانک فراهم شود. اگر بتوانیم در راستای اولویت‌های بانک کشاورزی پذیرای استعدادهای نوآور و شرکت‌های دانش‌بنیان باشیم و از طریق صندوق CVC یک اکوسیستم نوآوری توانمند را پایه‌ریزی کنیم، این شرکت می‌تواند در سال‌های پیش رو به یکی از بازوهای کارآمد اکوسیستم کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اگ‌فین‌تک کشور تبدیل شود. در این راستا نیز در تلاش برای راه‌اندازی یک مرکز نوآوری هستیم.»
بنا بر گفته‌های امینی، چشم‌انداز این شرکت برای سه سال آینده تبدیل‌شدن به قدرتمندترین شرکت فناوری‌های نوین مالی در حوزه کشاورزی است. او می‌گوید: «بر آنیم تا محل تلاقی فناوری‌های نوین کشاورزی و فناوری‌های نوین مالی باشیم؛ بنابراین در تلاش هستیم تا بلوغ فناوری‌های مالی کشاورزی را توسعه دهیم. یکی دیگر از اقدامات در دستور کار ما، ایجاد نئوبانک کشاورز است. یکسری از خدمات، خدمات پایه بانکی هستند که در تمام اپلیکیشن‌ها یکسان‌اند، اما تفاوت این نئوبانک در ارائه و تجمیع خدمات خاص کشاورزان است. کشاورز به رصد مزرعه خود، سم‌پاشی، فروش محصولات کشاورزی، خرید کود و امثالهم نیاز دارد. حتی بانوان کشاورز نیازمند خدمات خاص خود هستند. برای مثال، یکی از اقشار فعال در حوزه کشاورزی و دامداری زنان روستایی هستند که خدمات بانکی یکپارچه‌ای به آنها ارائه داده نمی‌شود و ساخت نئوبانک کشاورز قدمی بزرگ و جدید برای برطرف‌کردن نیازهای زنان کشاورز و دامدار است.»
هماهنگی راهبردی با معاونت فناوری اطلاعات بانک کشاورزی
با توجه به صحبت‌های امینی، شرکت گسترش فناوری‌های نوین با هماهنگی و همکاری معاونت فناوری اطلاعات بانک کشاورزی باید در مسیر سیاست‌گذاری اثربخش در شرکت‌های تابعه خود حرکت کرده و در راستای اولویت‌های بانک کشاورزی عمل کند. او درباره برنامه‌هایشان می‌گوید: «باید یکسری مفاهیم جدید به‌طور شفاف‌تر تبیین شوند و محصولات اولیه (MVP) وجود داشته باشند که نماد تلاقی فناوری مالی و فناوری کشاورزی باشند. کشاورزی قراردادی یکی از محمل‌های این موضوع است. کشاورزی قراردادی می‌تواند تحول شگرفی در این‌باره باشد. کشاورزی قراردادی کار خود را قبل از کاشت محصول آغاز می‌کند و تمام مراحل کاشت، داشت و برداشت را شامل می‌شود. در واقع از قبل کاشت را مدیریت می‌کند و محصول را پیش‌تر به‌صورت قراردادی از کشاورز خریداری می‌کند. در این راستا شرکت گسترش می‌تواند تأمین‌کننده پلتفرم بانکداری دیجیتال باشد که این موضوع با مفهوم کشاورزی هوشمند نیز سازگاری دارد.»
توسعه استفاده از اسناد تجاری دیجیتال در زنجیره ارزش کشاورزی
امینی معتقد است کار کردن به شیوه‌های سنتی در مقیاس بزرگ برای کشاورزان و باغداران مقرون‌به‌صرفه نیست و خدمات شرکت گسترش فناوری‌های نوین به نوبه خود برای مقرون‌به‌صرفه‌سازی خدمات بانکی و مالی مبتنی بر اسناد تجاری دیجیتال همچون سفته دیجیتال، برات دیجیتال، چک دیجیتال و سایر موارد می‌تواند مفید باشد و در توسعه کشاورزی هوشمند مؤثر عمل کند.
او در این‌باره می‌گوید: «کشاورزی دیجیتال یکی از فرصت‌های مهم در ایران است؛ کشاورزی دیجیتال یا کشاورزی هوشمند نسلی از کشاورزی است که صرفاً متمرکز بر مدیریت مزرعه نیست؛ بلکه شامل توسعه زنجیره‌های ارزش کشاورزی، تجارت الکترونیک کشاورزی و تعامل سازنده با بازیگران اکوسیستم نوآوری کشاورزی نیز می‌شود. در واقع اگر بتوانیم به‌درستی جایگاه شرکت گسترش را در ایده مزرعه تا بازار یا مزرعه تا سفره جانمایی کنیم، اتفاق بزرگ و جدیدی در فناوری‌های مالی کشاورزی ایران می‌افتد که لازمه این کار اعتقاد به تفکر پلتفرمی در بخش کشاورزی است. در همین راستا، ما در تلاش برای جاانداختن مفهوم و فرهنگ فناوری‌های مالی کشاورزی هستیم، اما باید توجه داشت که حوزه کشاورزی فرهنگ خاص خود را دارد. به‌عنوان مثال، اگرچه بانک کشاورزی بانک همه مردم ایران است، اما شبکه شعب در واقع شبکه اعتماد بانک کشاورزی در میان روستاییان و عشایر است. به بیان دیگر، هر شعبه در بانک کشاورزی نقطه اعتماد کشاورزان است. با این وجود ساده‌سازی و دیجیتالی‌سازی خدمات بانکی لازم و ضروری است و این موضوع نیز در اولویت دستور کار ما قرار دارد.»
