در آستانه تغییر پارادایم
گفت‌وگو با مدیران ازکی‌وام درباره اصلی‌ترین برنامه‌های آتی این شرکت
عکس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۶۵ / ازکی‌وام فعالیت خود را از اواسط سال ۱۳۹۹ آغاز کرده است؛ فعالیت سال اول آن به‌طور خلاصه در راستای برقراری ارتباط با بانک‌ها و مؤسسات مالی و سایر فعالان بازار لندتک بود و در دومین سال فعالیت خود، روی توسعه خدمات و شبکه مشتریان خود تمرکز کرد.
اعتبارسنجی، توسعه زیرساخت سفته الکترونیکی، توسعه شبکه پذیرندگان، توسعه زیرساخت‌های فنی و اخذ قرارداد با بانک‌ها از جمله فعالیت‌های آنها از ابتدای سال جاری هستند؛ چنانچه به گفته محمدمهدی مؤمنی، مدیرعامل ازکی‌وام توانستند به‌خوبی این مسیر توسعه‌ای را در سال جاری طی کنند، ولی شرایط فعلی کشور و قطعی اینترنت باعث کند شدن حرکت‌شان شده است. به گفته مؤمنی درخواست‌های این شرکت از زمان قطعی اینترنت ۷۰ درصد کاهش داشته و میزان اقساط پرداخت‌نشده آنها نیز نسبت به گذشته بیشتر شده است.
در گفت‌وگویی که با محمدمهدی مؤمنی، مدیرعامل و محمود میرزایی، مدیر ارشد محصول و هم‌بنیان‌گذار ازکی‌وام داشتیم به مهم‌ترین چالش‌های آنها و برنامه‌هایی که برای آینده دارند، پرداختیم. به گفته آنها، عدم قطعیت در کشور بسیار بالا رفته و نمی‌توان چشم‌انداز دقیقی برای کسب‌وکارها در نظر داشت؛ با این حال اصلی‌ترین برنامه ازکی‌وام برای سال آینده توسعه شبکه پذیرندگان و تلاش برای پایداری وضعیت ازکی‌وام در راستای حفظ بقای آن است. در ادامه گزارشی از گفت‌وگوی عصر تراکنش را با هم‌بنیان‌گذاران ازکی‌وام می‌خوانید.
کاهش میزان فروش
ازکی‌وام که به پشتوانه برند ازکی ایجاد شده تا خدمات مالی را به‌صورت اعتباری ارائه دهد، در سال ۱۴۰۰ توسعه قابل توجهی داشته و از ابتدای سال جاری عمده تمرکز خود را روی توسعه سرویس‌های پایه‌ای خود گذاشته است. محمدمهدی مؤمنی، مدیرعامل ازکی‌وام در این‌باره می‌گوید: «ما از ابتدای سال ۱۴۰۱ روی توسعه سرویس‌های پایه لندتک‌مان تمرکز کردیم؛ بحث‌های اعتبارسنجی، توسعه زیرساخت سفته الکترونیکی، شبکه پذیرندگان و به‌صورت خاص بخش BNPL که با همکاری شرکت تالی پیش می‌رود.
همچنین ایجاد پرداخت آفلاین در شبکه مشتریان در جایی که مشتری متقاضی بازار آنلاین نیست، ولی برای خرید از فروشگاه‌ها نیازمند اعتبار است، از دیگر اقدامات ما در سال جاری بوده است. علاوه بر اینها، توسعه زیرساخت‌های فنی و اخذ قرارداد با بانک‌ها از جمله فعالیت‌های ما از ابتدای سال جاری هستند. در واقع از ابتدای سال جاری در بحث زیرساخت‌های فنی خود بسیار متمرکز بودیم و توانستیم این مسیر را به‌خوبی طی کنیم و توأمان توانستیم قراردادهای خوبی با دو بانک بزرگ منعقد کنیم، ولی شرایط فعلی کشور، باعث کند شدن حرکت‌مان شده است.»
قطعی اینترنت و اختلال در آن به خسارت‌دیدن بسیاری از کسب‌وکارها منجر شده و ازکی‌وام نیز از این قضیه مستثنی نیست. بنا بر گفته‌های مؤمنی، میزان فروش ازکی‌وام از هفته آخر شهریورماه با کاهش قابل توجهی روبه‌رو بوده؛ موضوعی که مؤمنی درباره آن می‌گوید این خسارت‌ها نشان‌دهنده افق نامعلوم توسعه فناوری در کشور است. با توجه به گفته‌های مؤمنی، ازکی‌وام در مهرماه ۱۴۰۱ با کاهش ۲۰درصدی درخواست‌ها مواجه شده و آسیب‌های جدی به زیرساخت‌ها و رتبه‌بندی آنها در گوگل وارد شده است.
او در توضیح این موضوع می‌گوید: «در وضعیت نابسامان کنونی، مردم حوصله و توان خرید ندارند و همین امر باعث کاهش مشتریان ما شده است. علاوه بر این، اختلال در اینترنت موجب شد که سایت ما در گوگل آن‌طور که باید دیده نشود و آسیب جدی در این بخش ببینیم. گرچه وضعیت اکنون ازکی‌وام نسبت به مهرماه بهبود یافته، اما به حالت نرمال و به شهریورماه برنگشته است. در کل پرداخت قسطی در کشور طی این مدت دچار مشکل شده؛ ۳۰ درصد از افرادی که موفق به پرداخت وام‌هایشان نشده‌اند، به ما می‌گویند که طی سه ماه گذشته درآمد کافی نداشته‌اند و نمی‌توانند اقساط‌شان را پرداخت کنند و این موضوع نشان می‌دهد که جامعه دچار آسیب جدی شده است.»
او معتقد است جامعه در حال پشت سر گذاشتن چالش بزرگی است و ازکی‌وام هم مجبور است برای گذار از این چالش سراسری سازوکارهایی را به کار ببندد تا بتواند به بقای خود ادامه دهد. مدیرعامل ازکی‌وام درباره مشکلات ناشی از این چالش می‌گوید: «طی سه ماه گذشته بیش از اینکه به توسعه کسب‌وکارمان فکر کنیم، در راستای حفظ و نگهداشت آن کوشیدیم و گرچه مانند برخی شرکت‌های دیگر که ۱۰ الی ۲۰ درصد نیروی کار خود را تعدیل کردند، نبودیم، اما به‌ناچار با آن دسته از همکارانی که عملکرد خوبی نداشتند، قطع همکاری کردیم و برای جذب نیروی جدید دست نگه داشته‌ایم. با این وجود اگر وضعیت موجود ادامه‌دار شود، ممکن است تیغ تیز تعدیل گلوی ما را نیز ببرد، زیرا اصلی‌ترین و کم‌هزینه‌ترین بستر ممکن برای بازاریابی، شبکه‌های اجتماعی‌اند و فیلترینگ آنها هزینه بازاریابی کسب‌وکارها را افزایش می‌دهد.»
مؤمنی با اشاره به اینکه معضل بی‌ثباتی وضعیت کشور به محافظه‌کار شدن تأمین‌کنندگان مالی نیز منجر شده، توضیح می‌دهد: «بانک‌ها اعتبارسنجی را با سخت‌گیری‌های بیشتری انجام می‌دهند و حدود منابع وام‌دهی خود را محدود کرده‌اند که این موارد روی عملکرد لندتک‌ها نیز تأثیرگذار است. حتی چند بانک بزرگ کشور نیز وام‌های خرد خود را بسته‌اند. علاوه بر این میزان چک‌های برگشتی لیزینگ‌هایی که با ما همکاری می‌کردند، از هفته آخر شهریورماه افزایش پیدا کرده است.»
خدمات جدید ازکی‌وام
سفته الکترونیکی یکی از خدمات ازکی‌وام است که از اردیبهشت‌ماه سال جاری عملیاتی شده و به‌صورت تحت وب صادر می‌شود و مردم می‌توانند برای خرید اقساطی بیمه با ضمانت سفته الکترونیکی خریدشان را در کمتر از سه دقیقه انجام دهند.
محمود میرزایی، هم‌بنیان‌گذار و مدیر محصول ازکی‌وام درباره این خدمت ازکی‌وام توضیح می‌دهد: «کاربران در سرویس قبلی که مبتنی بر چک بود، می‌بایست اقساط بیمه خود را صرف شش ماه تسویه می‌کردند، اما هم‌اکنون این امکان وجود دارد که با استفاده از سفته الکترونیکی، پس از خرید بیمه، طی مدت‌زمان بیشتری که ۹ ماه است، اقساط بیمه خود را بپردازند. در واقع سفته الکترونیکی اکنون در خرید بیمه ازکی جایگزین چک شده؛ تا پیش از این به‌منظور خرید بیمه برای هر قسط به چک نیاز بود.»
طبق گفته‌های مؤمنی، در حال حاضر صرفاً سفته الکترونیکی در خرید اقساطی بیمه جایگزین چک شده و در سایر محصولات این شرکت این اتفاق نیفتاده است. او در این‌باره می‌گوید: «سفته الکترونیکی محصول جدیدی است و هنوز زیرساخت‌های آن در کشور توسعه پیدا نکرده، به همین خاطر فعلاً آن را روی اعداد پایین متمرکز کرده‌ایم، ولی وقتی زیرساخت‌های آن در کشور ایجاد شود و به بلوغ خوبی برسد، آن را در سایر محصولات‌مان نیز اجرایی خواهیم کرد. تاکنون استقبال از سفته الکترونیکی توسط کاربران بسیار خوب بوده و تقریباً می‌توان گفت هر فردی که در ازکی بیمه اقساطی می‌خرد، از سفته الکترونیکی استفاده می‌کند. همچنین استقبال شبکه بانکی از سفته الکترونیکی بسیار خوب بود.»
مؤمنی درباره ازکی‌پی که مربوط به خدمات BNPL ازکی‌وام می‌شود، می‌گوید: «ازکی‌وام BNPL ندارد، بلکه ارائه‌دهنده این خدمت به سایر بازیگران این حوزه است. ازکی‌پی پلتفرم پرداخت اعتباری خرد است که خودش یک پلتفرم است که برای مثال در حال حاضر شرکت تالی و بانک تجارت از آن استفاده می‌کنند و چند مجموعه دیگر نیز هستند که برای متصل‌شدن به این زیرساخت و استفاده از شبکه پذیرندگان ازکی‌وام اقدام کرده‌اند.»
یکی دیگر از خدمات ازکی‌وام در سال ۱۴۰۱ دایرکت‌دبیت بوده که بنا بر گفته‌های میرزایی راهکاری برای حل مسئله بازپرداخت اقساط است که با همکاری «وندار» از دو ماه پیش فعال شده است. او در این‌باره توضیح می‌دهد: «این سرویس دو ماه است که عملیاتی شده و افراد می‌توانند از آن استفاده کنند؛ افراد برای استفاده از این سرویس مجوز صادر می‌کنند و اقساط آنها به‌صورت ماهانه و خودکار از حساب‌شان کم می‌شود تا مسئله جریمه دیرکردشان حل شود.»
موتور جست‌وجوگر کالا که خدمتی برای جستوجو و مقایسه انواع کالا و خدمات است نیز از دیگر خدمات ازکی‌وام به مشتریان در سال جاری است. مدیر ارشد محصول ازکی‌وام درباره فلسفه خلق چنین خدمتی می‌گوید: «در حالت عادی کاربران برای جستوجو و مقایسه کیفیت و قیمت کالا و خدمات مجبور به بررسی چند فروشگاه به‌صورت ناهمزمان بودند. موتور جست‌وجوگر کالا این امکان را به کاربران ازکی‌وام می‌دهد که در ازکی‌وام کالا و خدمت مدنظرشان را جستوجو کنند تا نمونه‌های موجود در فروشگاه‌های مختلف برای آنها نمایان شود و بتوانند به‌راحتی آنها را با یکدیگر مقایسه کنند.»
دیگر خدمت ارائه‌شده توسط ازکی‌وام در سال ۱۴۰۱، سرویس خرید اقساطی خودرو است که در چهاردهمین نمایشگاه صنعت مالی که مردادماه سال جاری برگزار شد، از آن رونمایی شده، ولی به‌دلیل اوضاع کشور هنوز راه‌اندازی نشده است. بنا بر صحبت‌های میرزایی هر زمان که این محصول عملیاتی شود، افراد می‌توانند تا ۵۰ درصد قیمت خودرو را اعتبار بگیرند.
از دیگر خدماتی که ازکی‌وام برای افراد فراهم کرده، افزایش سقف اعتبار است که از ۵۰ میلیون تومان به ۷۰ میلیون تومان رسیده است. میرزایی در این خصوص توضیح می‌دهد که افراد می‌توانند از ۱۰ تا ۷۰ میلیون تومان متناسب با شرایط خود بدون نیاز به ضامن و غیرحضوری اعتبار خرید کالا و خدمات دریافت کنند.
اینماد؛ مانع نوآوری
یکی از عوامل مهم تجارت الکترونیکی، اعتماد است؛ موضوعی که ماهیت وجودی اینماد بود، اما اضافه‌شدن «الزام» به آن، مناقشاتی را به وجود آورد. مدیرعامل ازکی‌وام در این‌باره می‌گوید که اینماد یک سازوکار اعتمادساز است و رتبه‌بندی‌ای که ارائه می‌دهد، خوب است، ولی اینکه به محلی برای صدور مجوز تبدیل شده، خوب نیست. او توضیح می‌دهد: «دخالت در مدل‌های کسب‌وکاری به از دست رفتن آزادی کسب‌وکارها، کاهش رتبه‌های جهانی در شروع فعالیت کسب‌وکارها و ایجاد محدودیت در نوآوری منجر می‌شود. پس لازم است اینماد فقط به‌منظور اعتمادسازی، رتبه‌بندی و احراز هویت کسب‌وکارها فعالیت کند. در واقع نهایت کاری که اینماد باید انجام دهد، KYC است و نباید خودش را درگیر بحث مجوز کند.»
او اضافه می‌کند که لندتک‌ها برای دریافت مجوز اینماد باید دو شاخص داشته باشند؛ حضور در یک هلدینگ بزرگ و اخذ قرارداد با بانک‌ها که هر دوی این موارد مانع راه‌اندازی و توسعه کسب‌وکارهای جدید در این حوزه است. مؤمنی در این خصوص به ازکی‌وام اشاره می‌کند که در آغاز کار پنج نفر بودند و تنها با اخذ یک درگاه پرداخت شروع به کار کردند و حالا علاوه بر حضور در یک هلدینگ توانسته‌اند با بانک‌های مختلف کشور نیز همکاری کنند. در حالی که وضعیت برای تازه‌‌کاران دشوارتر است و انعقاد قرارداد با بانک‌ها و حضور در یکی از هلدینگ‌های بزرگ، سخت و زمان‌بر است. او می‌گوید: «در کشور با نوآوری مقابله می‌شود و این موضوع شروع فعالیت را برای کسب‌وکارهای جدید سخت می‌کند.»
چالش‌های مهمی از جنس منابع انسانی
علاوه بر فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی که می‌تواند هزینه بازاریابی ازکی‌وام را افزایش دهد و اختلال در اینترنت که روند فعالیت آنها را کُند می‌کند، چالش‌های دیگری نیز وجود دارد که با آن مواجه‌اند. مؤمنی در این‌باره توضیح می‌دهد: «رگولاتور هنوز سراغ لندتک‌ها نیامده و خیلی نمی‌توان گفت که رگولاتوری چالش اصلی ما باشد. البته به نظر من رگولاتوری هنوز روی لندتک‌ها حساس نشده، نه اینکه نخواهد چالشی ایجاد کند.
در واقع هرگاه که حوزه لندتک مانند صنعت پرداخت توسعه پیدا کند، روی آن هم حساس خواهند شد و با خلق ضوابط برای کنترل و مداخله حداکثری، عملکرد و آینده صنعت لندتک را نیز تعیین خواهند کرد. این موضوع رگوله‌شدن هم اصلاً و ابداً بد نیست و اتفاقاتی که در عرصه جهانی، به‌عنوان مثال برای صرافی اف‌تی‌ایکس رخ داد، حضور رگولاتوری مناسب را هرچه بیشتر بااهمیت کرد.»
او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر چالش‌های پیش روی ما به جذب و نگهداشت نیروی انسانی و ارتقای زیرساخت‌های شبکه بانکی مربوط می‌شود؛ مهاجرت گسترده نیروی کار متخصص و فارغ‌التحصیلان رشته‌های گوناگون به کمبود نیروی انسانی ماهر در کشور می‌انجامد و این به نوبه خود روند توسعه کشور را کُند می‌کند. ۷۰ درصد افرادی که از تیم ما جدا شدند، مهاجرت کردند و اکثر دانشجویان و فارغ‌التحصیلان متخصص اصلاً وارد بازار کار نمی‌شوند و بلافاصله بعد از فارغ‌التحصیلی از ایران می‌روند. زیرساخت‌های بانکی کشور هم با توجه به اینکه در حال توسعه است و بانک‌ها برای قرار گرفتن در بستر آنلاین و کاهش هزینه‌های شعب خود قدم‌های بزرگی برداشته‌اند، هنوز به بلوغ کافی نرسیده که امید داریم طی سه سال آینده این مشکلات حل شود.»
مدیرعامل ازکی‌وام می‌گوید عدم قطعیت در کشور بسیار بالا رفته و نمی‌توان چشم‌انداز دقیقی برای کسب‌وکارها در نظر داشت. او توضیح می‌دهد: «در حال حاضر با گسترش فرهنگ استفاده از احراز هویت دیجیتال، امضای الکترونیکی و هوشمند کردن فرایند وام‌دهی در آستانه یک تغییر پارادایم در این حوزه هستیم که امید روزهای روشنی را می‌دهد. با این وجود اصلی‌ترین برنامه ما برای سال آینده توسعه شبکه پذیرندگان خود و تلاش برای پایداری وضعیت ازکی‌وام جهت شتاب‌بخشیدن به رشد فعلی آن است.»
