آیا دیجیتال فایننس می‌تواند وابستگی دنیا به دلار را کاهش دهد؟
دیپلماسی دلار
عصر تراکنش ۷۱ / نبردی مالی پس از تهاجم روسیه به اوکراین در سال 2014 آغاز شد. شبکه‌های کارت غربی از روسیه خارج شدند و سیاست‌مداران خواستار اخراج روسیه از سیستم پیام‌رسانی سوئیفت برای پرداخت‌های بین‌المللی شدند. در پاسخ، روسیه شبکه کارتی متعلق به بانک مرکزی‌اش به نام «میر» را ایجاد کرد؛ بنابراین هنگامی که تهاجم بزرگ‌ترش به اوکراین در سال 2022 به تحریم‌های بیشتر منجر شد، تجارت داخلی روسیه چندان متوجه آن تحریم‌ها نشد. کشورهای دیگری که مایل به فرار از سلطه غرب هستند، متوجه این مسائل بودند؛ چین شبکه‌های کارت غربی را بسته است. ملی‌گرایان هندی از UPI و کارت RuPay به‌عنوان راهی برای کاهش وابستگی به غرب صحبت می‌کنند.
برخی امیدوارند پلتفرم‌های پرداخت دیجیتال به کاهش وابستگی به سوئیفت و دلار کمک کند که همچنان ارز غالب جهانی است. هند UPI را با سیستم پرداخت سریع سنگاپور مرتبط کرده و در حال مذاکره با 30 کشور دیگر است تا به آنها کمک کند مدل UPI را اتخاذ کرده و پیوندهای بین‌المللی مالی ایجاد کنند. یکی از مدیران فین‌تکی پیشرو در هند می‌گوید این مسائل می‌تواند در نهایت به «شبکه‌ای از پرداخت‌های خرده‌فروشی فرامرزی با ارزش کم» تبدیل شود.
اما این تلاش‌های چینی است که بیشترین توجه در غرب را به خود جلب کرده است. سیستم‌های پرداخت بین‌بانکی فرامرزی چین (CIPS) که در سال 2015 راه‌اندازی شد، از تسویه لحظه‌ای برای جابه‌جایی پول استفاده می‌کند. شرکت‌کنندگان این سیستم تا اوایل امسال به 1403 نفر افزایش یافته بود که بیش از نیمی از آنها خارج از چین هستند. در سال 2021 حجم معاملات 75 درصد رشد کرد و CIPS در سال 2022 بیش از 50 میلیارد دلار در روز را پردازش می‌کرد. اگرچه این رقم 40 برابر کوچک‌تر از اتاق تهاتر آمریکایی به نام CHIPS است، اما در صورت تحریم چین جایگزینی برای سیستم غربی ارائه می‌دهد. بر اساس گزارش‌ها، فرانسه برای فروش گاز طبیعی مایع از یوان استفاده کرده است. برزیل نیز مانند روسیه از این ارز برای تجارت استفاده می‌کند. سهم یوان در تأمین مالی تجاری از فوریه 2022 از 2 درصد به 4.5 درصد افزایش یافته است.
«داگلاس آرنر» از دانشگاه هنگ‌کنگ گمان می‌کند که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می‌توانند تهدید بزرگ‌تری باشند؛ چراکه می‌توانند استاندارد مشترک برای پرداخت‌های فرامرزی ایجاد کنند. بانک‌های مرکزی چین، هنگ‌کنگ، تایلند و امارات متحده عربی با استفاده از دفترکل توزیع‌شده و به وسیله راه‌اندازی آزمایشی بانک تسویه بین‌المللی (BIS) و باشگاه بانک‌های مرکزی به نام mBridge برای تسویه پرداخت‌های فرامرزی به هم مرتبط شده‌اند. از آنجایی که تعداد کمی از بانک‌ها در کشورهای دیگر حساب دارند، تجارت خارج از کشور می‌تواند دشوار باشد؛ بانک فرستنده باید وجوه را به بانک واسطه‌ای که حسابی در خارج از کشور دارد، انتقال دهد و این امر هزینه‌ها را افزایش می‌دهد.
سیستم‌هایی مانند mBridge روی کاغذ می‌توانند هزینه‌ها را کاهش دهند. در آزمایشی در سال 2022، 20 بانک در این چهار مکان حدود 22 میلیون دلار در 164 پرداخت انجام دادند. BIS هنوز فاش نکرده که این کار چقدر کارآمد بوده است؛ در واقع BIS مجبور شد به‌دلیل نداشتن نقدینگی کافی به بازارهای سنتی خارج از پلتفرمش روی آورد، اما «سان» از HSBC که به اجرای آزمایشی پیوسته بود، می‌گوید سیستم از نظر فنی کار می‌کرد و مسائل باقی‌مانده مربوط به همسویی استانداردها و یافتن نقدینگی کافی است.
دیگران بدبین هستند. بسیاری استدلال می‌کنند هرچقدر هم که فناوری خوب باشد، یوان نمی‌تواند بیش از این رشد کند؛ مگر اینکه چین حساب سرمایه‌ای خودش را باز کند. تحلیلگری چینی با قاطعیت می‌گوید: «PBOC از محدودیت‌های eCNY به‌عنوان ابزاری برای بین‌المللی‌سازی RMB آگاه است.» فناوری تسویه فوری همچنین ممکن است در نقل‌وانتقالات اشتباه کند.
«دیلیپ سینگ»، معمار سابق تحریم‌ها در کاخ سفید می‌گوید با این حال سیستم‌های پرداخت فرامرزی جدید مطمئناً هزینه تجارت خارج از دلار و سوئیفت را کاهش خواهند داد. برای سینگ سؤال است که چرا آمریکا در مورد CBDCها دست از «صندلی‌اش دور میز» کشیده است. همان‌طور که «گیتا گوپینات» و «جرمی استاین»، دو اقتصاددان در مقاله‌ای در سال 2021 توضیح دادند، تسلط یک ارز از نظر تاریخی با صدور صورت‌حساب تجاری آغاز می‌شود. این ارز با افزایش محبوبیت و عمیق‌تر شدن بازار سرمایه جذابیت بیشتری در مقام ارز ذخیره پیدا خواهد کرد.
نه یوان و نه هیچ ارز دیگری نمی‌تواند رقیبی جدی برای دلار باشد، اما اگر دیجیتال فایننس بتواند اجتناب از دلار را کم‌هزینه‌تر کند، می‌تواند باعث نگرانی در آمریکا باشد.
