توسعه بانکداری باز در کشور ضروری و گریزناپذیر است
همایون محبوبی، مدیرعامل شرکت فرابوم درباره چالش‌های بانکداری باز در کشور می‌گوید
عصر تراکنش ۷۱ / پلتفرم نوآوری باز فرابوم از سال ۱۳۹۸ با هدف فعالیت در حوزه بانکداری باز تأسیس شد و تاکنون به‌عنوان ارائه‌دهنده راهکارهای خلاقانه مبتنی بر کاهش فرایندهای دستی، افزایش صحت تراکنشها و حفظ و نگهداری مشتریان بوده است. این شرکت در یک سال گذشته نه‌تنها تعداد خدمات موجود در پلتفرم خود را افزایش داده، بلکه رویکرد جدیدی نسبت به مشتریان خود اتخاذ کرده و در تلاش است با شناخت نیازهای آنها به پلتفرمی کامل در این حوزه تبدیل شود. بنا بر صحبت‌های همایون محبوبی، مدیرعامل این شرکت، فعالیت در حوزه بانکداری باز، پرچالش و مناقشه‌برانگیز است و یکی از موانع پیش روی آنها برای توسعه، رقابت بانک‌ها با آنهاست.
او معتقد است بانک‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه بانکداری باز باید رویکرد تعاملی داشته باشند و اختراع چرخ از اول توسط هر مجموعه‌ای نباید اتفاق بیفتد. محبوبی آینده بانکداری باز در ایران را امیدوارکننده می‌داند و بر این باور است که راه گریزی از آن نیست و صنایع مالی کشور باید خود را برای پاسخگویی به نیازهای نسل زد آماده کنند. در ادامه گزارشی از گفت‌وگوی عصر تراکنش با همایون محبوبی را می‌خوانید که با او درباره وضعیت، چالش‌ها و برنامه‌های فرابوم گفت‌وگو کردیم.
۱۴۰۱؛ متمرکز بر سرویس‌های جدید
بنا بر صحبت‌های همایون محبوبی، مدیرعامل فرابوم، تمرکز اصلی این شرکت در یک سال گذشته روی اضافه‌کردن بانک‌ها و سرویس‌های جدید به فرابوم بوده است. علاوه بر این، واحد Customer Success را با هدف توجه بیشتر به رفع نیازهای مشتریان خود راه‌اندازی کرده‌اند. به گفته او، حوزه بانکداری باز و استفاده از سرویس‌های بانکی، فرایندهای پیچیده‌ای هستند که مقدمات زیادی لازم دارند و این واحد تازه‌‌تأسیس مقدمه‌ای برای ارائه خدمت بهتر به مشتریان‌شان است. او درباره محصولات و خدمات فرابوم می‌گوید:
«ما در حال حاضر با ۲۰ بانک همکاری می‌کنیم، اما سطح سرویس همه آنها یکسان نیست و برخی از آنها سرویس‌های کامل‌تری دارند. ما مدام در حال تعامل با بانک‌ها هستیم و به محض اینکه سرویس جدیدی ایجاد کنیم به آنها اطلاع می‌دهیم تا اگر می‌خواهند از آن استفاده کنند. در واقع نیازهای بازار را شناسایی کرده، سرویس مورد نیاز را ایجاد کرده و آن را به بانک‌ها ارائه می‌دهیم. در نتیجه می‌توان گفت که ما دائماً در حال نیازسنجی و خلق سرویس هستیم. علاوه بر این، در یک سال گذشته سرویس احراز هویت فرابوم را تقویت کردیم و از تأمین‌کنندگان مختلف برای ارائه آن کمک گرفتیم تا سرویس پایداری به مردم ارائه دهیم. سرویس سفته الکترونیکی را نیز در سال گذشته ایجاد کردیم و در حال حاضر برخی نئوبانک‌های کشور از آن استفاده می‌کنند.»
او با اشاره به اینکه جنس فعالیت‌های فرابوم، از نوع B2B است، توضیح می‌دهد که مشتریان حال حاضر آنها کسب‌وکارهای فعال در حوزه‌های تجارت الکترونیکی، بازار سرمایه، بیمه و پی‌اس‌پی‌ها هستند و برای ارائه خدمت به کسب‌وکارها محدودیتی ندارند و هر کسب‌وکاری که بتواند از سرویس‌های بانکی آنها استفاده کند، می‌تواند به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم با فرابوم در ارتباط باشد.
رویکرد پویا نسبت به مشتری
فرابوم در سال گذشته رویکرد خود به مشتری را تغییر داده و رویکردی پویا به مشتری دارد. محبوبی معتقد است باید سطح خدمات ارائه‌شده به مشتری توسط فرابوم در مقایسه با دیگر پلتفرم‌های این حوزه متفاوت باشد و به همین منظور واحد Customer Success را از واحد کسب‌وکار و فنی مجموعه جدا کرده‌اند. او در این‌باره می‌گوید: «مدل کسب‌وکاری ما مبتنی بر کارمزد است و هرچه تعداد تراکنش‌های فرابومی افزایش یابد، درآمد ما نیز بیشتر می‌شود. اینکه مشتری در کمترین زمان ممکن، بهترین نتیجه را بگیرد برای ما مهم است و به توسعه ما کمک می‌کند. این واحد بر رضایت مشتری و رفع نیازهای او تمرکز دارد و قصد دارد با مدیریت قطعی‌ها، خرابی‌ها و افزایش تعداد تراکنشها علاوه بر ارائه خدمت بی‌عیب و نقص به مشتری، خودش را نیز توسعه دهد.»
رقابت بانک‌ها با پلتفرم‌ها؛ بزرگ‌ترین چالش
محبوبی فعالیت در حوزه بانکداری باز در ایران را پرچالش می‌داند، اما نسبت به آینده آن امیدوار است و معتقد است اگر فرد یا شرکتی تصمیم بگیرد در اکوسیستم ایران فعالیت کند، باید با مشکلات و موانع موجود نیز دست‌وپنجه نرم کرده و برای رفع آنها بکوشد. او درباره چالش‌های موجود در این حوزه بیان می‌کند: «بانک‌ها با ما رقابت می‌کنند و فاقد رویکرد پلتفرمی هستند. این در حالی است که باید برای ما در زمینه‌هایی مانند قیمت‌گذاری و ارائه خدمت، مزیت رقابتی ایجاد کنند. توسعه پلتفرم در ایران دو راه دارد؛ یا همه بانک‌ها پلتفرم خود را راه‌اندازی کرده و سمت مصرف را مدیریت کنند یا با چند پلتفرم همکاری کرده و مقوله توسعه بازار را به آنها واگذار کنند.
اگر سیاست‌گذاری بانک‌ها نادرست باشد، طبیعتاً اتفاق مثبتی برای ما و بانک‌ها نمی‌افتد؛ بنابراین یکی از چالش‌های اصلی ما رقابت بانک‌ها با پلتفرم‌هایی مانند فرابوم است. علاوه بر این، خلق درآمد نیز برای ما دشوار شده است؛ شرکت‌ها می‌خواهند به‌صورت رایگان از خدمات بانکی استفاده کنند و کارمزدی پرداخت نکنند و این موضوع درآمدهای ما را کاهش می‌دهد. در نتیجه فرهنگ پرداخت کارمزد به بانک‌ها باید برساخت شود تا هم بانک‌ها و هم پلتفرم‌های طرف حساب با آنها بتوانند درآمدهای خود را متناسب با خدمتی که ارائه می‌دهند، افزایش دهند. مقرراتی که رگولاتور برای سقف تراکنش‌های بانکی می‌گذارد نیز به کسب‌وکار ما لطمه زده و خروجی بانکداری باز را بی‌اثر می‌کند.»
محبوبی معتقد است چالش‌های نام برده‌شده در سال‌های پیش رو نیز برای کسب‌وکارهای بانکداری باز در کشور وجود خواهد داشت، ولی در سال ۱۴۰۲ آنچه به بزرگ‌ترین چالش تمام کسب‌وکارها تبدیل می‌شود، جذب و نگهداشت نیروی انسانی است و تصریح می‌کند:
«مشکلات اقتصادی و اجتماعی موجود در کشور به گونه‌ای است که افراد ترجیح می‌دهند مهاجرت کنند و در بستری قرار بگیرند که امکانهای بیشتری برای رشد به آنها ارائه می‌دهد. علاوه بر این، متخصصانی که در ایران مانده‌اند، ترجیح می‌دهند برای کشورهای دیگر به‌صورت فریلنسری کار کنند و درآمدهای دلاری داشته باشند. در نتیجه جذب و نگهداشت نیروی انسانی در ایران سخت شده است. با این وجود ما در ایران مانده‌ایم و امیدواریم با کنار زدن موانع موجود به توسعه کشور کمک کنیم.»
او معتقد است ظرفیت Open APIها در ایران بسیار است و از این ظرفیت‌ها آن‌طور که باید استفاده نشده و با وجود اینکه بانک‌ها این حوزه را شناخته‌اند، اما فهم درستی از آن ندارند و آن را به زبان آی‌تی ترجمه نمی‌کنند. محبوبی می‌گوید: «بازار تشنه ارتباط آسان با بانک است و تقاضای کافی برای بانکداری باز و مصادیق آن وجود دارد؛ نسل زدی‌ها هیچ درکی از مراجعه حضوری به بانک، بیمه و…ندارند و نسل‌های قبل‌تر از آنها نیز روندهای دستی انجام‌دادن امور را فراموش کرده‌اند. در نتیجه توسعه بانکداری باز در کشور ضروری و گریزناپذیر است.»
او توضیح می‌دهد که در حال حاضر همراه‌بانک‌ها و نئوبانک‌هایی وجود دارند که نیاز جامعه را برطرف می‌کنند، اما مسئله اساسی بر سر توسعه آنها و افزایش سرعت و کیفیت خدمات‌شان است.
رویکرد پلتفرمی مبتنی بر تعامل
فرابوم در سال گذشته از سفته الکترونیکی به‌عنوان جدیدترین راهکار بانکداری باز خود رونمایی کرد. محبوبی درباره وضعیت کنونی این سرویس و علت حرکت فرابوم به سمت آن می‌گوید: «ما می‌خواهیم یک پلتفرم کامل داشته باشیم و به این منظور نه‌تنها خدمات مالی، بلکه خدمات غیرمالی نیز به آن اضافه می‌کنیم.
فرابوم باید جایی باشد که مشتری در آن تمام نیازهای خود را برطرف کند و لازم نباشد مدام بین پلتفرم‌های مختلف در حال رفت‌وآمد باشد. خدمت سفته الکترونیکی نیز در سال ۱۴۰۱ به همت وزارت اقتصاد و بانک‌ها راه افتاد. این خدمت نه‌تنها بازار بالفعل خوبی دارد، بلکه پتانسیل‌هایی برای خلق بازارهای جدید نیز در آن نهفته است. در حال حاضر، محصول سفته الکترونیکی ما به هفت مجموعه ارائه شده که شامل نئوبانک‌ها و کسب‌وکارهای حوزه تجارت الکترونیکی می‌شوند.»
او اضافه‌کردن سفته الکترونیکی را در راستای تکمیل خدمات فرابوم برای نسل زد و نسل‌های پیش از آن می‌داند و معتقد است صنعت بانکی و پرداخت کشور باید به سمتی برود که بتواند نیازهای این نسل را پاسخ دهد.
محبوبی امضای دیجیتال را پیش‌نیاز سفته الکترونیکی می‌داند و توضیح می‌دهد که برای اضافه‌کردن آن از شرکت‌های زیرمجموعه وزارت صمت استفاده کرده و خودشان این محصول را خلق نکرده‌اند. بنا بر صحبت‌های او، نگاه پلتفرمی، مبتنی بر تعامل است و لزومی ندارد ما همه محصولات و خدمات‌مان را از صفر تا صد خودمان تولید کنیم، بلکه می‌توانیم از امکانهای موجود در شرکت‌های دیگر استفاده کرده و خود را توسعه دهیم.
کاربست مدل زنبور عسل
طبق گفته محبوبی، برنامه آنها برای سال ۱۴۰۲ این است که بتوانند از حداکثر ظرفیت‌های فرابوم استفاده کرده و تعداد مشتریان خود را افزایش دهند. او توضیح می‌دهد که دو سال پیش با همکاری شرکت ایلیا گزارشی از چشم‌انداز ۱۴۱۰ بانکداری باز در ایران نوشته و وبیناری با همین نام نیز برگزار کرده‌اند که در راستای آموزش و برساخت فرهنگ ایجاد و استفاده از ابزارهای بانکداری باز بود. او در این‌باره می‌گوید:
«هدف ما آشنایی افراد و کسب‌وکارها با بانکداری باز، امکانهای نهفته در آن، ضرورت ایجاد و توسعه‌اش و همچنین چشم‌اندازی بود که می‌توان برای آن متصور شد. در آن وبینار گفته شد که بانک‌ها می‌توانند با کاربست مدل عنکبوتی برای توسعه پلتفرم‌های خود عملکرد جزیره‌ای و تک‌افتاده داشته باشند یا با پیروی از مدل زنبور عسل، پلتفرم‌های خود را در فضای تعامل با شرکت‌های ارائه‌دهنده پلتفرم توسعه دهند که به نظر ما مدل زنبور عسل کارآمدتر است و زودتر به توسعه می‌رسد.»
محبوبی به آینده بانکداری باز در کشور امیدوار است و بیان می‌کند که راهی به‌جز حرکت به این سمت وجود ندارد، زیرا نیازهای جامعه تغییر کرده و نسل جوان که مشتریان امروز و آینده صنایع مالی هستند، خواستار آنلاین‌شدن همه امور و همچنین افزایش سرعت و کارآمدی و شفافیت امور هستند که همه اینها تنها با پیوستن به بانکداری باز محقق می‌شود. در نتیجه اگر چالش‌های نام برده‌شده رفع شوند، می‌توان از امکانهای نهفته در اقیانوس آبی بانکداری باز استفاده کرد و به آینده آن امیدوار بود.
