پلی میان بازار سرمایه و دارایی‌های دیجیتال هستیم
محمد قاسمی، مدیرعامل مزدکس، درباره ورودشان به سندباکس بازار سرمایه می‌گوید
عکس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۷۷ / مزدکس که فعالیت خود را از سال ۱۴۰۰ و با هدف هم‌افزایی میان بازار سرمایه و دارایی‌های دیجیتال آغاز کرده، مدتی است که با دریافت مجوز ورود به سندباکس بازار سرمایه، وارد مسیر تازه‌ای شده است؛ مسیری پرپیچ‌وخم که گرچه باعث محدود شدن تعداد صندوق‌های قابل معامله آنها شده، اما درنهایت به قانونمند شدن این کسب‌وکار منتهی می‌شود. در حال حاضر کارا، کهربا و اهرم ۳ صندوق قابل معامله در مزدکس هستند و آن‌طور که مدیرعامل این شرکت می‌گوید، تعداد این صندوق‌ها بعد از خروج از سندباکس بازار سرمایه بیشتر نیز می‌شود تا با توسعه فراگیری ابزارهای مالی به افزایش دسترسی مردم به روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری و صندوق‌هایی که پشتوانه‌های گوناگونی دارند، کمک کند. در این زمینه با محمد قاسمی، مدیرعامل مزدکس، درباره دریافت مجوز سندباکس بازار سرمایه و برنامه‌هایی که برای سال ۱۴۰۳ دارند، به گفت‌وگو پرداختیم. قاسمی امیدوار است تا پایان سال ۱۴۰۳ بتوانند تمام صندوق‌های موجود در بازار سرمایه را در مزدکس ارائه کنند و به آنها قابلیت معامله ۲۴ در ۷ بدهند. در ادامه گزارشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
ایده شکل‌گیری مزدکس
سال ۱۴۰۰ تعدادی از فعالان حاضر در بازار سرمایه، با بیش از ۲۰ سال تجربه فعالیت در این صنعت به این فکر افتادند که بین بازار سرمایه و دارایی‌های دیجیتال پلی ایجاد کنند و از طریق این هم‌افزایی بازار جدیدی به وجود بیاورند و این شد که مزدکس شکل گرفت. محمد قاسمی، مدیرعامل مزدکس درباره دلیل ایجاد این شرکت و اهدافی که داشته‌اند، می‌گوید: «من و همکارانم قبل از ورود به مزدکس، در بازار سرمایه مشغول به کار بودیم و وقتی دیدیم بازارهای مالی در حال دگرگون شدن‌اند و بازارهای جدیدی وجود دارد که به آنها توجه زیادی نمی‌شود، به این فکر افتادیم که مزدکس را ایجاد کنیم و با توجه به سابقه فعالیت تیم در بازار سرمایه، تصمیم گرفتیم از ظرفیت‌های بازار سرمایه و بازار دارایی‌های دیجیتال در راستای خلق بازاری نو استفاده کنیم. مزدک یکی از شخصیت‌های تاریخی ایران است که در زمان ساسانیان زندگی می‌کرده و یک اصلاح‌گر اجتماعی بوده است. از آنجایی که می‌خواستیم با توسعه پلتفرممان به فراگیری مالی و کاهش فقر کمک کنیم، از نام او ایده گرفتیم و با ترکیب آن با کلمه اکسچنج، نام مزدکس را برای کسب‌وکارمان انتخاب کردیم.»
استفاده از دارایی‌های دیجیتال در بازار سرمایه
بنا بر صحبت‌های او، با وجود اینکه بازار سرمایه در سال ۱۳۹۹ رشد چشمگیری را تجربه کرد، این رشد پایدار نبود و از آن سال به بعد سرمایه‌گذارها به جای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه به سمت خریدوفروش رمزارزها رفته‌اند و این اتفاق باعث شده آنها از خودشان بپرسند که چگونه می‌توان از رمزارزها در بازار سرمایه بهره برد و محصول جدیدی خلق کرد که با نیازها و خواسته‌های روز مردم تطابق داشته باشد. او درباره اقداماتی که برای ایجاد مزدکس انجام داده‌اند، بیان می‌کند: «هسته اصلی کسب‌وکار ما زیرساخت‌های تبادل دارایی بود و اولین اقدام ما این بود که این زیرساخت‌ها را فراهم کنیم. اوایل سال ۱۴۰۱ این زیرساخت‌ها با استانداردهای بین‌المللی ایجاد و آماده بهره‌برداری شد و نرم‌افزار ما شروع به کار کرد. ما ریال را وارد معادلاتمان نکرده بودیم و فکر می‌کردیم که وارد کردن آن کمکی به بازار نمی‌کند و تبادلات را به صورت رمزارز به رمزارز صورت‌بندی کردیم. در سال ۱۴۰۱ با بررسی روندهای حاکم بر بازارهای جهانی متوجه شدیم که شرکت‌های مشابه ما دارند از این ساختار بلاکچینی استفاده می‌کنند تا با رفع محدودیت‌های بازار، دامنه فعالیت‌ها و خدماتشان را گسترش دهند و ما نیز بر آن شدیم تا در همین مسیر گام برداریم.»
دریافت مجوز ورود به سندباکس بازار سرمایه
مزدکس به‌تازگی مجوزهای لازم برای ورود به سندباکس بازار سرمایه را دریافت کرده است؛ مجوزی که دریافت آن یک سال و نیم زمان برد. قاسمی درباره چگونگی دریافت این مجوز و تجربه حضورشان در سندباکس بازار سرمایه توضیح می‌دهد: «بیش از ۳ سال است که سندباکس بازار سرمایه و بانک مرکزی آغاز به کار کرده‌اند و توقع می‌رفت که در این مدت تعداد زیادی کسب‌وکار نوآور از طریق بستری که این سندباکس‌ها فراهم می‌کنند، رگوله شده و با خیال راحت وارد بازار شوند، اما این اتفاق نیفتاده و تعداد طرح‌هایی که در این سندباکس‌ها پذیرفته شده، ناچیز است. ورود ما به سندباکس بازار سرمایه نیز کار آسانی نبود و یک سال و نیم زمان برد تا مجوز ورود گرفتیم و برای حضور در این فضا مجبور شدیم برخی از برنامه‌هایمان را تغییر دهیم تا حساسیت‌ها و نگرانی‌های رگولاتور کم شود و اکوسیستم شکل بگیرد. قرار بود سندباکس‌ها محلی باشند که ایده‌های نوآوران مالی را به‌سرعت بررسی و رگوله کنند تا این کسب‌وکارها بتوانند به‌سرعت وارد بازار شوند، اما در عمل هنوز چنین اتفاقی نیفتاده و ما هم که مجوز گرفته‌ایم، وقت و انرژی زیادی را برای رسیدن به این نقطه صرف کرده‌ایم، در حالی که می‌شد این وقت و انرژی را صرف توسعه کسب‌وکارمان کنیم.»
او توضیح می‌دهد که در این یک سال و نیم تعدادی نمونه اولیه به بازاری محدود ارائه کرده‌اند و بالغ بر ۱۰۰ جلسه مشترک با سازمان بورس و سایر نهادهای مالی مربوطه داشته‌اند که به اصلاح طرح اولیه‌شان، با این هدف که در آینده با رگولاتور به مشکل نخورند، انجامیده و امروز با محصولی روبه‌روییم که تعریف‌شده و دارای چهارچوب مشخص است و فقط لازم است که در فضای آزمایشی سندباکس، در مقیاس بزرگ آزموده شود. بنا بر صحبت‌های او، آنها ارائه‌دهنده طرح بوده‌اند و شرکت کاریزما همکار اجرایی‌شان است که در سندباکس بازار سرمایه با آن آشنا شده‌اند.
کارا، کهربا و اهرم
مزدکس با توجه به مجوزی که از سندباکس بازار سرمایه گرفته، می‌تواند سه صندوق ای‌تی‌اف بازار سرمایه را بر بستر بلاکچین عمومی توکنایز، و به سرمایه‌گذاران عرضه کند. مدیرعامل مزدکس درباره چیستی این صندوق‌ها و عملکردشان اظهار می‌کند: «ما در حال توکنایز کردن دارایی‌های مالی هستیم و به دلیل حساسیت‌هایی که روی رمزارزها وجود داشت، از آنها فاصله گرفته‌ایم و با ریال کار می‌کنیم.
دارایی‌های مالی متفاوت است و دست ما برای ورود به حوزه‌هایی نظیر ملک، طلا، کالاهای مختلف و امثالهم باز است. دارایی مالی به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شود که ما در حال حاضر روی ۳ نوع از آنها تمرکز کرده‌ایم؛ صندوق درآمد ثابت (کارا)، صندوق طلا (کهربا) و صندوق سهامی (اهرم) که اهرم در مقایسه با کارا و کهربا عملکرد بهتری داشته و استقبال سرمایه‌گذاران از آن بیشتر بوده است. ما قبل از ورود به سندباکس بازار سرمایه نیز ۱۷ صندوق قابل معامله داشتیم و به دلیل محدودیت‌هایی که برای دریافت مجوز ورود به این فضا داشتیم، مجبور به حذف صندوق‌ها و نگه داشتن همین ۳ صندوق شدیم.»
همکاری با شرکت کاریزما
کاریزما، یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مدیریت دارایی است که همکار اجرایی مزدکس در سندباکس بازار سرمایه شده است. طبق صحبت‌های قاسمی، همکاری مزدکس و گروه مالی کاریزما در سندباکس بازار سرمایه شکل گرفت و قبل از آن هیچ همکاری با یکدیگر نداشتند: «طبق طرحی که به سندباکس بازار سرمایه ارائه داده‌ایم قرار شده یک نهاد مالی و یک پلتفرم وجود داشته باشد؛ کاریزما آن نهاد مالی است که قرار شده توکنایز کردن دارایی‌های پایه و بازارگردانی را برعهده بگیرد و ما نیز فراهم‌کننده پلتفرم معاملاتی و دیگر کارها هستیم. مزدکس از روز اولی که ایجاد شد، یک پلتفرم تبادل دارایی دیجیتال بود و در حال حاضر نیز دارایی‌های پایه‌ای که به آن وارد شده، این قابلیت را به آن داده که مانند یک پلتفرم ترید پیشرفته عمل کند و خریدوفروش‌های جهانی داشته باشد. احراز هویت این پلتفرم به‌صورت سجام است و افراد می‌توانند در هر ساعتی از شبانه‌روز، با مشاهده بازارها به سراغ سرمایه‌گذاری دلخواه خود بروند.»
از تسویه آنی تا توثیق دارایی‌های دیجیتالی‌شده
به نظر او، توکنایز کردن دارایی‌ها مزایایی دارد که صندوق‌های سه‌گانه مزدکس نیز از آنها بهره می‌برند. اولین مزیت توکنایز کردن این است که شما در هر ساعتی از شبانه‌روز و هر روز هفته می‌توانید صندوق‌های خود را معامله کنید. درنتیجه، می‌توان گفت که توکنایز کردن به نقدشوندگی دارایی‌های افراد کمک می‌کند. او درباره اهمیت نقدشوندگی صندوق‌ها در ۷ روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه‌روز می‌گوید: «مسئله نقدشوندگی در صندوقی مانند کهربا که پشتوانه طلا دارد، بسیار مهم است. نوسانات بازار طلا از ساعت شش بعدازظهر شروع می‌شود و بیشترین تغییرات آن در پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها است که در کشور ما این دو روز تعطیل است. درنتیجه، اگر افراد بتوانند بعد از ساعت شش بعدازظهر و در تمام روزهای هفته صندوق‌های خود را معامله کنند، به نفعشان است.»
تسویه آنی نیز یکی دیگر از مزایای توکنایز کردن صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که قاسمی در این باره بیان می‌کند: «تسویه‌حساب‌های بازار سرمایه با تأخیر یک‌روزه انجام می‌شود و این در حالی است که اگر معامله شما آخر هفته انجام شده باشد، به احتمال زیاد تسویه‌حساب بازار سرمایه با شما به شنبه می‌افتد و این یکی از مسائلی است که باعث نارضایتی سرمایه‌گذاران حاضر در بازار سرمایه می‌شود. ما این مشکل را در صندوق‌هایمان نداریم و تسویه‌حساب‌ها به‌صورت آنی انجام می‌شود.»
به گفته او، سومین مزیت استفاده از صندوق‌های دارایی مزدکس به دیجیتالی شدن دارایی‌ها و پتانسیل توثیق شدن آنها برمی‌گردد که می‌توان از این طریق از لندتک‌ها اعتبار و وام گرفت.
هنوز بازاری شکل نگرفته است
بنا بر صحبت‌های او، شرکت مزدکس در ۳ سال گذشته، همیشه به‌طور میانگین ۴۰ نیروی کار متخصص داشته که به دلیل مهاجرت و فرصت‌های شغلی بهتری که در کشورهای منطقه، اروپا، آمریکا و کانادا وجود دارد، گاه کم و زیاد شده است. همچنین، به دلیل اینکه تا به امروز در مقیاس کوچک و آزمایشی کار کرده‌اند تعداد کاربران آنها نیز محدود است و چیزی حدود ۵۰ هزار کاربر دارند و نمی‌توانند از سهم بازارشان چیزی بگویند چون شرکت رقیبی برای آنها وجود ندارد و یگانه مجموعه‌ای‌اند که در زمینه اتصال بین بازار سرمایه و دارایی‌های دیجیتال فعالیت می‌کنند و کل بازار تحت سیطره آنها است. او درباره رقابتی نبودن بازار کارشان عنوان می‌کند: «اینکه اکوسیستمی در این حوزه شکل نگرفته و ما تنها شرکت ارائه‌کننده این خدماتیم، اتفاق خوشایندی نیست و امیدواریم که حضور ما در سندباکس باعث ورود شرکت‌های مشابه به آن و بعد بازار شود تا فضا رقابتی شود. رقابتی شدن فضا، اتفاق مهمی و لازم است، زیرا هم به نفع مردم است و هم به نفع کسب‌وکارها. ما در حال حاضر تنها بازیگر بازار هستیم و به همین دلیل است که می‌گویم نمی‌توان از مفاهیمی نظیر سهم بازار صحبت کرد، چون هنوز بازاری شکل نگرفته که ما از آن سهم ببریم.»
از تغییر طرح تا مهاجرت نیروی انسانی متخصص
پل زدن میان بازار سرمایه و دارایی‌های دیجیتال کار آسانی نبوده و مزدکسی‌ها برای رسیدن به ثباتی نسبی مسیر پرپیچ‌وخمی را پشت سر گذاشته‌اند؛ مسیری که با تحریم، مهاجرت نیروی انسانی متخصص، نبود زیرساخت‌های لازم، درگیری با رگولاتور و عدم پذیرش رمزارزها گره خورده است. او با اشاره به این چالش‌ها عنوان می‌کند: «طرح اولیه ما، قبل از ورود به سندباکس بازار سرمایه این بود که افراد در هر نقطه‌ای از جهان بتوانند با استفاده از رمزارزهای مختلف سهام بخرند، اما با توجه به حساسیت‌هایی که در کشور ما نسبت به رمزارزها وجود دارد، مجبور شدیم طرحمان را تغییر دهیم و خودمان را بازتعریف کنیم. درنتیجه یکی از مشکلاتی که در این سه سال داشته‌ایم، مشکل رگولاتوری بوده است. علاوه‌بر این، ما در یک سال گذشته بیش از ۱۰ نفر از نیروهای متخصص خود را از دست داده‌ایم و همه ما می‌دانیم که جایگزین کردن نیروی انسانی متخصص کار آسانی نیست. بازار کار در ایران در وضعیتی است که اکثر فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف، مهاجرت را بر ماندن در بازارهای ایران ترجیح می‌دهند و اگر بمانند هم به‌صورت فریلنسری برای شرکت‌های خارجی کار می‌کنند که می‌توانند حقوق آنها را به دلار و یورو بدهند و این مسئله مهمی است که گریبان همه شرکت‌های فنی را گرفته است.»
یکی دیگر از مشکلات بازارهای معاملاتی مزدکس در داخل کشور این است که چیزی حدود چهار روز کاری با کشورهای دیگر اختلاف داریم. قاسمی در این باره می‌گوید: «اکثر کشورهای دنیا شنبه‌ها و یکشنبه‌ها تعطیل‌اند و ما پنج‌شنبه‌ها و جمعه‌ها، بنابراین در عمل فقط سه روز برای معاملات باقی می‌ماند. از طرفی زمان معاملات بازارهای داخلی نیز نامناسب است و هم‌زمان با ساعت کاری تفراد است. عموم مردم بین ساعت ۹ صبح تا ۳ بعدازظهر مشغول کارند و نمی‌توانند ذهنشان را روی معاملاتشان متمرکز کنند. سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ که بازار بورس رونق گرفته بود، وارد هر سازمانی که می‌شدی، کارمندان در حال رصد کردن بازار و معامله بودند و این به روال کاری‌شان لطمه می‌زد. معامله با کشورهای دیگر هم که با توجه به اختلاف ساعت‌ها و روزهای تعطیل ما و آنها غیرممکن است.»
خروج از سندباکس و افزایش تعداد صندوق‌ها
تمرکز اصلی مزدکس در نیمه دوم سال جاری بر این است که بتواند دوره شش‌ماهه حضور در سندباکس بازار سرمایه را با موفقیت پشت سر بگذارد و بعد از آن به فکر توسعه باشد. قاسمی با اشاره به این موضوع درباره چشم‌اندازی که برای سال ۱۴۰۳ دارند، می‌گوید: «اگر با موفقیت از سندباکس بازار سرمایه خارج شویم، در سال ۱۴۰۳ روی افزایش تعداد صندوق‌هایمان متمرکز می‌شویم تا از این طریق به فراگیرتر شدن ابزارهای مالی و کاهش نابرابری در دسترسی به آنها کمک کنیم و به سمت توسعه اقتصاد اشتراکی قدم برداریم. صندوق‌های فعلی متعلق به گروه مالی کاریزما است و علاوه‌بر این ۵۰درصد از ارزش معاملات بازار سرمایه روی صندوق‌های ای‌تی‌اف است. ما به این دلیل و دلایل مهم دیگر این نوع از صندوق‌ها را در مرحله اول توکنایز کردیم. دلیل استقبال مردم از سه صندوق کاریزما به این علت بوده که این سرمایه‌گذاری‌ها از جنس سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است و این صندوق‌ها علاوه‌بر اینکه مدیریت حرفه‌ای دارند، با ریسک بسته شدن نیز مواجه نیستند. همچنین، دامنه نوسان نامحدود هم دارند. ما امیدواریم تا پایان سال ۱۴۰۳ بتوانیم تمام صندوق‌های موجود در بازار سرمایه را در مزدکس داشته باشیم و به آنها قابلیت معامله ۲۴ در ۷ بدهیم.»
