معنای اکوسیستم را به‌خوبی درک نکرده‌ایم
گفت‌وگو با حمید حسن‌آبادی، مشاور ارشد حوزه نوآوری و فناوری درباره مفهوم «اکوسیستم»
سیزدهمین نمایشگاه اینوتکس در اردیبهشت‌ماه امسال، بهانه‌ای شد تا در گفت‌وگو با حمید حسن‌آبادی، مشاور ارشد حوزه نوآوری و فناوری مروری بر مفهوم رایج و پرتکرار این روزها داشته باشم. «اکوسیستم» واژه‌ایست که این روزها در صنایع گوناگون به‌خصوص صنایع فناوری‌محور و نوآور بسیار استفاده می‌شود. حسن‌آبادی بر این عقیده است که اغلب مفاهیم خوشه، زنجیره تأمین و شبکه را به جای اکوسیستم یا هم‌معنای آن به کار می‌بریم که اشتباه است. او در این گفت‌وگو ابتدا بر چیستی اکوسیستم می‌پردازد و سپس درباره شکل‌گیری اکوسیستم در حوزه رگ‌تک در کشور صحبت می‌کند. در ادامه گزارشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
اکوسیستم و تعریف آن
حمید حسن‌آبادی، مشاور ارشد حوزه نوآوری و فناوری معتقد است تا زمانی که به همه ابعاد یک مسئله و مفهوم آشنا نباشیم، نمی‌توانیم برای آن نوعی اکوسیستم ایجاد کنیم. حسن‌آبادی در این باره میگوید: «واقعیت این است که به طور عمومی در حوزه فین‌تک اکوسیستمی شکل گرفته است، اما در زیرمجموعه‌های آن که واقعاً گسترده هم هستند، این اتفاق نیفتاده و در تلاش هستیم که این مسئله را ایجاد کنیم. حالا در بسیاری از محافل این حوزه واژه زیست‌بوم یا اکوسیستم نقل محافل شده اما به نظر می‌رسد که ما معنای این کلمه را به‌خوبی درک نکرده‌ایم.»
حسن‌آبادی معتقد است که اگر قرار باشد برای تمام حوزه‌های فین‌تک و اقتصاد دیجیتال کشور اکوسیستم ایجاد شود، تسلط به تعریف این واژه الزامی خواهد بود. حسن‌آبادی میگوید فعل غلطی که میان فعالان این حوزه رخ می‌دهد همین است که مدام این مفهوم را با خوشه، شبکه یا زنجیره تأمین اشتباه می‌گیرند؛ درحالی‌که اکوسیستم هیچ‌کدام از این‌ها نیست و ابعاد متفاوت و متنوعی دارد. حسن‌آبادی میگوید: «اکوسیستم به‌دور هم قرارگرفتن شرکت‌هایی که با هم شباهت و نقاط و منافع مشترک دارند خلاصه نمی‌شود و چرخه ارزش هم نیست. اکوسیستم ابعاد مختلفی دارد و تنها شامل بازیگرها و فعالان و نقش‌هایی که به خودشان می‌گیرند نمی‌شود. اکوسیستم، فرهنگ دارد، چرخه حیات و تکامل دارد، سلامت دارد، بلوغ دارد، پیش‌زمینه دارد و باید اهداف مشخص و واضحی داشته باشد.»
حسن‌آبادی درباره روند شکل‌گیری یک اکوسیستم میگوید: «چرخه حیات یک اکوسیستم نوآوری معمولاً شامل ۴ بخش می‌شود: تولد، توسعه، مدیریت و مرحله چهارم که طی آن یا اکوسیستم مجدداً متولد می‌شود، یا می‌میرد و از بین می‌رود. خود مرحله تولد شامل سه بخش آماده‌سازی، شکل‌دهی و عملیاتی‌شدن است که همین مرحله هم پیش‌نیازهایی دارد و موضوع مفصلی است. اتفاقی که باید در این زمینه رخ بدهد این است که ما باید اکوسیستم‌های مختلف را از هم جدا کنیم و متوجه شویم ماهیت پدیده‌ای که داریم درباره آن صحبت می‌کنیم چیست.»
به گفته حسن‌آبادی، در حوزه ساختن اکوسیستم رگ‌تک پروژه‌های مختلفی در کشور در دست اجرا هستند که یکی از شاخص‌ترین و پیش‌گام‌ترین آن‌ها پروژه بانک مرکزی است. او میگوید: «بانک مرکزی در تلاش است چنین اکوسیستمی را به طور خاص در حوزه فعالیت‌های بانکی ایجاد کند.»
حسن‌آبادی به طور خاص فعالیت حوزه لندتک را در سال گذشته الهام‌بخش توصیف می‌کند و روی این گزاره که امسال می‌تواند با توجه به فضای اقتصادی کشور و وضعیت مالی مردم سال لندتک باشد، صحّه می‌گذارد. حسن‌آبادی لندتک را حوزه غالب فین‌تک می‌داند و باور دارد که هر چه سریع‌تر باید مسائل مربوط به رگولاتوری این حوزه تعیین تکلیف شود. او میان شرکت‌های لندتکی نیز به عملکرد مطلوب شرکت تارا به‌عنوان زیرمجموعه هلدینگ گلرنگ اشاره می‌کند و در انتهای گفت‌وگو، مطالعه کتاب «انگیزه رهبری» را به مخاطبان استودیو راه‌کار پیشنهاد می‌دهد. بنا به گفته‌های حسن‌آبادی، در این کتاب این مسئله مطرح می‌شود که رویکردهای رهبری به دو بخش رهبری مسئولانه و پاداش‌مدارانه تقسیم خواهند شد و نویسنده این کتاب در تلاش است تا تمایزات این دو دسته را در قالب یک روایت داستانی خواندنی توضیح دهد.
