عصر تراکنش ۸۴؛ مینا والی، مدیرمسئول ماهنامه عصر تراکنش / در این شماره عصر تراکنش برای چهارمین‌بار فهرستی از زنان فعال در صنعت مالی کشور را آماده کرده‌ایم. دیدن نام و چهره ۶۹ زن در این فهرست هم باعث خوشحالی است و هم افسوس. خوشحالیم که زنانی در دنیای مردانه کسب‌وکار رشد کرده‌اند و تأثیرگذارند و افسوس می‌خوریم که اگر همین فهرست را برای مردان آماده می‌کردیم باید چندبرابر این صفحات را به معرفی آنان اختصاص می‌دادیم.
خانم حاجی، سردبیر عصر تراکنش در یادداشت خود به مقاومتی که در برابر معرفی این زنان طی این سال‌ها وجود داشت و به همت او و تحریریه عصر تراکنش این مقاومت شکسته شد، اشاره کرده است. می‌دانم تهیه چنین فهرستی چقدر دشوار و باحاشیه بوده است. ما در هر شماره عصر تراکنش فهرستی از فعالان حوزه خاصی از صنعت را منتشر می‌کنیم که تهیه فهرست زنان با فاصله زیاد، سخت‌ترین فهرست عصر تراکنش است. متأسفانه علاوه‌بر اینکه همواره ملاحظاتی از سمت برخی از زنان فعال برای قرار گرفتن در این فهرست وجود دارد بعد از انتشار آن هم با واکنش‌هایی روبه‌رو بوده‌ایم.
شاید درستش این بود که اینجا فقط از اظهار لطف‌هایی که بعد از انتشار فهرست زنان در حقمان می‌شود بگویم، اما واقعیت این است که در کنار بازخوردهای مثبت این فهرست، متأسفانه بازخوردهای منفی بسیاری با شدت زیاد هم می‌شنویم. طبیعی است که انتشار چنین فهرست‌هایی با سلیقه‌های گوناگون مطابق نباشد. گاهی درباره انتشار فهرست کسب‌وکارها یا اپلیکیشن‌ها نظراتی می‌شنویم یا می‌خوانیم که مثلاً این کسب‌وکار یا اپلیکیشن در قدوقواره بقیه اسامی نیست. همه این بازخوردهای منفی را به سلایق گوناگون و گاهی رقابت موجود میان کسب‌وکارها مرتبط می‌دانم، اما بازخوردها درباره زنان از جنس دیگری است.
این فهرست جذاب‌ترین فهرستی است که در عصر تراکنش منتشر می‌شود، اما کم‌لطفی نسبت به آن هم بسیار زیاد است. بارها شاهد کم‌لطفی از سمت زنان حاضر در صنعت هم بوده‌ام که در نگاه اول بیشتر ناامیدکننده است، اما واقعیت این است که این کم‌لطفی بیش از همه از سمت مردانی است که به جای حمایت و تشویق زنان برای دیده شدن با ملاحظاتی آنها را از قرار گرفتن در این فهرست‌ها منع می‌کنند.
از حق نگذریم در این مسیر بارها مردانی در صنعت، داوطلبانه زنان فعال را به ما معرفی و به بزرگ‌تر شدن این فهرست کمک کرده‌اند، اما انتظارم این است که حمایت برای دیده شدن این چهره‌ها بیش از این باشد. به دنبال کار نمایشی هم نباید باشیم. گاهی از هراس اینکه مبادا بابت در نظر نگرفتن زنان در موقعیت‌هایی خاص مورد نقد قرار بگیریم ممکن است دچار این اشتباه شویم که به هر قیمتی در موقعیت‌های گوناگون زنان را ببینیم، اما من فکر می‌کنم اگر این انتخاب مناسب موقعیت خاص نباشد نه‌تنها کمکی به رشد زنان نمی‌کند که پیامدهای منفی آن سبب حذف بیش از پیش زنان خواهد شد.
بارها در موقعیت‌های گوناگون درباره «زنان علیه زنان» می‌شنوم و خود نیز مدتی معتقد به این افسانه بودم؛ افسانه‌ای که تلاش می‌کند علت اصلی عدم رشد مناسب زنان در شغل حرفه‌ای را در خود این بخش از جمعیت ببیند. این افسانه از دو باور درباره زنان شکل می‌گیرد. باور به «زن درستکار» و «زنبور ملکه». جمله مادلین آلبرایت که می‌گوید: «در جهنم جایگاه ویژه‌ای وجود دارد برای زنانی که به زنان دیگر کمک نمی‌کنند.» به بهترین شکل باور زن درستکار را توصیف می‌کند و باور زنبور ملکه نیز بر این تصور استوار است که زنان نمی‌توانند با هم کنار بیایند و در محیط‌های حرفه‌ای همواره به دنبال تضعیف یکدیگرند.
هر دو این کهن‌الگوها دچار یک خطا هستند و آن این است که تضاد میان مردان کاملاً طبیعی است، اما زنان حق ندارند با هم در تضاد باشند و همواره باید در هر موقعیتی از یکدیگر حمایت کنند حتی اگر شاهد خطایی از سمت مقابل باشند. در دنیای واقعی بارها شاهد بوده‌ایم که در شرایط رقابتی مردان به یکدیگر اهانت می‌کنند و گاهی حتی با بی‌اخلاقی سعی در حذف رقبای خود دارند، اما اگر چنین شیوه‌ای با خفیف‌ترین حالت از زنی دیده شود شاهد تصویری بزرگنمایی‌شده خواهیم بود.
در این زمینه تاکنون مطالعاتی انجام شده که باورهای پیرامون تضاد زنان در محیط کار ازجمله سندروم زنبور ملکه را به‌کل نفی می‌کند. مطالعاتی دیگر نشان می‌دهد که نرخ پرخاشگری مردان در محیط کار هم‌اندازه و حتی بیش از زنان نسبت به زنان است.
در تکمیل این بحث به‌طور کلی نمی‌توان باور زنبور ملکه را نفی کرد. مطالعاتی درباره نوع نگرش استادان زن نسبت به دانشجویان دختر در مقایسه با دانشجویان پسر نشان می‌دهد که این استادان زن معتقدند دانشجویان پسر در مقطع دکترا در کار خود متعهدتر از دانشجویان دختر در این مقطع هستند، اما در این مطالعه مشخص شد که نسل قدیمی‌تر استادان زن چنین نگرشی نسبت به دانشجویان خود داشتند که احتمالاً متأثر از محیط به‌شدت مردانه و خشنی بوده که این زنان سال‌ها پیش در آن حرفه خود را دنبال کرده‌اند. موضوع زنان در شغل حرفه‌ای مبحث مفصلی است که در این یادداشت کوتاه بیش از این نمی‌توان به آن پرداخت. حتماً در رسانه‌های راه‌کار بیشتر در این باره خواهیم نوشت. به شما خانم یا آقای مخاطب پیشنهاد می‌کنم درباره این افسانه‌ها پیش از هر تصمیمی بیشتر فکر کنید.