قدمی بزرگ برای بازار سرمایه
مهاجرت بازار سرمایه به زیرساخت‌ها و دسترسی‌های مبتنی بر بلاکچین
عصر تراکنش ۵۵ و ۵۶؛ محمد قاسمی، مدیرعامل صرافی رمزارز مزدکس/ جهان در حال عبور از یک تجربه بنیادی و روبه‌رو شدن با تغییرات زیادی است و موج این تغییرات هر روز به بخش‌های گسترده‌تری از اقتصاد برخورد می‌کند. این تغییرات بنیادی من را به یاد زمان تحول دیجیتال و ورود اقتصاد به دنیای جدید خود، یعنی اقتصاد دیجیتال می‌اندازد. در آن زمان نیز به‌مراتب واژه‌هایی همچون آنلاین و تجربه آنلاین‌شدن شنیده می‌شد. آن روزها گذشت و اقتصاد به‌سرعت فاز دیجیتالی خود را کامل کرد، اما اکنون زمین بازی جدیدی پیش روی ماست؛ زمینی با فرصت‌های بی‌نظیر.
این روزها از کریپتوها و بلاکچین بسیار می‌شنویم و با کنجکاوی بیشتری به معامله و سود از این طریق فکر می‌کنیم، اما یکی از مهم‌ترین چیزهایی که فراموش کرده‌ایم، کاربرد این فناوری در صنایع مختلف، به‌خصوص صنعت مالی است.
گزینه‌های مختلفی در صنعت مالی مانند بانکداری، بیمه و بازار سرمایه، آماده استفاده از این فناوری در سراسر جهان از مسیرهای متنوع شده‌اند. مانند شرکت‌های فعال در سوئیس که توانسته‌اند برای اولین‌بار سهام خود را در قالب توکن به مردم عرضه کنند. این در حالی است که همچنان بزرگ‌ترین روند مورد بحث در کشور ما، نحوه خریدوفروش یا الزامات قانونی در نحوه معامله‌کردن است.
اما آیا زمان تغییر در مورد ساختارها و زیرساخت‌های صنعت مالی از طریق همگامی با فناوری‌های جدید مانند بلاکچین، بهینه‌سازی فرایند صنایع و دوری از عقب‌ماندگی بیشتر نسبت به کسب‌وکارهای جهانی موجود نرسیده است؟ دیجیتالی‌شدن مفهوم جدیدی نیست، اما بلاکچین نما و ابزار جدید آن است.
سؤال اینجاست که بهترین نقطه برای شروع کجاست؟ کدام بخش از صنعت مالی نیاز بیشتری به زیرساخت‌ها و رویکردهای جدید خواهد داشت؟ معیار پاسخ من به این سؤال، توجهی عمیق به وضعیت بخش‌های مختلف مالی و میزان کارآمدی امروز هر کدام از آنهاست.
در صنعت بانکداری شاهد تحولات خوبی بوده‌ایم، به نظر می‌آید با عرضه رمزریال از سوی بانک مرکزی و رواج ریال دیجیتال در بین مردم، صنعت بانکداری شاهد مدل‌های کسب‌وکاری جدیدی در سال‌های آتی خواهد بود. قطعاً بخش‌های سپرده‌پذیری و وام‌دهی ریال تغییر و تحولات زیادی را شاهد خواهند بود؛ تحولی که در مسیر خوشایندی قرار گرفته و احتمالاً روزهای بهتری را در این زمین بازی جدید به ما نوید می‌دهد.
در صنعت بیمه همچنان تحرکات زیادی در کشور دیده نمی‌شود، این در حالی است که فناوری بلاکچین می‌تواند فرایند‌های موجود در این بخش را به شکلی مؤثر بهبود بخشد، البته چالش‌های بسیاری برای اجرای عملیاتی بیمه در بستر بلاکچین وجود دارد. تصور من این است که ارتباط با دنیای فیزیکی و عدم یکپارچگی در قسمت‌های زیادی از این حوزه، بزرگ‌ترین مانع برای مهاجرت به فناوری بلاکچین است.
اما اجازه بدهید در مورد بازار سرمایه دیدگاه نوین‌تری را برایتان بازگو کنم؛ رویکردی که با پیشروی آن به احتمال زیاد می‌توانیم به وضعیت امروز بازار سرمایه جان تازه‌ای بدهیم. بازارهای سرمایه در هر کشوری قلب تپنده رشد و توسعه از طریق تأمین مالی مناسب به‌شمار می‌آیند تا سرمایه‌گذاران، سرمایه‌پذیران و منافع عمومی جامعه به شکلی بهینه تأمین شود.
در بازار سرمایه، سرمایه‌گذاران همواره با دیدگاه‌های مختلفی به سرمایه‌گذاری می‌پردازند و هر میزان که مشارکت فعال‌تری داشته باشند و در طیف‌های گسترده‌تری قرار بگیرند، عمق این بازارها نیز افزایش پیدا می‌کند. نهادهای مربوط به بازار سرمایه نیز همواره باید مسیر سرمایه‌گذاران را هموارتر کنند تا این بازارها جذابیت بیشتری نسبت به سایر موقعیت‌ها برای سرمایه‌گذاران داشته باشند.
نوآوری، توسعه ابزارهای مالی، حمایت از سرمایه‌گذاران، گستردگی ایجاد عمق در بازارها، شفافیت، تنوع بستر سرمایه‌گذاری‌ها و دسترسی بهینه از جمله مواردی هستند که بازار سرمایه را پویاتر می‌کنند. متأسفانه مواردی که به آنها اشاره کردم، طی دو سال اخیر از کیفیت پایینی برخوردار بوده و باعث شده در کنار سایر مسائل تأثیرگذار در وضعیت امروز بازار سرمایه، شاهد روزهای تلخی در این بازار باشیم.
واقعیت این است که نمی‌توانیم بگوییم تغییر زیرساخت‌ها و زمین بازی جدید بلاکچینی همه امور را در این بازار متحول خواهد کرد و به سطحی عالی می‌رسیم، اما می‌توان به‌جرئت ادعا کرد که با مهاجرت بازار سرمایه به زیرساخت‌ها و دسترسی‌های مبتنی بر بلاکچین، مسیری را آغاز خواهیم کرد که نقطه شروع تحولات بهینه بزرگی خواهد شد. من شروع این مسیر را در گرو دعوت از دارایی‌های موجود در این بازار به اقتصاد کریپتو می‌دانم؛ راهی که با توکن‌های بهادار شروع خواهد شد و تحولات بزرگ‌تری را ایجاد می‌کند. توکن‌سازی روشی مؤثر برای تبدیل حقوق هر فرد یا نهاد به یک دارایی منحصربه‌فرد دیجیتالی است و مانند یک پل مبتنی بر بلاکچین بین دارایی‌های دنیای واقعی و دنیای دیجیتالی آنها عمل می‌کند. علاوه بر اینها، توکن‌سازی باعث تحولاتی در زنجیره ارزش معاملات اوراق بهادار می‌شود و با توکنایز شدن دارایی‌ها، بازار بهینه‌تر و کارآمدتر خواهد شد و خدمات و تبادلات به شکلی آسان‌تر اجرا می‌شوند.
من معتقدم در نهایت این مسیر به مقصدی منتهی می‌شود که تمامی زیرساخت‌های بازارهای سرمایه، عملیات خود را در این ساختار انجام می‌دهند و از این طریق بسیاری از مشکلات زیرساختی، تحت تأثیرات مثبت قرار می‌گیرند. قطعاً در صورت پیشرفت سیستم‌های فناوری اطلاعات در کشور ما، زیرساخت‌ها بدون شخص یا نهاد ثالث در اختیار کاربران قرار خواهد گرفت، ارسال و تسویه معاملات ساده‌تر، سریع و خودکار انجام خواهد شد و هزینه‌ها کاهش پیدا می‌کنند. این فرایند دیجیتالی‌شدن، کارآمدی بیشتری را برای ما رقم خواهد زد و یک بازار خودتنظیم‌گر را برایمان به ارمغان خواهد آورد.
توکن‌های بهادار که دارای ماهیت مبتنی بر نمایندگی دارایی‌های بهادار هستند، می‌توانند بازار سرمایه ایران را از حالتی بسته و دور از ارتباط با سرمایه‌گذاران بین‌المللی خارج کنند و فضایی مبتنی بر افزایش مشارکت، مقیاس‌پذیری و تأمین مالی‌های جدیدتر اما این بار تأمین مالی ارزی را ایجاد کنند.
چالش‌های قانونی و فنی زیادی برای انتقال کلیت بازار سرمایه وجود دارد، اما خبر خوشحال‌کننده این است که انجام بخشی از این راه هم‌اکنون نیز قابل دستیابی است. برای قدم‌گذاشتن در این مسیر باید بپذیریم که نهادهای مالی جدیدی مورد نیاز است تا وظیفه واسطه‌گری بین دو بازار موجود و کریپتو را عهده‌دار شوند. من نام این نهاد جدید را مدیر دارایی دیجیتال می‌گذارم؛ نهادی که از طریق خرید دارایی‌های مبتنی بر اوراق بهادار سهام در بازار سرمایه و انتشار توکن بهادار به پشتوانه دارایی‌های خریداری‌شده، می‌تواند پلی ارتباطی برای تأمین مالی‌های جدید باشد.
این نهاد می‌تواند از طریق انتخاب دارایی‌های متنوعی که از نظر نقدشوندگی در بازار سرمایه و جذابیت بالای سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی قابل دسترس‌تر باشند، راه خود را آغاز کند. صندوق‌های قابل معامله سهامی با تمرکز بیشتر بر سهام شرکت‌های دارای درآمد ارزی، صندوق‌های پروژه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر، می‌توانند از نامزدهای مناسب این انتقال در مرحله اول مهاجرت به زیرساخت‌ها و حوزه جدید بلاکچینی باشند.
من امید دارم در وهله اول مسیر تأمین مالی ارزی و ارتباط بازار سرمایه با خارج از کشور شکل بگیرد تا در ادامه راه، از طریق یک انتقال گسترده‌تر بتوانیم شاهد روزی باشیم که بازار سرمایه در جایگاه یک محل امن و قابل اعتماد، مورد توجه همیشگی سرمایه‌گذاران قرار بگیرد.