ایجاد سبک زندگی مبتنی بر اعتبار
علیرضا شفیعی، مدیرعامل کیپا درباره چشمانداز این شرکت مطرح کرد
عصر تراکنش ۵۷ / کیپا مخفف «کیف پول اعتباری» است و اکنون بیش از دو سال از شکلگیری برند آن میگذرد. بنیانگذاران کیپا تا پیش از شکلگیری آن، شرکت دیگری را با نام گلوریت راهاندازی کرده بودند که با هدف ایجاد پلتفرم اعتباری شکل گرفته بود که بهطور خاص بر خدمات اعتباری حوزه سلامت متمرکز بود، اما از یک جایی به بعد، بنیانگذاران این مجموعه احساس کردند که گلوریت بیش از حد روی خدمات دندانپزشکی تمرکز کرده و همه آن را بهعنوان بیمه فرهنگیان یا بیمه گلوریت میشناختند و اگر میخواستند تغییر برند و تغییر ذهنیت بدهند که گلوریت را بهعنوان یک خدمت اعتباری تلقی کنند، مدت زیادی طول میکشید. به همین دلیل تصمیم گرفتند با وجود تمام آزمونوخطاهایی که روی برند گلوریت کرده بودند، برند کیپا را بهعنوان یک تجربه جدید و رویکرد تازه ایجاد کنند. در گفتوگویی که با علیرضا شفیعی، مدیرعامل کیپا داشتیم، داستان شکلگیری این مجموعه را مرور کردیم و به مهمترین برنامههای کیپا در سال ۱۴۰۱ نیز پرداختیم. در ادامه گفتوگوی عصر تراکنش با مدیرعامل کیپا را میخوانید.
گلوریت؛ خدمات اعتباری حوزه سلامت
شروع فعالیت کیپا به شهریور ۱۳۹۶ برمیگردد. در آن زمان این شرکت با برند «گلوریت» شروع به فعالیت کرد که مخفف «گلوبال کردیت» بود. علیرضا شفیعی مدیرعامل کیپا درباره علت شکلگیری این شرکت، تاریخچه آن را به فعالیت پیشین خود در صنعت بیمه ارجاع میدهد: «آن زمان در زمینه بیمههای درمان تکمیلی فعالیت میکردیم و همیشه با این چالش مواجه بودیم که حوزههایی مانند دندانپزشکی و زیبایی را درمان تکمیلی پوشش نمیداد و بسیاری از سازمانها این دغدغه را داشتند که پرسنل چگونه خدمات سلامت بهتری را دریافت کنند.
در عین حال هزینههای درمان در این حوزهها بالا بود، به نحوی که هیچ همخوانی با حقوق و توان مالی پرسنل نداشت. آن موقع یک بسته خاص را به نام «بیمه دندانپزشکی» طراحی کردیم که صرفاً بیمههای دندانپزشکی را پوشش میداد و شروع به مارکتینگ در ۸۰ یا ۹۰ سازمان دولتی و خصوصی کشور کردیم. در صنعت بیمه این شرایط الزامی بود که حتماً ۸۰ درصد پرسنل سازمان تحت پوشش بیمه درآیند و ضمناً میدانستیم خدمات پرمصرف مثل دندانپزشکی و زیبایی، ۴۰ درصد از هزینههای پرداختی را به خود اختصاص میدهد، به نحوی که فرضاً برای یک بسته یک میلیونی میبایست ماهی ۶۰ هزار تومان حق بیمه میپرداختند یا برای بسته دو میلیونی، ۸۰ الی ۹۰ هزار تومان حق بیمه میپرداختند. برای یک خانوار سه، چهارنفره که متوسط درآمد آن زمانشان به ۷/۱ الی ۲ میلیون تومان میرسید، این حق بیمه مبلغ قابل توجهی میشد.
با اینکه بیمه مرکزی بعداً محصولی به نام بیمه دندانپزشکی را به رسمیت شناخت و برایش آییننامه و مصوبه گذاشت، در آن مقطع این بیمه پاسخ خوبی از بازار نگرفت، ولی در عین حال این نیاز از سمت سازمانها مطرح میشد که اگر ممکن است، به جای بیمهکردن خدمات دندانپزشکی و زیبایی، امکان خرید اقساطی این خدمات را فراهم کنید. همان موقع به این فکر افتادیم که چرا پدیدههایی مشابه مسترکارت و ویزاکارت هرگز در ایران شکل نگرفتهاند، به همین دلیل قدری راجع به سابقه سیستمهای اعتباری دنیا، از جمله مسترکارت و ویزا مطالعه کردیم.»
گلوریت با هدف ایجاد پلتفرم اعتباری مشابه مسترکارت و ویزا شکل گرفت، اما بهطور خاص بر خدمات اعتباری حوزه سلامت متمرکز بود. شفیعی اینگونه توضیح میدهد: «این نیاز، هم مزیت رقابتی ما و هم دغدغه بازار بود. پیادهسازی نسل اول زیرساخت خرید اعتباری ما حدود یک سال طول کشید. به خاطر دارم که در شهریور ۱۳۹۶ شروع کردیم و در مهر یا آبان ۱۳۹۷ به سراغ مراکز دندانپزشکی رفتیم که با آنها قرارداد ببندیم تا سرویسهای اقساطی ارائه دهند. آن زمان با کلینیکهای زیادی مذاکره کردیم. در سالهای ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ هر جا اسمی از حوزههای اعتباری و اقساطی میآوردیم، همه میگفتند «دیوانگی است»، چون هیچکس اعتماد نمیکرد و سیستمهای بانکی نیز روشهای اعتبارسنجی مناسبی نداشتند. ما به سراغ ۷۰ یا ۸۰ کلینیک رفتیم و چهار کلینیک حاضر شدند به شرکتی که تازه شکل گرفته بود، اعتماد کنند.
ما کارمان را ابتدا در شیراز پایلوت کردیم. داستان ما قصه مرغ و تخممرغ بود؛ از یک طرف جلب مشتری و جلب اعتماد سازمانها، از سوی دیگر ارائه خدمات باکیفیت. با ۱۰ یا ۱۲ سازمان در استان فارس صحبت کردیم که در نهایت یک ناحیه آموزشوپرورش مشتری ما شد. بهمرور تا دیماه ۱۳۹۷ استقبال به قدری خوب شد که تا اواسط سال ۱۳۹۸ به ۱۴۰ یا ۱۵۰ مرکز دندانپزشکی در کشور رسیدیم و آموزشوپرورش به کل کشور بخشنامه داد که ۸۰ هزار فرهنگی تحت پوشش خدمات اقساطی سلامت درآیند و ما هم شروع به توسعه سازمانها و شبکه پذیرندگان کردیم. تا اینجا هنوز کیپا شکل نگرفته بود.»
شروع فعالیت کیپا
شفیعی در ادامه صحبتهایش درباره شکلگیری کیپا اینگونه توضیح میدهد: «از جایی به بعد احساس کردیم گلوریت بیش از حد روی خدمات دندانپزشکی تمرکز کرده و همهجا آن را بهعنوان بیمه فرهنگیان یا بیمه گلوریت میشناختند و اگر میخواستیم تغییر برند و تغییر ذهنیت بدهیم که گلوریت را بهعنوان یک خدمت اعتباری تلقی کنند، مدت زیادی طول میکشید. به همین دلیل تصمیم گرفتیم با وجود تمام آزمونوخطاهایی که روی برند گلوریت کرده بودیم، برند کیپا را بهعنوان یک تجربه جدید و رویکرد تازه بسازیم. کیپا مخفف «کیف پول اعتباری» است و اکنون بیش از دو سال از شکلگیری برند کیپا میگذرد.»
متمرکز بر تجربه مشتری
طبق صحبتهای شفیعی، پلتفرمهای اعتباری بهطور کلی سه دسته مشتری دارند؛ دسته اول اشخاصی که بهدنبال خدمات اعتباری میگردند، دوم فروشگاههایی که به این مشتریان کالا و خدمت میفروشند و سوم بانکها و نهادهای تأمین مالی که وقتی هر سه از طریق یک پلتفرم در کنار هم قرار بگیرند، یک اکوسیستم را شکل میدهند: «در تمام دو سال گذشته تمرکز خود را بر تجربه مشتری گذاشتیم. تجربه مشتری، هر سه ضلع را دربر میگیرد. در مورد ارتقای نگاه اشخاص، تمام وقت خود را صرف توسعه بازارهای سازمانی کردیم و خدمات سازمانی ارائه دادیم؛ زیرا فرایندهای اعتبارسنجی سازمانی نسبت به اعتبارسنجی شخصی روانتر است و ضمناً جامعه هدف متمرکز میشد.
ضمناً میدانستیم مجموعههای همکار ما مشتریهای فردی را خوب پوشش میدادند، ولی به نیازهای سازمانی و مشتریان سازمانی توجه نمیکردند. در مورد شبکه فروشگاهی روی بخشی از بازار متمرکز بودیم که کمتر مورد توجه قرار میگرفت. در کل پلتفرمهای اعتباری کشور، روی فروشگاهها و سایتهای آنلاین تمرکز میکردند، ولی ما برعکس، تمرکز خود را بر فروشگاههای حضوری گذاشتیم. عمده پذیرندگان معتبر حضوری در سال ۱۴۰۰ به پلتفرم کیپا متصل شدند.
اکنون فروشگاههای زنجیرهای مانند جامبو، هفت، هایپرمی و هایپر فامیلی که هرگز شناختی از خرید اعتباری در فضای سوپرمارکت نداشتند، برای اولینبار کیف پولهای ما را فعال کردهاند. ما اولین مجموعهای بودیم که کیف پول اعتباری را در جامبو راه انداختیم و بعد از ما، پلتفرمهای دیگر در آنجا حضور یافتند.»
در حال حاضر کیپا هشت هزار نقطه فروش حضوری دارد که یا شعب یک برند بزرگ محسوب میشوند یا یک فروشگاه حضوری هستند که در نقاطی که برندهای زنجیرهای فعال نیستند، به مشتریان ارائه خدمت میکنند. کیپا در تلاش برای همراهسازی نهادهای مالی و بانکی با خدمات اعتباری است.
شفیعی در اینباره میگوید: «با شرکتهای لیزینگ و بانکهای زیادی مذاکره و قراردادهای خوبی را با هر دو گروه منعقد کردیم. مزیت خوب ما برای این نهادها این بود که مشتری سازمانی را به طرفشان سوق میدادیم. شبکههای بانکی و اعتباری ما مشتری سازمانی را، بهخصوص در پلتفرمهای اعتباری، راحتتر میپذیرند. بهطور خلاصه، تمرکز اصلی ما در سالهای ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ بر شکلدادن اکوسیستمی بود تا در کنار سایر پلتفرمهای اعتباری، به بخشهای مغفول دغدغهها و نیازهای بازار توجه نشان دهد.»
دو میلیون خرید اقساطی
کیپا در سال ۱۴۰۰ چند رکورد جالب داشته است. مدیرعامل کیپا در ادامه صحبتهایش اعداد و ارقامی از کیپا ارائه میدهد: «کیپا امروز حدود ۶۵۰ هزار نفر مشتری ثبتنامشده سازمانی دارد که شامل کارکنان و بازنشستگان سازمانهای طرف قرارداد هستند. ما با بیش از ۵۰ سازمان قرارداد بستهایم. وقتی از «سازمان» صحبت میکنیم، میدانیم که مجموعهای مانند «سازمان تأمین اجتماعی» که طرف قرارداد کیپاست و از کیف پول کیپا استفاده میکند، سه میلیون بازنشسته و مستمریبگیر دارد، یعنی صندوقهای بزرگ کشور مثل آموزشوپرورش و تأمین اجتماعی از ما خدمت میگیرند.
در سال ۱۴۰۰ حدود دو میلیون خرید اقساطی در شبکه فروشگاهی از طریق کیپا اتفاق افتاد که رقم قابل توجهی از حیث تعداد است. فکر میکنم از حیث تعداد تراکنش، ما بیشترین رکورد را در کل صنعت اعتباری کشور داریم. چهار بانک با کیپا همکاری میکنند که همکاری آنها از دو جنس است؛ یکی خدماتی که بانک از ما میگیرد و دیگری خدماتی که مشتریان بانک از ما دریافت میکنند. در زمستان ۱۴۰۰ کیف پول «کیپادی» با همکاری بانک دی رونمایی شد که ابتدا به پرسنل بانک دی و سپس به خانواده ایثارگران و شهدا سرویس میدهد. اخیراً هم قراردادی با بانک کشاورزی منعقد شده که بهزودی دو، سه سرویس جدید این بانک رونمایی میشود.»
متمرکز بر سرویسهای سازمانی
به گفته شفیعی، تمرکز کیپا در دو سال گذشته بر سرویسهای سازمانی بوده و به همین دلیل بخشی از فرایند اعتبارسنجی آنها از طریق خود سازمانها به انجام میرسد: «مثلاً با سازمان قرارداد میبندیم، سازمان اطلاعرسانی میکند و ما اعتباری را برای مشتریان در تناسب با میزان حقوق آنها در نظر میگیریم.»
یکی از مزیتهای اصلی کیپا در دو سال گذشته این بوده که بابت دو میلیون خریدی که اتفاق افتاده، حتی دو، سه درصد هم منابع بانکی درگیر نشدهاند و تمام خرید اقساطی از طریق شبکه پذیرندگی کیپا تأمین شده است که تقریباً همگی شامل فروش اقساطی بدون بهره است. بخشی از تأمین مالی را خود فروشگاههای بزرگ و مراکز دندانپزشکی بر عهده میگیرند: «در دو سال گذشته که فرایند اعتباردهی، تسهیلاتدهی و لیزینگ بانکها خیلی طولانی و پرچالش بوده، ما این پیچیدگیها را کنار گذاشتیم و از طریق اعتبارسنجی سازمانی و فروشگاهی اعتبار را تخصیص میدادیم. کل فرایند ثبتنام و دریافت اعتبار اشخاص در کیپا بیش از سه، چهار دقیقه طول نمیکشید و به همین دلیل استقبال بسیار بالا میرفت. در واقع دو میلیون خرید اقساطی به همین دلیل اتفاق افتاده است.» با توجه به صحبتهای مدیرعامل کیپا، مجموع خرید اقساطی پلتفرم کیپا در یک سال گذشته بیش از هزار میلیارد تومان میشود.
تنوع دسترسی به شبکههای فروشگاهی حضوری
مزایای رقابتی کیپا را باید در سه رسته مشتریان آن مطالعه کرد. شفیعی میگوید: «برای اشخاصی که کاربر کیپا هستند، بدون بهره بودن و کارمزد نداشتن شبکه خرید اقساطی یکی از مزایای مهم بهشمار میرود. فرایند ساده و سریع دریافت اعتبار هم جذابیت زیادی ایجاد کرده است. تنوع دسترسی به شبکههای فروشگاهی حضوری و فروشگاههای زنجیرهای و خدمات آنلاین نیز در دیگر پلتفرمها کمتر ارائه شده است، چون آنها مدلها و بخشهای دیگری از بازار را هدف گرفتهاند. در سمت شبکه فروشگاهی و شبکه پذیرندگان، یکی از اصلیترین مزایای ما حجم خرید بالاست.
مشتریان سازمانی ما نیازی به معطلماندن در صف بانک و صف دریافت اعتبار ندارند و بهسرعت خریدشان را انجام میدهند. حتی در فروشگاههای زنجیرهای که گردش مالی بالایی دارند، رشد فروشی که ایجاد کردیم، قابل توجه بود. شفافیت دریافت و پرداخت و تسویه و گردش مالی نیز جالب توجه بود. تجربه خرید برای ما مهم است و زمان انتظار را به کمتر از ۱۱ ثانیه رساندهایم. فروشگاهها این اطمینان خاطر را دارند که سیستم ما بسیار پایدار است و تراکنشها را سریع به انجام میرساند. همچنین خیال آنها از گردش مالی بهموقع و شفافیت بازپرداخت اقساط راحت است. در دو میلیون تراکنشی که داشتهایم، بهندرت مواردی از مغایرت پیش آمده که آن را هم بخش پشتیبانی بهسرعت برطرف کردند.»
دو چالش اصلی لندتکها در کشور
شفیعی با بیان اینکه اگر از هر مجموعه لندتکی در مورد چالشهای این حوزه پرسیده شود، احتمالاً دو نکته اصلی را مطرح میکنند، توضیح میدهد: «یکی از آنها رگولاتوری است. به نظر من نداشتن رگولاتور خیلی بهتر از داشتن رگولاتوری بد است. برای مثال اتفاقی که در فضای پرداختیاری افتاده، چالشهای آنها را بیشتر کرده است. ما تصور میکردیم با حضور رگولاتور، فضا به آرامش میرسد، ولی برعکس، فضا بدتر شد. نبود رگولاتوری در فضای لندتک، حداقل در سه سال گذشته آسیب زیادی به مجموعههای لندتکی زده، زیرا بسیاری از بانکها و لیزینگها پلتفرمهای لندتکی را نمیپذیرند، بهخصوص که هیچ دستورالعمل و رویهای در اینباره وجود ندارد. همه ما از این دغدغهها و استرسها آسیب دیدیم.
در نامهای که بانک مرکزی برای لیزینگها نوشت، بخش قابل توجهی از وقت و سرمایه ما و مجموعههای همکار هدر رفت. امسال شرایط قدری بهتر شده و بانکها بهعنوان نهادهای اصلی فضای مالی و پولی کشور در حال حلکردن قسمتی از خلأهای رگولاتوری با آییننامههای داخلی خودشان هستند. بانکها جسارت بیشتری نسبت به لیزینگها نشان میدهند و قدرت بالاتری جهت کار مشترک و پذیرش ریسک با پلتفرمهای اعتباری نشان میدهند. مشابه اتفاقهایی که در مورد نئوبانکها افتاد، در پلتفرمهای اعتباری هم در حال رخدادن است.»
به گفته مدیرعامل کیپا، دومین چالش مهم حوزه لندتک در کشور، مربوط به تأمین مالی است: «نهادهای تأمین مالی بهسختی بخشی از پول خود را صرف تأمین اعتبارات خرد و وامهای خرد میکنند. از نیمه دوم سال ۱۴۰۰ با حضور بانکها در این فضا به نقطهای رسیدیم که حضور پلتفرمهای لندتکی در کنار بانک پذیرفته شد و قبول کردند که بخشی از تخصیص اعتبار از طریق اکوسیستم بانکی اتفاق بیفتد. فضای تأمین مالی بدین ترتیب قدری بهبود یافت، ولی هنوز فاصله زیادی با روشهای تأمین مالی دنیا داریم. مردم یک رکن کلیدی در پلتفرمهای اعتباری هستند. ما بخشی از تأمین مالی را از طریق شبکه پذیرندگی انجام دادیم که نیازی به اکوسیستم مالی ما ندارند. این حجم تراکنشها، اصلاً منابع بانکی را درگیر نکرد. بعضی مشکلات را به این صورت میتوان حل کرد، ولی در بعضی حوزههای خاص مثل کالای دیجیتال حتماً نیازمند تأمین مالی هستیم. این هم یکی از پاشنهآشیلهای صنعت لندتک است.»
انعقاد قرارداد و اجرای قرارداد؛ دو چالش مهم کیپا
شفیعی میگوید که علاوه بر دو دغدغه صنعت لندتک که به آنها اشاره کرد، یکی از ملاحظات کیپا در حوزه تأمین مالی، جلب اعتماد لیزینگها و بانکها در پلتفرمهای اعتباری بود. او درباره مهمترین چالشهای کیپا در یک سال گذشته توضیح میدهد: «فرایند قرارداد کیپا با اولین بانک حدود ۹ ماه طول کشید. بالاخره قرارداد بسته شد و بخشی از چالش را حل کردیم، ولی سیستم بانکی در زمان اجرا باز هم موانعی به وجود میآورد؛ مثلاً از حیث تعداد تراکنش اجازه نداشتیم مشابه یک شعبه مجازی بانک عمل کنیم و تسهیلات بدهیم.
احراز هویت یک ملاحظه جدی بود که خوشبختانه بهمرور دارد برطرف میشود. امضای غیرحضوری و دریافت غیرحضوری تسهیلات یک چالش اجرایی دیگر برای کیپا بود. کربنکینگ و زیرساختهای بانکی ما هنوز آمادگی چنین سرویسهایی را ندارند. از زمان انعقاد قرارداد ما تا هنگامیکه توانستیم چند مورد تسهیلات غیرحضوری با تجربه خوب را صادر کنیم، حدود شش ماه طول کشید.
در مجموع ۱۲ یا ۱۳ ماه زمان برد تا یک قرارداد تأمین اعتبار ببندیم و تسهیلات و تجربه کاربری خوبی را از طریق بانک ارائه دهیم. انعقاد قرارداد و اجرای قرارداد دو چالش مهم برای کیپا بوده که با تلاش همکاران ما حل شده و اخیراً دستورالعملها هم به کمک ما آمدهاند.»
تبدیل مدلهای اعتباری به یک لایفاستایل
شفیعی میگوید که چشمانداز اصلی کیپا را ایجاد سبک زندگی مبتنی بر اعتبار میداند: «ما مفهوم اعتبار را بهعنوان یک لایفاستایل میدانیم، نه یک مفهوم مالی. ما شاخصهای نزدیکشدن به سبک زندگی اعتباری را رصد میکنیم. همه این شاخصها از جنس عددی و ریالی و مالی نیستند. اینقدر که ما به تبدیل مدلهای اعتباری به یک لایفاستایل فکر میکنیم، به کسب جایگاه چندم بازار یا حجم تراکنشهای اقساطی فکر نمیکنیم. آنها برای ما بهمثابه زیرشاخص هستند. وقتی از سبک زندگی اعتباری نام میبریم، منظورمان این است که اگر کسی میخواهد خانه خود را اجاره دهد، باید راهی داشته باشد که بفهمد آیا مستأجر اجاره خود را بهموقع میپردازد یا نه.
اگر مکانیسمی در اختیارتان باشد که بفهمید چه کسی معتبرتر از چه کسی است، نیاز به وثیقه و چک کمتر میشود و به افراد معتمد تخفیف بیشتری میدهید و تعامل بین افراد آسانتر خواهد بود. سبک زندگی مبتنی بر اعتبار، اعتماد را در جامعه بالا میبرد و تعاملات را ارتقا میبخشد. بدین ترتیب میتوانیم بعضی سرویسها را در کلاس جدیدی تجربه کنیم. چشمانداز ما در کیپا شکلدادن به همین لایفاستایل است.»
برنامههای ۱۴۰۱
با توجه به صحبتهای شفیعی، یکی از برنامههای اصلی کیپا برای سال ۱۴۰۱ توسعه سرویسدهی به مشتریان فردی و حقیقی است. همچنین دومین موضوعی که در سال ۱۴۰۱ میخواهند به شکل جدیتری به آن بپردازند، ایجاد کیف پولهای اعتباری جذابتر است که با کمک دو بانک طراحی شده و ویژگیهای متفاوتی نسبت به کیف پولهای رایج بازار دارد؛ هم از حیث نرخ بهره و هم شرایط دریافت اعتبار؛ «یکی از آنها کیپادی است و در دومی با همکاری بانک دیگری توانسته فضای جذابی را برای ارائه اعتبار به مشتریان فراهم کند. ما به واسطه تمام شبکه فروشگاهی که داریم یک اعتبار بسیار مقرونبهصرفه و جالب را به مشتریان میدهیم.
در سال ۱۴۰۱ بهدنبال تعامل و همکاری با بانکهای بیشتری هستیم. اکنون مشغول همکاری با چهار بانک هستیم و احتمالاً طی بهار ۱۴۰۱ دو بانک دیگر هم اضافه میشوند. امیدواریم تا انتهای ۱۴۰۱ عمده بانکهای کشور در تعامل با این شبکه اعتباردهی یا جامعه مخاطبان متصل شوند. تمام پلتفرمهای لندتکی ما میتوانند به سمت حضور در بازار کشورهای اطراف بروند. اکنون در ترکیه، دبی و افغانستان مدلهای اعتباری بهسرعت مورد استقبال قرار میگیرند. یکی، دو پیشنهاد خوب از کشورهای اطراف برای انجام کارهای مشارکتی داشتهایم. پیگیری فعالیتهای ما به کشورهای اطراف میتواند یک چشمانداز مطلوب برای تمام پلتفرمها باشد و ما نیز در سال ۱۴۰۱ به این سمت خواهیم رفت.»