عصر تراکنش ۶۱؛ مصطفی ثابتی، مشاور بانکداری دیجیتال و عضو هیئت‌مدیره آسان‌پرداخت / با تغییر فیس‌بوک به متا، بازار متاورس دچار رشد چشم‌گیری شد و امروز اغلب کسب‌وکارها برای حضور در آن تلاش می‌کنند، اما متاورس چیست؟ پلتفرم بازی، فروشگاه آنلاین، ابزار آموزش، کانال تبلیغاتی یا هر چیزی که مردم بتوانند در رؤیای خود تصور کنند؛ می‌توان گفت یک دروازه جدید برای تجربه‌های دیجیتال. آنچه ما می‌دانیم این است که فراتر از هیاهوها، متاورس واقعی است و در آن فرصت‌های بی‌شماری نهفته است. متاورس نه دنیایی جدید، بلکه محیطی در امتداد دنیای واقعی است.
زندگی ما تا قبل از فراگیر شدن اینترنت در فضای فیزیکی جریان داشت، پس از آن بخشی از زندگی ما به اینترنت منتقل شد و امروزه با ورود متاورس زندگی ما گسترده‌تر خواهد شد. به عبارتی متاورس تجربه‌ای عمیق‌تر از اینترنت است؛ اینترنتی غیرمتمرکز و مبتنی بر وب ۳ که در محیطی سه‌بعدی و به‌زودی با درگیر کردن تمامی حواس پنج‌گانه با آن مواجهیم. سرمایه‌گذاری در متاورس در سال ۲۰۲۲ نسبت به سال قبل دوبرابر شده و طبق پیش‌بینی گارتنر تا سال ۲۰۲۶ بیش از ۲۵ درصد از مردم روزانه حداقل یک ساعت از زمان خود را در متاورس خواهند گذراند.
در جدیدترین معماری منتشرشده از سوی مک‌کنزی، پرداخت و کسب درآمد، احراز هویت، امنیت و حریم خصوصی بهعنوان توانمندسازها در اولین لایه معماری متاورس معرفی شده‌اند. اینجاست که بانک‌ها و مؤسسات مالی به‌صورت رسمی وارد بازی می‌شوند.
فرصت‌های موجود در متاورس برای بانک‌ها
وقتی از ورود بانک‌ها به دنیای متاورس صحبت می‌کنیم، منظور بانکی است که دستخوش تحول دیجیتال شده و از بانک سنتی قبلی تنها برند، زیرساخت، سرمایه، تجربه و اعتماد مشتریان را دارد. با این رویکرد فرصت‌های زیر برای بانک‌ها متصور است.
- درگیر کردن مشتریان
حضور پیش‌دستانه بانک در متاورس می‌تواند جایگاه برند را در ذهن مشتریان بالقوه آینده (نسل Z و آلفا) تقویت کرده و ارتباطات بعدی را افزایش دهد. حضور HSBC در سندباکس و ایجاد فضایی برای دوستداران بازی و ورزش در همین راستاست. امکان بازی‌وارسازی سرویس‌های مالی و جذاب‌کردن نحوه ارائه خدمات هم می‌تواند باعث درگیری بیشتر مشتریان با بانک شود.
- ارائه خدمات اومنی‌چنل و فراشخصی‌سازی
وقتی صحبت از اومنی‌چنل می‌شود، متاورس هم بهعنوان یک کانال ارتباطی با مشتریان مدنظر قرار گرفته و خدمات بانکی بر بستر آن ارائه می‌شود. از سوی دیگر دسترسی به داده‌های مشتریان و علائق و فعالیت‌های آنها در متاورس، امکان شخصی‌سازی سرویس‌ها را بیش از پیش فراهم می‌کند.
- نگهداری از دارایی‌های دیجیتال مشتریان
اولین وظیفه بانک‌ها از ابتدای تشکیل این نهاد در اقتصاد دنیا نگهداری از دارایی‌های افراد بوده است. این روال در دنیای دیجیتال هم ادامه دارد و بانک‌ها بهعنوان مؤسساتی که اعتماد مشتریان را به دست آورده‌اند، می‌توانند محافظ دارایی‌های دیجیتال مشتریان باشند. در خصوص دارایی‌های دیجیتال چالش‌های جدی شامل گم‌شدن والت سخت‌افزاری، فراموشی رمز والت یا مرگ دارنده والت و عدم دسترسی وراث وجود دارد. بانک‌ها با نگهداری دارایی‌های دیجیتال این چالش‌ها را مدیریت می‌کنند.
- استاندارد و امن‌سازی تراکنش‌ها
حجم زیادی از تراکنش‌ها هر روز در متاورس رخ خواهد داد. مدیریت تراکنش‌ها و اطمینان از انجام معامله یکی از دغدغه‌های اساسی کاربران در تجارت الکترونیک محسوب می‌شود. این دغدغه در متاورس بیش از دنیای واقعی خواهد بود. بانک‌ها می‌توانند با اعمال استاندارد و ایجاد سازوکارهای کنترلی، صحت و امنیت تراکنش‌های مالی را تضمین کنند.
- پل ارتباطی متاورس و دنیای واقعی
کسب‌وکار در متاورس در جریان است. در ازای ارائه خدمات یا تولید محتوا، دستمزد پرداخت می‌شود و کاربران برای تأمین نیازهای خود باید این وجوه را به دنیای واقعی منتقل و به ارزهای فیات تبدیل کنند. بانک‌ها می‌توانند بهعنوان پل ارتباطی متاورس و دنیای واقعی این نقش را بر عهده بگیرند.
گام‌هایی برای آماده‌کردن بانک جهت ورود به دنیای متاورس
بانک‌هایی که هنوز در ابتدای مسیر تحول دیجیتال قرار دارند و درگیر ساختارهای قدیمی و مدل کسب‌وکار سنتی خود هستند، راه آسانی برای فعالیت در متاورس ندارند و ورود مستقیم آنها به حوزه نوآورانه‌ای همچون متاورس می‌تواند با ریسک‌های فراوانی همراه باشد. در چنین شرایطی بازوی نوآوری بانک‌ها که می‌تواند به‌صورت مستقیم در اختیار بانک باشد یا بهعنوان یک ارائه‌دهنده سرویس بیرونی فعالیت کند، محل مناسبی برای شروع فعالیت بانک‌ها در متاورس است. گام‌های زیر می‌تواند نقشه‌راه بانک‌ها در این مسیر باشد.
- تدوین استراتژی مبتنی بر خلق ارزش
اهداف خود را در متاورس تعیین کنید؛ مثل دسترسی به بخش جدیدی از مشتریان، برقراری ارتباط بین آنها یا ایجاد جریان‌های درآمدی جدید. نقش خود را مشخص کنید؛ آیا خالق تجربه هستید یا تسهیل‌کننده تعامل یا فراهم‌کننده زیرساخت.
- آزمایش، یادگیری و سازگاری
فعالیت‌های اولیه شامل تعریف کاربردهای بانکی برای متاورس، کشف فرصت‌ها، کار روی ان‌اف‌تی‌ها، حضور تبلیغاتی در متاورس و آموزش مفاهیم به کارکنان را شروع کنید. برای درآمدهای بلندمدت برنامه‌ریزی کرده، اما تلاش کنید با تعریف پروژه‌های کوچک و زودبازده به نتایج اولیه دلگرم‌کننده برسید. با دریافت بازخورد از مشتریان و بررسی عملکرد پلتفرم‌های مختلف برای ادامه کار تصمیم بگیرید و به‌مرور مشکلات را برطرف کرده و خدمات قابل ارائه را ارتقا دهید.
- برای رشد آماده شوید
بر اساس نتایج مراحل پیشین، فرصت‌ها را شناسایی کنید و مدل‌های کسب‌وکاری را که قابلیت رشد مناسب دارند، برگزینید و بر این اساس فعالیت در متاورس را در برنامه‌های اصلی خود جای دهید.
نکته مهم آگاهی نسبت به این موضوع است که فعالیت و حضور در متاورس در آینده‌ای نزدیک اجتناب‌ناپذیر است و به‌زودی فرصت‌های فراوانی در آن برای بانک‌ها وجود خواهد داشت. شروع فعالیت باید در اولین فرصت و به‌صورت غیرمستقیم توسط بازوی نوآوری بانک‌ها انجام شود تا با یک برنامه‌ریزی دقیق و بر اساس بازخوردها به‌مرور مدل کسب‌وکار بانک‌ها در متاورس بالغ شود.