عصر تراکنش ۶۳؛ کاوه رهنما / اگر خیال کردید با کتاب‌خواندن می‌توان پولدار شد، خواب دیدید خیر باشد! آنها هم که مدعی‌اند کتاب ما را بخوانید، پولدار می‌شوید، وعده سر خرمن می‌دهند. تنها کسی که احتمالاً به واسطه کتاب آنها پولدار خواهد شد، خودشان خواهند بود. البته کتاب‌خواندن کار بسیار ارزشمندی است و از قدیم هم به‌درستی گفته‌اند، معادله علم یا ثروت دقیق و درست نیست و این دو در واقع دست در دست هم دارند و کسی که پول دارد، منابع دانایی را هم در اختیار دارد و دانش و آگاهی هم به پولداری می‌انجامد. شکی نیست، اما این سخن به آن معنا نیست که کسی با خواندن یک یا دو یا ده کتاب راه و چاه پول‌درآوردن را یاد می‌گیرد.
مطالعه کتاب‌هایی درباره پول صرفاً ما را با این پدیده عجیب و سازوکارهای آن آشنا می‌سازد و اگر این کتاب یا کتاب‌ها، درباره آدم‌های پولدار و طریق ثروتمندشدن آنها باشد، ما را تا حدودی با ترفندهایی که برای پولدار شدن به کار بسته‌اند، آشنا می‌سازد؛ روش‌ها و شیوه‌هایی که الزاماً برای دیگر آدم‌ها صدق نمی‌کند و در نهایت هر کسی برای پولدار شدن و بهره‌مندی از این موهبت خواستنی برای همه بشر، باید به معنای واقعی درگیر مناسبات اقتصادی شود و شانس و توانایی‌های خود را برای نزدیک‌شدن به آن تجربه کند. با این همه بعید است کسی به این سخنان گوش دهد و همچنان هستند و خواهند بود، کسانی که دنبال کتاب‌هایی درباره پول و پولدارشدن بروند. ما هم بر این اساس در ادامه برخی از مهم‌ترین کتاب‌ها راجع به پول، این عجیب‌ترین و خواستنی‌ترین اختراع بشر را معرفی خواهیم کرد.
«پول» / یووال نوح هراری
یووال نوح هراری، مورخ پرمخاطب معاصر را به واسطه کتاب پرفروش «انسان خردمند» می‌شناسند؛ نثر روان و جذاب و اطلاعات فراوان و مفید از ویژگی‌های نوشته‌های اوست. کتاب پول نوشته نوح هراری همین ویژگی‌ها را دارد. او در این کتاب به‌سادگی به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که پول چیست؟ چگونه اختراع شد؟ چرا چنین نقش مهمی در زندگی انسان‌ها ایفا می‌کند؟ آیا موجب شادکامی انسان می‌شود یا ثمره‌ای جز بدبختی ندارد؟ بشر در آینده چه برنامه‌ای برای پول دارد؟ هراری در این کتاب تاریخچه پول را از نخستین سکه تا زمانه رمزارزها و پول‌های دیجیتال تشریح می‌کند.
کتاب هراری که آن را مهدی نمازیان ترجمه و نشر نون منتشر کرده، در اصل توسط انتشارات پنگوئن منتشر شده و سه فصل دارد. کتاب ضمن پرداختن به تاریخچه پول، به این مسئله مهم می‌پردازد که چگونه اقتصاد در ابتدا یکی از وجوه زندگی بشر بود، اما به‌تدریج از قرون پانزدهم و شانزدهم، اهمیتی یکه و یگانه پیدا کرد و دیگر جنبه‌های زندگی انسان را متأثر ساخت. هراری معتقد است بشر امروز در آستانه تحولی دیگر است؛ تغییری که با ظهور هوش مصنوعی و ظهور فناوری‌های جدید در حال وقوع است و این تحول تأثیرات فراوانی بر اقتصاد و نظام پولی زندگی او خواهد گذاشت.
«پول» / اریک لونرگن
کتاب «پول» از منظر یک اقتصاددان، اما با نگاهی متفاوت به مقوله پول نوشته شده است. نویسنده کتاب مدیرکل صندوق‌های پرچین در M&G Investments در لندن است که اقتصاد را در دانشگاه‌های آکسفورد و مدرسه اقتصادی لندن خوانده و در روزنامه فایننشال‌تایمز می‌نویسد. او در این کتاب با بیانی روان و گویا از خاستگاه، کارکرد و تأثیرات اجتماعی و روان‌شناختی پول و اسناد مالی و نظام بانکداری بحث می‌کند.
پرسش اصلی که لونرگن درصدد پاسخ آن است، این است که پول و بانکداری و بهای اسناد مالی چگونه ممکن است ثبات اجتماعی را به خطر بیندازد؟ پول به‌عنوان ابزار مبادله جهت رفع نیازها اهمیت زیادی دارد. پیش از آن بشر از طریق مبادله کالا‌به‌کالا نیازهای خود را تأمین می‌کرد، اما با پیچیده‌شدن مبادلات و گسترش آنها، ابداع پول ضرورت یافت. با این همه پول ابزاری است که به خودی خود ارزشی ندارد و مانند سایر کالاها و خدمات نیازی را تأمین نمی‌کند، بلکه صرفاً در مبادله ارزشمند است. لونگرگن در این کتاب نشان می‌دهد که چگونه این پدیده مبادله‌ای، توانسته همه جنبه‌های زندگی انسان را متأثر سازد. «وابستگی متقابل ۱»، «زمان و پول»، «اندازه‌گیری»، «افسون پول» و «وابستگی متقابل ۲»، عناوین بخش‌های کتاب هستند. این کتاب را احد علیقلیان ترجمه و نشر نو چاپ کرده است.
«برآمدن پول: تاریخ مالی جهان» / نیل فرگوسن
«نیل فرگوسن»، مورخ نام‌آشنا و متخصص تاریخ اقتصاد اسکاتلندی و استاد دانشگاه هاروارد، در کتاب «برآمدن پول: تاریخ مالی جهان» به‌طور مفصل و عالمانه، داستان تطور مالی زندگی انسان از ریشه‌های آن در بین‌النهرین باستان تا به تعبیر خودش «سیاره فایننس» کنونی روایت می‌کند. او رد پول و نوع نگرش آدمیان به آن را در ادوار گوناگون تاریخی بیان می‌کند. مسیحیان عشق به آن را ریشه همه شرور می‌دانستند، ژنرال‌ها آن را مهم‌ترین انگیزه برای جنگ‌ها می‌خواندند، انقلابیون آن را ابزاری برای استثمار فرودستان قلمداد می‌کردند و…، با این همه فرگوسن نشان می‌دهد که پول پایه و اساس پیشرفت و تکامل بشر است.
او همچنین به ظهور بانک‌ها و مؤسسات مالی می‌پردازد و نشان می‌دهد که بانک‌ها چه کار می‌کنند؟ تفاوت بین سهام و اوراق قرضه چیست؟ چرا بیمه یا املاک خریداری می‌کنیم؟ فرگوسن برای نشان‌دادن اهمیت و سرنوشت پول به پست کاترینا نیواورلئان سفر می‌کند و می‌کوشد مستدل سازد که بازار آزاد نمی‌تواند در برابر فاجعه و بحران از خود حفاظت کند. کتاب در فصل اول به صعود پول و اعتبار می‌پردازد. فصل دوم در مورد بازار اوراق قرضه، فصل سوم بورس اوراق بهادار، فصل چهارم بیمه، فصل پنجم بازار املاک و مستغلات، فصل ششم صعود، سقوط و مالیه بین‌الملل بحث می‌کند. این کتاب را شهلا طهماسبی و احمد محمدی ترجمه و نشر اختران منتشر کرده است.
«چگونه کمتر نگران پول باشم» / جان آرمسترانگ
همه ما بام تا شام دنبال پول‌درآوردن هستیم و باز هم نگرانیم. پول گفته یا ناگفته، به بزرگ‌ترین دغدغه زندگی‌مان بدل شده، چون با آن و به واسطه آن می‌توانیم نیازهای خودمان را تأمین کنیم. اما چطور می‌توانیم از این اضطراب و دل‌نگرانی خلاص شویم؟ «جان آرمسترانگ» در کتاب خواندنی و جذابش،«چگونه کمتر نگران پول باشم» می‌کوشد به این سؤال جواب دهد. او در این کتاب به این نکته می‌پردازد که همه ما در سراسر عمر خودمان ناگزیر با پول سروکار داریم. او نشان می‌دهد که پول چگونه ما را وادار به انجام کارهای مختلف می‌کند؛ کارهایی که ای‌بسا تمایلی به آنها نداریم.
پول چگونه ما را می‌ترساند و مضطرب می‌کند؟ پول چگونه احساسات و عواطف و در بلندمدت شخصیت ما را شکل می‌دهد؟ ممکن است بسیاری مدعی شوند که لااقل در مورد آنها چنین نیست و آنها چنین رابطه‌ای با پول ندارند، اما با دقت در زندگی‌شان درمی‌یابیم که پول در گوشه‌و‌کنار زندگی و شخصیت آنها هم تأثیر گذاشته است. آرمسترانگ در این کتاب نمی‌خواهد این تأثیر و تأثر را انکار کند، بلکه می‌کوشد راه‌هایی به ما یاد بدهد که ضمن قبول این واقعیت، بتوانیم با پول و تأثیراتش در زندگی‌مان کنار بیاییم. او با ارائه آموزه‌هایی روشنگرانه به ما کمک می‌کند تا معنای واقعی ثروت را درک کنیم. کتاب «چگونه کمتر نگران پول باشیم» نوشته جان آرمسترانگ با ترجمه ندا شادنظر و توسط نشر هنوز منتشر شده است.
«فلسفه پول» / گئورگ زیمل
پیش از رفتن سراغ کتاب حجیم «فلسفه پول»، توجه به این هشدار ضرورت دارد که اولاً این کتاب هیچ ربطی به سایر آثاری که درباره پول نوشته شده، ندارد، درباره تاریخ متعارف پول نیز نیست، کتابی ساده و سرراست هم نیست و دقیقاً چنان که از عنوان پرطمطراقش برمی‌آید، اثری پیچیده و دشوار است، نوشته «گئورگ زیمل»، فیلسوف و از جامعه‌شناس بزرگ که در آن به پول به‌عنوان یک پدیده اجتماعی می‌پردازد؛ پدیده‌ای مصنوع بشر که از طریق تحلیل دقیق و جامع آن می‌توان به همه گوشه‌و‌کنارهای زندگی مدرن انسان‌ها سرک کشید و ارزیابی انتقادی و عمیقی از آنها ارائه داد.
زیمل در این مهم‌ترین اثرش فلسفه پول را تشریح می‌کند، یعنی به آن مبانی هستی‌شناختی و ارزش‌شناختی می‌پردازد که موجب خلق پول شد و همچنین نشان می‌دهد که چگونه این پول از اهداف اولیه ادعایی خود فراتر رفت و به ارزش ارزش‌ها بدل شد. مطالعه کتاب زیمل، ما را با تحلیل‌های درخشان یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان معاصر درباره جهان و انسان مدرن آشنا می‌سازد. از این کتاب کلاسیک تاکنون دو ترجمه به فارسی صورت گرفته است؛ نخست ترجمه شهناز مسمی‌پرست که نشر پارسه آن را منتشر کرده و دوم ترجمه جواد گنجی و صالح نجفی که نشر مرکز آن را چاپ کرده است.
«اخلاق تولید پول» / یورگ گوئیدو هولسمن
کتاب «اخلاق تولید پول» نوشته «گوئیدو هولسمن»، اقتصاددان معاصر آلمانی است و روایت مختصر و مفیدی از نظریه پولی با تأکید بر جنبه‌های اخلاقی و نهادی تولید ارائه می‌دهد. نویسنده در مقدمه کتاب سه تفاوت اثرش با سایر آثار مشابه را چنین معرفی می‌کند: نخست اینکه این کتاب از سنت واقع‌گرایی فلسفی برای تحلیل پول و بانکداری بهره می‌برد. دوم اینکه از نظریه اتریشی بانکداری و پول دستوری سود می‌جوید.
مکتب اتریش بیش از هر چیز به‌عنوان به‌کارگیرنده اصلی سنت واقع‌گرایی در اقتصاد و همچنین مدافع اصلی سیاست‌های بازار آزاد شناخته می‌شود و متفکرانی چون میزس و هایک در آن بسیار شناخته‌شده هستند. این متفکران در آثارشان کوشیده‌اند نشان دهند که حق مالکیت خصوصی فراهم‌کننده چهارچوبی بنیادی برای همکاری‌های اجتماعی در یک اقتصاد انسانی است. به نظر آنها تأثیرات ناشی از تعرض به حقوق مالکیت خصوصی توسط افراد حقیقی یا دولت می‌تواند بهره‌وری را به‌طور کلی مختل سازد. به نوشته نویسنده سومین عنصری که رویکرد او را متمایز می‌کند، تحلیل اخلاق پول و بانکداری با استفاده از روش «توماس آکوئیناس»، فیلسوف قرون وسطایی است.
در این روش تلاش می‌شود تا بصیرت ارسطویی با سنت روشنفکری مسیحی پیوند زده شود. به‌طور کلی هولسمن در این کتاب می‌کوشد بیان کند تولید بی‌حدوحصر پول توسط دولت‌ها و مداخلات آنها در اقتصاد تهدیدآمیز است، در حالی که حرکت به سمت تولید پول طبیعی نتایج مثبتی دربر دارد. کتاب اخلاق تولید پول را سیدامیرحسین میرابوطالبی ترجمه و انتشارات دنیای اقتصاد چاپ کرده است.
«روان‌شناسی پول» / مورگان هاوزل
مردم دیدگاه‌های مختلفی راجع به پول دارند. اکثریت به آن به‌عنوان کلید بازکردن مشکلات می‌نگرند، بسیاری به دست آوردن آن را امری ساده و سهل‌الوصول می‌دانند، شماری نیز دستیابی به آن را بسیار دور از ذهن تلقی می‌کنند. آدم‌ها در بسترهای اجتماعی مختلف، نگرش‌های متفاوتی نسبت به پول می‌یابند و این نگرش در نحوه رویکرد آنها به آن تأثیرگذار است. «مورگنا هاوزل» در کتاب روان‌شناسی پول، به تأثیر محیط‌های اجتماعی و پرورشی مختلف در نحوه نگرش آدم‌ها به پول می‌پردازد.
او نشان می‌دهد که برای پولدارشدن الزاماً خانواده پولدار یا شرایط اجتماعی مناسب ضرورت ندارد، بلکه افراد می‌توانند با تربیت و پرورش روانی خود، آمادگی‌های لازم را برای ایجاد یک رهیافت مثمرثمر به پول ایجاد کنند. مورگان هاوزل نویسنده کتاب، سال‌ها در بازارهای مالی و بورس فعالیت داشته و به‌عنوان نویسنده مجله وال‌استریت کار کرده است.
او در این کتاب نشان می‌دهد که خوب کار کردن با پول کمی به هوشمندبودن فرد و رفتارش بستگی دارد. نابغه‌ای که کنترل احساساتش را از دست بدهد، می‌تواند موجب فاجعه‌ای مالی شود. همچنان که یک فرد عادی اگر اندکی دارای مهارت‌های رفتاری شود، به‌سادگی می‌تواند ثروتمند شود. کتاب «روان‌شناسی پول: درس‌هایی همیشگی در مورد ثروت، طمع و شادی» را حسین عزیزطائمه و سودابه خامی به فارسی ترجمه و نشر دوران آن را منتشر کرده است
[…] به روایت کتاب / معرفی چند اثر مهم درباره پول […]