لندتک‌ها در حال گذر از برزخ هستند
گفت‌وگو با هومن امینی، مدیرعامل دیجی‌پی که به‌دنبال توسعه اقتصاد دیجیتال و شکوفایی تجارت الکترونیکی هستند
عکس: نسیم اعتمادی
عصر تراکنش ۶۵ / دیجی‌پی که در تابستان سال ۱۳۹۷ با هدف ورود به صنعت فناوری‌های مالی فعالیت خود را آغاز کرد، مهم‌ترین و اصلی‌ترین دغدغه راه‌اندازی‌اش کمک به فراگیری مالی بوده است؛ موضوعی که به عقیده مدیرعامل این مجموعه، تحقق آن می‌تواند به رشد و توسعه اقتصاد دیجیتال و شکوفایی تجارت الکترونیکی کمک کند و دیجی‌پی نیز می‌کوشد تا با ارائه خدماتی پایدار و استاندارد شاخص فراگیری مالی را در اقتصاد دیجیتال کشور بهبود بخشد.
چهار محصول BNPL، بیمه، تأمین مالی زنجیره تأمین (SCF) و مدیریت ثروت از محصولاتی بودند که در سال ۱۴۰۱ توسط دیجی‌پی معرفی شدند و دیجی‌پی توسعه آنها را در دستور کار قرار داد. در گفت‌وگویی که با هومن امینی، مدیرعامل دیجی‌پی داشتیم، از ورود این شرکت به صنعت بیمه، مهم‌ترین اقدامات‌شان در یک سال گذشته و چالش‌هایی که داشتند، پرسیدیم.
طبق صحبت‌های امینی طی یک سال گذشته تمرکز اصلی دیجی‌پی روی توسعه خدمات اعتباری، نگهداشت و بالابردن چسبندگی کاربران سوپراپلیکیشن، توسعه پذیرندگان درگاه‌های پرداخت و معرفی سرویس‌های جدیدی مثل بیمه بوده است. در ادامه گزارشی از مصاحبه عصر تراکنش با هومن امینی را می‌خوانید.
فرصت خلق ارزش برای ذی‌نفعان صنعت بیمه
امینی دلیل ورود دیجی‌پی به صنعت بیمه را در یک جمله خلاصه می‌کند: «فرصت خلق ارزش برای ذی‌نفعان صنعت بیمه و لندتک». او در این‌باره توضیح می‌دهد که مدتی است موضوع تحول دیجیتال به‌عنوان یک موضوع داغ در صنعت بیمه مطرح شده و به‌تازگی هم آیین‌نامه جدیدی در هیئت دولت در همین‌باره مصوب و به بخش‌های اجرایی ابلاغ شده است. از سوی دیگر «موضوع کرونا» میزان نفوذ فناوری را در زندگی روزمره بیش از پیش زیاد کرده؛ از این رو و با توجه به منابع و تجربه بسیار خوبی که دیجی‌پی در این حوزه دارد، مصمم شدند که به‌صورت قدرتمند و هوشمند و با نگاه طولانی‌مدت به بازار بیمه وارد شوند.
به عقیده امینی، یکپارچه‌سازی دو حوزه اینشورتک و لندتک می‌تواند ارزش افزوده بسیار خوبی را برای کاربران و همین‌طور اکوسیستم‌های مرتبط به ارمغان بیاورد. او در این‌باره می‌گوید: «با استمرار رکود تورمی، موضوع بدهکار شدن از شرکت‌ها به سمت خانواده‌ها هدایت شده و در حقیقت خرید اقساطی و اعتباری به یکی از ارزش‌های مشتریان در خرید تبدیل شده و هر چقدر که این محصولات و خدمات از حالت نیازهای ضروری فاصله بگیرد، خرید اعتباری و اقساطی برای خانواده‌ها پررنگ‌تر می‌شود.
از سوی دیگر ایجاد زیرساخت‌های لندتک پیچیدگی‌هایی دارد که قطعاً ترکیب و یکپارچه‌سازی این دو حوزه (اینشورتک و لندتک) می‌تواند ارزش افزوده بسیار خوبی را برای کاربران و همین‌طور اکوسیستم‌های مرتبط ایجاد کند. اینکه مشتری به‌راحتی بتواند بسته‌های بیمه‌ای شخصی‌سازی‌شده را به‌صورت کاملاً آنلاین و به شکل اعتباری و اقساطی خرید کرده و از خدمات خسارت آنلاین استفاده کند، می‌تواند فرصت‌های بزرگی را هم برای فروشندگان، کارگزاران و شرکت‌های بیمه و هم برای سایر ذی‌نفعان کسب‌وکار بیمه و دیگر کسب‌وکارهای بانکی و لندتک ایجاد کند.»
چهار محصول BNPL، بیمه، تأمین مالی زنجیره تأمین (SCF) و مدیریت ثروت از محصولاتی بودند که در سال ۱۴۰۱ توسط دیجی‌پی معرفی و توسعه آنها را در دستور کار داشتند. امینی می‌گوید: «خوشبختانه از این میان سه محصول BNPL، بیمه و SCF مطابق نقشه‌راه در حال توسعه و پیشرفت‌اند و به‌زودی از محصول مدیریت ثروت و سرمایه‌گذاری دیجی‌پی هم رونمایی خواهیم کرد.»
تفاوت‌های جدی مدل ایرانی‌شده BNPL با مدل جهانی
مدتی است موضوع BNPL در ایران داغ شده و دیجی‌پی نیز به سمت ارائه خدمات BNPL رفته است. امینی در پاسخ به این سؤال که مسیری که این حوزه در کشور ما در حال طی‌کردن آن است، چقدر با آنچه در دنیا وجود دارد، مشابهت و نزدیکی دارد، می‌گوید: «واقعیت این است که مدل ایرانی‌شده BNPL در موضوعاتی مثل اعتبارسنجی، جامعه مخاطبان هدف و مدل‌های بازپرداخت، تفاوت‌های جدی‌ای با مدل جهانی دارد.
برای مثال در دنیا این سرویس، بی‌سابقه‌ها یا کم‌سابقه‌های مالی، جوانان و نسل تازه‌وارد به بازار کار و علاقه‌مندان به طرح‌های اقساطی کم‌هزینه و کوتاه‌مدت را مورد هدف قرار می‌دهد، در حالی که در مدل ایرانی ما بیشتر به سراغ کاربران اعتبارسنجی‌شده و توثیق‌پذیر و کاربران فعال در اکوسیستم تجارت الکترونیک و پلتفرم‌ها می‌رویم. شکی نیست که ما به‌هرحال ناگزیر از در نظر داشتن و درس‌آموختن از تجربه‌های جهانی هستیم. به‌ویژه آنکه در ماه‌های اخیر و همزمان با بحران رکود اقتصادی تجربه‌های ناموفق زیادی در این حوزه وجود داشته و ارزش سهام بازیگران اصلی این کسب‌وکار به‌شدت افت کرده است.»
به گفته مدیرعامل دیجی‌پی، گذشته از بحران اقتصادی، تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که تکیه‌کردن به روش‌های کنترل‌نشده و غافل‌بودن از موضوع نکول می‌تواند سرویس BNPL را با چالش‌های اساسی مواجه کند. همچنین ارائه این سرویس بدون در نظر گرفتن قدرت بازپرداخت می‌تواند علاوه بر ایجاد گرفتاری‌هایی همچون بدهی‌های کنترل‌نشده برای کاربران، به انباشت سریع بدهی در نظام مالی کشور منجر شود.
امینی در این‌باره می‌گوید: «ما بر این باوریم که با هم‌افزایی فعالان این اکوسیستم نوپا قادر خواهیم بود این محصول را در مسیری رشد دهیم که به جای گرفتاری‌های جدید به فراگیری مالی در میان کاربران منجر شود، اما رسیدن به این هدف، نیازمندی‌هایی دارد؛ مانند توسعه داده‌های اطلاعاتی موجود در این زمینه (مانند به‌اشتراک‌گذاشتن اطلاعاتی همچون فهرست بدسابقه‌ها و…)، هم‌افزایی و حمایت اکوسیستم ای‌کامرس در کنار لندتک‌ها، همراهی قانون‌گذار و رگولاتور برای تدوین قوانین حمایتی و پیشرو، کاهش هزینه پول با تقویت مفهوم خرید اعتباری در مقابل خرید نقدی، حرکت به سوی ساده و دسترس‌پذیر کردن BNPL. همچنین طراحی سرویس‌های BNPL باید خلاقانه و متناسب با نیازهای کاربر ایرانی باشد، مثل سرویس‌های ویژه روستاها و مناطق محروم با هدایت کمک‌های نقدی و یارانه‌ای به سمت خرید اعتباری کالاهای اساسی.»
ساخت فرهنگ اعتباری و آموزش در حوزه اعتبارسنجی
صنعت وام‌دهی و ارائه اعتبار به‌صورت کلاسیک در دنیا بسیار قدیمی‌تر از ایران است. به همین نسبت مفاهیمی مثل لندتک، رتبه اعتباری، سابقه اعتباری و تأثیر آنها در پروفایل‌های اعتباری برای کاربران ایرانی نو و ناشناخته است. در سال‌های اخیر دیجی‌پی و تمام لندتک‌های فعال در صنعت وام‌دهی فناورانه، تلاش کرده‌اند بخشی از مسئولیت‌های خود را به ساخت فرهنگ اعتباری و آموزش در حوزه اعتبار و اعتبارسنجی اختصاص دهند.
امینی در این‌باره می‌گوید: «از دید ما مهم‌ترین و مؤثرترین گام در زمینه مدیریت نکول این است که افراد یاد بگیرند در بازپرداخت اقساط خود مسئولیت‌پذیر باشند و با رفتارهای مناسب، آینده خود را فارغ از گذشته اعتباری خود بسازند. در کشورهایی که اعتبار خرد در آنها جا افتاده، در کنار پارامترهای مالی، جنبه‌های جالب فرهنگی و تعاملی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی هم نهفته است و امیدواریم در آینده نزدیک رتبه اعتباری افراد برآیندی از همه رفتارهای مالی و اعتباری، مسئولیت‌های شهروندی و ردپای دیجیتال آنها باشد. ما تلاش کرده‌ایم در کنار فرهنگ‌سازی، با ارائه اعتبارهای کنترل‌شده و متناسب با رتبه اعتباری و توان بازپرداخت، این ریسک را چه برای نظام بانکی و چه برای خود کاربران کاهش دهیم.»
اقداماتی که دیجی‌پی در حوزه BNPL سازمانی و ارائه اعتبار متناسب با درآمد و توان بازپرداخت کارکنان انجام داده، در زمره همین فعالیت‌ها بوده که هم کاربران را با توهم قدرت خرید غیرواقعی مواجه نمی‌کند و هم ریسک نکول را به روشی کنترل‌شده، مدیریت می‌کند.
امینی در ادامه صحبت‌هایش آمارهایی از دیجی‌پی ارائه می‌دهد. این آمارها مربوط به داده‌های گزارش سالانه سال ۱۴۰۰ این شرکت است. تعداد نصب فعال دیجی‌پی یک میلیون و متوسط تعداد تراکنش‌های ماهانه اپ دیجی‌پی نیز یک میلیون و ۴۰۰ هزار مورد است. همچنین متوسط تعداد تراکنش‌های ماهانه کلی در درگاه جامع پرداخت دیجی‌پی پنج میلیون تراکنش است.
کمبود منابع؛ مهم‌ترین چالش لندتک‌ها
مهم‌ترین چالش دیجی‌پی در یک سال گذشته مربوط به تأمین منابع بوده است. امینی می‌گوید تا منبعی وجود نداشته باشد، لندتک نمی‌تواند آن را به مشتریان و کاربران خود عرضه کند: «یکی از مهم‌ترین راهکارها، افزایش منابع برای افزایش سهم لندتک‌ها در اعتبارهای خرد است. منابع در دسترس لندتک‌ها در تسهیلات خرد به نسبت تسهیلات کل کماکان عدد بسیار ناچیزی است و این پتانسیل وجود دارد که این سهم ناچیز تا ۱۶۰۰ همت افزایش پیدا کند. در حال حاضر این عدد بین یک تا سه همت تخمین زده می‌شود که تابعی از تعریف تسهیلات است.»
چالش بعدی دیجی‌پی ضعف زیرساخت‌ها بود. امینی درباره این چالش می‌گوید: «شاید بتوان گفت که لندتک‌ها اکنون از یک برزخ گذر می‌کنند. چشم‌انداز و هدف برای لندتک‌های ایران مشخص است و حتی شاید راه دستیابی به این هدف هم مشخص باشد، اما چون زیرساخت‌های لازم وجود ندارد، خود باید راه آن را بسازند؛ البته در پروسه این راه‌سازی به موانع بزرگی برمی‌خورند که به‌آسانی قابل رفع نیست. رگولاتور و به‌صورت ویژه بانک مرکزی نیز تاکنون اراده مؤثری برای کمک به بهبود شرایط این صنعت نداشته و بیشتر اثرگذاری‌های آن در صنعت لندتک بازدارنده بوده تا کمک‌کننده.»
به گفته مدیرعامل دیجی‌پی، علاوه بر این چالش‌ها، در حوزه لندتک به هم‌افزایی بیشتری نیاز است. راهکارها و راه‌حل‌هایی که تابه‌امروز در این حوزه ارائه و مطرح شده‌اند، باید به کمک همه بازیگران صنعت و در کنار رگولاتور، بهبود و اثربخشی بیشتری پیدا کنند: «هنوز اراده‌ای که همه نهادها با عدد و رقم یا با مفاهیم مشترک صحبت کنند، وجود ندارد و باید با هم‌افزایی در این مسیر پیش برویم تا به یک بلوغ حداقلی در این زمینه برسیم. در مجموع، کمبود منابع مهم‌ترین چالش این صنعت است. امیدواریم با همکاری فعالان حوزه لندتک بتوانیم سریع‌تر از این دوره برزخ عبور کنیم و وارد دوران بلوغ این صنعت شویم.»
به‌دنبال بهبود شاخص فراگیری مالی
توسعه ارتباط و بهبود تجربه مشتریان در تمام خدمات و محصولات، بهینه‌کردن سفر مشتریان در استفاده از خدمات دیجی‌پی، ارائه راهکارهایی که به کاهش هزینه تمام‌شده اعتبار برای مشتریان منجر می‌شود و توسعه و تعدد پذیرندگان دیجی‌پی، از مهم‌ترین برنامه‌های دیجی‌پی تا پایان سال جاری است. امینی درباره چشم‌انداز دیجی‌پی می‌گوید: «دیجی‌پی رسالت خود را ارائه خدمات مالی آنلاین با هدف کمک به فراگیری مالی (Financial Inclusion) می‌داند. بی‌تردید تحقق این رسالت می‌تواند به رشد و توسعه اقتصاد دیجیتال و شکوفایی تجارت الکترونیکی کمک کند.
تلاش می‌کنیم با ارائه خدماتی پایدار و استاندارد به‌عنوان یکی از بازیگران تازه‌نفس و در عین حال پیشگام در صنعت نوپای فناوری مالی (فین‌تک) شاخص فراگیری مالی را در اقتصاد دیجیتال کشور بهبود بخشیم و با ارائه خدمات فین‌تکی جامع و کارآمد به پلتفرمی محبوب و پرکاربرد جهت رفع نیازهای روزمره برای کاربران‌مان تبدیل شویم.»