ضرورت پایان‌دادن به فضای خاکستری رمزارزها
در دومین رویداد «آینده کسبوکارهای بلاکچین، رمزارز و دارایی دیجیتال ایران» مطرح شد
عصر تراکنش ۶۶ / روز نوزدهم دی‌ماه سالن همایش‌های کتابخانه ملی، میزبان دومین رویداد «آینده کسبوکارهای بلاکچین، رمزارز و دارایی دیجیتال» بود. این رویداد به همت «کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار» برگزار شد و شامل سه سخنرانی و چهار پنل تخصصی بود. در یکی از پنل‌های برگزارشده، نمایندگانی از سوی حاکمیت نیز حضور داشتند و انتقادات و مشکلات فعالان اکوسیستم نوآوری و فناوری را شنیدند و وعده‌هایی مبنی بر تغییر وضعیت؛ به‌خصوص در مورد اینترنت و رگولاتوری رمزارز دادند. رویداد آینده کسبوکارهای بلاکچین، رمزارز و دارایی دیجیتال، دومین همایشی بود که کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار به مناسبت نهم ژانویه برگزار می‌کرد و با استقبال فعالان حوزه رمزارز و بخش رگولاتوری همراه شد. این رویداد درواقع فرصتی برای گفت‌وگو میان بخش خصوصی و رگولاتوری، همچنین تعامل فعالان حوزه بلاکچین با یکدیگر بود. در ادامه نگاهی به این رویداد داشته‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.
امیدها و چالش‌های توسعه بلاکچین در آینده
اولین سخنران رویداد نهم ژانویه، علیرضا زجاجی، مدیرعامل بنیاد «سور» بود که به ارائه توضیحاتی در مورد امیدها و چالش‌های توسعه بلاکچین در آینده پرداخت. به باور او، پیاده‌سازی قرارداد‌های هوشمند در توسعه صنعت بلاکچین در بخش‌های مختلف می‌تواند بسیار کمککننده باشد.
زجاجی در ادامه مقیاس‌پذیری و سرعت اجرا، قانون‌گذاری و اعمال حاکمیت، حفظ محرمانگی اطلاعات، یادگیری و انطباق افراد، رقابت با سیستم‌های در حال کار و استانداردسازی قرارداد هوشمند را از چالش‌های اصلی بلاکچین برای آینده دانست.
چالش بعدی از نظر او قانون‌گذاری و اعمال حاکمیت است. به گفته زجاجی، اینکه بتوانیم سند یک خانه، زمین، اتومبیل و… را به‌صورت NFT دربیاوریم، یعنی توانسته‌ایم بخشی از مشکلات در این زمینه را به‌راحتی حل کنیم، اما در این مورد حکومت‌ها هستند که باید اسناد NFT را بپذیرند و با پیاده‌سازی قانون، امکان توسعه در این بخش را فراهم آورند و از دست انبار بایگانی‌ها نیز خلاص شوند.
نقش آموزش در توسعه اکوسیستم رمزارزی
اولین پنل این همایش به بررسی «نقش آموزش، شبکه‌سازی و فرهنگ‌سازی در توسعه اکوسیستم‌های رمزارزی» اختصاص داشت که با حضور یزدان عباسی، مدیر کارگروه آموزش و پژوهش انجمن بلاکچین؛ مهدی فاطمیان، مدیرعامل زیبال؛ ضیاء صدر، مدرس و ترویج‌گر بیت‌کوین و بلاکچین؛ بابک مقدم، مدیرعامل اکسکوینو؛ محمدحسین امیری، مدیرعامل وینداد و جمشید عباس‌پور، رئیس هیئتمدیره کوینینو با مدیریت میثم سلیمانی، دبیر تحریریه «راه پرداخت» برگزار شد.
محمدحسین امیری، مدیرعامل «وینداد» درباره ضرورت آموزش در این حوزه و وظایف فعالان صنعت بلاکچین گفت: «یکی از موارد مهمی که در حوزه بلاکچین و رمزارز نادیده گرفته شده، آگاهی مشتریان و فعالان این حوزه است؛ در حالی که مصرف‌کننده نهایی و کسبوکارهای این حوزه از حقوق خود آگاهی ندارند که این موضوع چالش‌هایی ازجمله کلاهبرداری، فیشینگ و… را ایجاد کرده است.»
او در ادامه تأکید کرد: «علاوه بر آشنایی با اصول سرمایه‌گذاری در صنعت بلاکچین و رمزارز، لازم است به مباحث حقوقی و قانونی این حوزه نیز توجه شود. همچنین لازم است قانون‌گذار به این حوزه ورود کند و اقدامات پیشگیرانه‌ای در رابطه با حفظ حقوق کسبوکارها و مشتریان انجام دهد.»
یزدان عباسی، مدیر کارگروه آموزش و پژوهش انجمن بلاکچین نیز از خلاء آموزش در صنعت کریپتو صحبت کرد. به اعتقاد او، آموزش فضای کریپتو نیازمند یک متولی خنثی است که حتی می‌تواند از بخش دولتی باشد. خنثی از این بابت که صرافی‌ها ممکن است بنا بر منافعی که دارند، افراد را به سمت بازار یا یک استراتژی مشخص سوق دهند. به گفته او، منظور نهادی است که به‌واسطه آموزش به افراد، نفعی کسب نکند و هدفش جلوگیری از آسیب‌های آینده باشد.
عباسی ادامه داد: «در شرایط کنونی بار آموزش بر دوش صرافی‌های رمزارزی است و باید نقش مهمی در این باره ایفا کنند. در سراسر دنیا هم شرایط به همین صورت است. آکادمی بایننس ۷.۳ میلیون دلار صرف آموزش کرده و هشت‌و‌نیم سال برای جذب افراد، محتوا آماده کرده است.»
مهدی فاطمیان، مدیرعامل زیبال نیز در پاسخ به سؤالی درباره نقش پرداخت‌یار در آموزش کریپتو توضیح داد: «پرداخت‌یارها به‌واسطه نوع تعامل‌شان با کسبوکارهای رمزارزی، نمی‌توانند خودشان را جدا از رمزارزها بدانند. پرداخت‌یارها بین نهادهای ناظر و کسبوکارهای رمزارزی قرار گرفته‌اند و می‌توانند در آموزش به نهادهای ناظر و سیاست‌گذار مؤثر باشند تا شاهد تصمیماتی مانند محدودیت واریز صدمیلیونی و کاهش سقف برداشت و واریز نباشیم.»
فاطمیان تصریح کرد: «آموزش در این لایه مغفول مانده و ما به عنوان پرداخت‌یار سعی کرده‌ایم به نهادهای ناظر آموزش‌هایی بدهیم. انجمن‌ها ازجمله انجمن فین‌تک هم می‌توانند به این حوزه ورود کنند و جلوی کوچک‌تر شدن بازار را بگیرند.»
بابک مقدم، مدیرعامل اکسکوینو نیز در ادامه پنل درباره ضرورت آموزش در صنعت بلاکچین و رمزارز گفت: «نکته مهم در آموزش این است که یک طبقه‌بندی از مخاطبان این صنعت شکل بگیرد، زیرا از سیستم‌ها و نهادهای نظارتی گرفته تا مشتریان به‌عنوان مخاطبان این صنعت به آموزش نیاز دارند. لازم است در متاورس فضای امنی ایجاد کنیم که در این زمینه، ایجاد فضای آموزشی خاص کمککننده است و صرافی‌ها در راستای گسترش آموزش در این حوزه نقش اول را بازی می‌کنند.»
ضیاء صدر، مدرس و ترویج‌گر بیت‌کوین و بلاکچین نیز معتقد است طبقات آموزش برای کاربران متفاوت است و برای همین وجود متولی آموزش ضروری نیست. او گفت: «از روز اولی که به حوزه آموزش قدم گذاشتم، تعداد سرمایه‌گذاران بیشتر شده و این موضوع نشان می‌دهد آموزش تأثیر خود را داشته است.»
به اعتقاد صدر، این‌طور نیست که موضوع آموزش در ایران ضعیف باشد، اما همراه با پیشرفت جامعه، کلاهبرداران و سارقان هم راهکارهای جدیدی پیدا می‌کنند.
جمشید عباس‌پور، رئیس هیئتمدیره کوینینو نیز با اشاره به نقش صرافی‌ها در آموزش به مشتریان و فعالان حوزه رمزارز و بلاکچین اظهار کرد: «با این موضوع که صرافی‌ها باید نقش آموزش در این حوزه را برعهده بگیرند، مخالفم. در بحث آموزش با طیف‌های متفاوتی مواجه هستیم و آموزش به برنامه‌نویس، صرافی و مشتری این حوزه با یکدیگر متفاوت است و هر یک از این گروه‌ها باید آموزش متناسب با فعالیت خود را دریافت کنند. وظیفه همه نهادهاست که به موضوع آموزش در حوزه بلاکچین و رمزارز ورود کنند. صرافی در نهایت یک بنگاه اقتصادی است و باید بین میزان ورودی خود و حفظ کاربر تعادل برقرار کند.»
اعلام ورشکستگی صرافی بزرگ اف‌تی‌ایکس؛ مهمترین اتفاق سال گذشته میلادی
دومین پنل از دومین رویداد نهم ژانویه با محوریت «بلاکچین و وب ۳؛ همه تحولات سال ۲۰۲۲» با حضور زهیر سیفعلی، مدیرعامل اکسیر؛ جواد بهره، مدیرعامل مکس‌دیجیتال؛ مصطفی قمری، مدیرعامل بینوست؛ محمد قاسمی، مدیرعامل مزدکس؛ هاجر سعیدی‌نژاد، مدیرعامل آرتانیوم و سید بردیا احمدنیا، مدیرعامل والکس با مدیریت رضا جمیلی، سردبیر هفته‌نامه «کارنگ» برگزار شد.
زهیر سیفعلی، مدیرعامل «اکسیر» در ابتدای این پنل درباره تحولات بلاکچین در سال ۲۰۲۲ و آینده آن صحبت کرد: «بازار رمزارز و کوین‌های مختلف در جهان یک بازار نوپا و کوچک است. هر روز افراد جدیدی وارد این بازار می‌شوند و فعالیت خود را شروع می‌کنند و از دید من این بازار همیشه یک بازار تازه است.»
او جنگ روسیه و اوکراین و انتقال مالکیت توییتر به ایلان ماسک را از مهمترین اتفاقات تأثیرگذار بر این صنعت در سال ۲۰۲۲ دانست و بیان کرد: «هر فردی که در زمینه رمزارز در حال فعالیت است، با یک تحقیق کوچک می‌تواند بفهمد در سال ۲۰۲۲ چه بر بازار گذشته است.»
هاجر سعیدی‌نژاد، مدیرعامل «آرتانیوم» نیز در این پنل عنوان کرد: «هرچند امسال سال خرسی داشتیم و اتفاقات ناگواری برای صرافی‌ها رخ داد، اما واقعیت این است که در بحث وب ۳ اتفاق بدی رخ نداد؛ چراکه شاهد بودیم در سال ۲۰۲۲ حدود چهار میلیارد دلار بیشتر از سال گذشته سرمایه‌گذاری در این حوزه صورت گرفت و ۳۴۸ استارتاپ در این زمینه توانستند سرمایه جذب کنند و بیشتر این سرمایه‌گذاری‌ها در حوزه NFT بوده است.»
جواد بهره، رئیس هیئتمدیره «بیت‌مکس» نیز درباره نقاط مثبت و منفی سال ۲۰۲۲ گفت: «۲۰۲۲ سالی پر از فرازونشیب برای بازار رمزارز بود. اعلام ورشکستگی صرافی بزرگ اف‌تی‌ایکس از جمله مهمترین اتفاقات تأثیرگذار بر این صنعت بود و از دیگر اتفاقات، سرمایه‌گذاری ۳۰ میلیارد دلاری شرکت‌ها در سال ۲۰۲۲ بود که این سرمایه‌گذاری تقریباً مشابه سال قبل بود و نشان داد شرکت‌های سرمایه‌گذار به بازار خوش‌بین هستند.»
او ادامه داد: «سرمایه‌گذاری شرکت‌ها یک ساختار دارد و مشتریان بازار رمزارز باید این ساختار را شناسایی کرده و بر اساس آن عمل کنند.»
مصطفی قمری، مدیرعامل «بینوست» در مورد پیش‌بینی این حوزه برای آینده گفت: «آینده قابل پیش‌بینی نیست. مخاطب فناوری‌ها و بیزینس‌هایی که ساخته می‌شوند نه من هستم و نه دیگران؛ بلکه نسل بعدی است. به‌صورت کلی نگاه اشتباهی است که کسی با متر و معیار خودش مثلاً NFT را بررسی کند، چون این برای مخاطب دیگری است. این داستان‌ها برای برخی قابل درک نیست. من به‌عنوان اینوستور برای این فناوری که هر روز پیشرفت می‌کند، یک حرف می‌گویم و آن اینکه همه چیز را با متر و معیار خودمان نسنجیم، چون این برای مخاطب دیگری است.»
محمد قاسمی، مدیرعامل «مزدکس» نیز اعلام کرد: «از سال ۱۳۹۵ در چنین رویدادهایی دغدغه این را داشتیم که چگونه این حوزه را بدون رگولاتور جلو ببریم. حجم بازار در آن سال ۸۰ میلیارد دلار برآورد شده بود و موضوع ماینینگ بسیار داغ بود. این ترند تا سال گذشته جلو آمد و ثابت شد که برای ادامه به بلوغ نیاز داریم. سال ۲۰۲۱ گارتنر «دیفای» را ترند اعلام کرد، اما سال بعد نوشت که ترند «سی‌دی‌فای» است.»
سید بردیا احمدنیا، مدیرعامل «والکس» نیز گفت: «مواقع ریزش بازار، بهترین زمان ساختاردهی شرکت‌ها و حاکمیت است. اواخر زمستان صحبت از ورود بیت‌کوین به کانال صد هزار دلاری بود، اما بیت‌کوین در شیب نزولی قرار گرفت. این اتفاق بسیار مهم است و بهترین زمان ورود بازیگران حوزه بلاکچین و رمزارز برای ساختاردهی رگولاتوری است.»
به گفته او، موضوع دیگری که باید به آن توجه شود، مدیریت ریسک هنگام سرمایه‌گذاری است. عمده مواقع بازیگران و سرمایه‌گذاران هنگام سرمایه‌گذاری به هزینه‌ای که متحمل می‌شوند، دقت نمی‌کنند و بعد از ریزش بازار به این ابعاد توجه می‌کنند. به همین دلیل احمدنیا سال ۲۰۲۲ را گشایشی برای فعالان رمزارزی می‌داند: «سال ۲۰۲۲ سرمایه‌گذاران و فعالان حوزه متوجه شدند که فضا مختص برای سرمایه‌گذاری نیست و ابعاد مهم دیگری هم وجود دارد.»
۲۵ درصد از پرداخت‌ها با پیام خطا مواجه می‌شود
مهدی عبادی، مدیرعامل «وندار» در رویداد «آینده کسبوکارهای رمزارز و دارایی دیجیتال ایران» به راهکارهای پرداخت در اکوسیستم رمزارزی ایران اشاره کرد و از وضعیت کشورمان در این زمینه گفت. به گفته عبادی، اکنون در ایران از هر ۱۰۰ نفری که پرداخت آنلاین برای خرید انجام می‌دهند، ۲۵ نفر از آنها برای پرداخت با پیام خطا مواجه می‌شوند.
عبادی درباره انواع روش‌های پرداخت و اینکه چگونه روی مشتریان کسب‌وکار تأثیر می‌گذارد، گفت: «اکنون در دنیا سیستم‌های کسب‌وکار آنلاین در زمینه پرداخت به سمت سهولت و یکپارچگی می‌روند. ما معتقدیم لحظه پرداخت مهمترین لحظه فرایند کاربر است و اگر پرداخت انجام شود و روند آن سریع باشد، مشتری باقی خواهد ماند و در غیر این صورت از دست می‌رود.»
او ادامه داد: «پرداخت کسبوکارهای ترند صنعت در سراسر دنیا معمولاً به‌صورت چک بوده، اما اکنون همه به سمت پرداخت آنلاین رفته‌اند. توجه به حریم خصوصی کاربر بسیار مهم است، اما در دنیا کمتر به آن توجه شده است. پرداخت به‌وسیله کیوآرکد و لینک پرداخت خیلی معمول شده و در ایران هم استفاده از لینک پرداخت قدمت دارد. BNPL ترند ایران هم هست و هر روز بر تعداد این سرویس‌ها اضافه می‌شود، اما کیف پول دیجیتال به دلیل سیاست‌های غلط بانک مرکزی رشد چندانی نکرده است.»
محدودیت‌های رگولاتور، کاربران را به سمت بازار سیاه می‌برد
پنل سوم به بررسی «فراز و فرودهای رگولاتوری رمزارز در ایران» اختصاص داشت و میهمانان این پنل در خصوص مواجهه رگولاتور با اکوسیستم رمزارز صحبت کردند. در این پنل، علی جهانی، هم‌بنیان‌گذار بیت‌پین؛ محمد حکیمی، مدیرعامل رمزینکس؛ سعید عبادتی، مدیرعامل اکسبیتو و محمدمهدی باریده، هم‌بنیان‌گذار پی‌پینگ حضور داشتند.
علی جهانی، هم‌بنیان‌گذار «بیت‌پین» مهمترین اتفاق سال گذشته میلادی در ایران را محدودیت سقف واریز و برداشت از طریق صرافی‌های رمزارز عنوان کرد و گفت: «جدیدترین و مهمترین اتفاقی که اخیراً افتاد، بحث محدودیت سقف واریز با هر کد ملی به میزان ۲۵ میلیون تومان و سقف برداشت تا سقف ۱۰۰ میلیون تومان در صرافی‌های رمزارز بود که باعث شد فعالیت برای صرافی‌ها و مردم سخت‌تر و محدودتر شود.»
در ادامه محمد حکیمی، مدیرعامل «رمزینکس» با اشاره به دیدگاه‌های رگولاتور در زمینه رمزارز توضیح داد: «هر زمانی که نرخ ارز جابه‌جا می‌شود، ما با تغییراتی مواجه هستیم. زمانی بازار آتی سکه بسته شد، زمانی سقف خرید را کاهش دادند و زمانی گفتند صدور چک در وجه حامل ممنوع است. بانک مرکزی باغبانی است که ۸۰ درخت از ۱۰۰ درخت کاشته‌شده توسط آن خشک شده است. حالا اگر می‌خواهیم این درخت‌ها هم خشک شوند، باید در برابر همین شکل از درختکاری بانک مرکزی تسلیم شویم.»
مدیرعامل رمزینکس در این پنل اعلام کرد که فراجا پیش‌نویس سند الزامات فعالیت صرافی‌های رمزارزی را تدوین کرده و با فعالان این حوزه به اشتراک گذاشته است. حکیمی در مورد این الزامات گفت: «هرچند این الزامات قابلیت اجرایی دارد، اما برخی موارد بیان‌شده در این بندها تعجب‌برانگیز است. به طور مثال گفته شده شرکتی که صرافی دارد، باید تضامنی باشد.»
محمدمهدی باریده، هم‌بنیان‌گذار «پی‌پینگ» نیز با توضیح تجربه خود در تنظیم‌گری فیلترینگ بیان کرد: «می‌خواهم نکته‌ای را در ابتدای صحبت‌هایم بگویم. حقیقت همواره تلخ است. ما اکنون اینجا نشسته‌ایم و می‌گوییم نهاد رگولاتور نام «سکو» را روی ما گذاشته است. قبلاً هم به ما «پرداخت‌یاری» گفته می‌شد، اما همین اکنون برای ما بحران شده است. در زمینه رمزارز هم من فکر می‌کنم به همین شکل است. آیا رگولاتور ما اطلاع پیدا می‌کند که در زمینه رمزارز درون این اکوسیستم چه اتفاقاتی می‌افتد؟ من تجربه تلخ فیلترینگ را داشتم و روز‌به‌روز این دیدگاه امنیتی تقویت می‌شود. اکنون در بازار رمزارز می‌توان ۲۵ میلیون تومان پرداخت آنلاین داشت، اما در بانک این سقف تا ۱۰۰ میلیون تومان است.»
سعید عبادتی، مدیرعامل «اکسبیتو» در این پنل با اشاره به تعاملات کسبوکارها با رگولاتور توضیح داد: «ما به دنبال تفاهم بودیم و حتی نظر کسبوکارها پرسیده شد و سندی تنظیم شد، اما سرنوشت آن نامعلوم است. مشخص است که بانک مرکزی نمی‌خواهد زیر بار این ماجرا برود و وزارت اقتصاد هم نتوانسته آن را مجاب کند. ما باید بپذیریم که حوزه فناوری به‌سرعت تغییر می‌کند و نمی‌توان قانونی برای آن گذاشت که هرگز تغییر نکند؛ چراکه مخاطب آن ضرر می‌بیند. کل تعامل کسبوکارها هم در این راستاست. سقف ۲۵ میلیون تومان کاملاً از سمت رمزارزی‌ها رعایت شده و کسبوکارها تمامی مقرراتی را که رعایت آن به تفاهم منجر می‌شود، رعایت کرده‌اند.»
کسبوکارهای آنلاین در آماج حملات
در ادامه این رویداد، مینا والی، مدیرعامل «راه‌کار» به توضیح عملکرد کارخانه راه‌کار پرداخت و صحبت‌های خود را با جمله‌ای از یووال نوح هراری آغاز کرد و گفت: «خطاب به منقرض‌شدگان، گم‌گشتگان و فراموش‌شدگان؛ هر آنچه مجموع شود، مقدر است که فروپاشد.» این جمله هراری شاید توضیح‌دهنده وضعیت موجود باشد و ما در کارخانه راه‌کار تلاش می‌کنیم فاصله میان پیدایش و فروپاشی را بیشتر کنیم؛ کمااینکه افراد زیادی همچون سم بنکمن فرید، مدیرعامل اف‌تی‌ایکس روزی چنین نقشی را در دنیای نوآوری ایفا کردند و از اوج تا فرود او فاصله زیادی نبود.»
او ادامه داد: «زمانی که می‌خواهیم راجع به کسبوکارها صحبت کنیم، چاره‌ای نداریم جز اینکه راجع به جامعه صحبت کنیم. اکنون ما در روزهایی زیست می‌کنیم که جامعه ما خواهان تحول و دگرگونی است و در چنین فضایی کسبوکارهای ما متهم می‌شوند به اینکه حافظ وضع موجود هستند؛ در حالی که کسبوکارهای آنلاین ما اتفاقاً به لحاظ ماهیتی نماینده تحول و دگرگونی در دنیای نوآوری و زندگی روزمره هستند. دو موضوع جدی برای ما انگ‌زدایی از اکوسیستم و تعریف درست اکوسیستم با حاکمیت است.»
می‌خواهند فضا خاکستری بماند
در آخرین پنل این همایش تحت عنوان «آخرین الزامات حقوقی و قانونی رمزارز و بلاکچین» نمایندگانی از حاکمیت و بخش خصوصی حضور داشتند و این پنل بر سر اختلاف نظرات این دو بخش، محلی برای بحث و جدل شد. مجتبی توانگر، رئیس کمیته اقتصاد دیجیتال مجلس در این پنل اعلام کرد که پیش‌نویس هر قانون‌گذاری در حوزه رمزارز باید توسط فعالان این بخش صورت بگیرد؛ چراکه آنها از همه بهتر می‌دانند در این بخش چه اتفاقی می‌افتد. او گفت: «اگر در زمینه قانون‌گذاری دوستان به ما کمک نکنند، شرایط مانند طرح صیانت از کاربران در فضای مجازی می‌شود که صدای همه ما را درآورد.»
توانگر ادامه داد: «نسخه گزارش ماده (۴۵) در این زمینه را تهیه کردیم و پیش‌نویس آن برای حوزه رمزارز آماده است. در این زمینه باید جوری قانون‌گذاری کنیم که دولت برای اجرای آن قانع شود، اگر دولت در این زمینه همکاری نکند، قانون‌گذاری ابتر می‌ماند.»
به باور او، قانون‌گذاری در حوزه فضای مجازی باید به‌صورت متمرکز و دقیق انجام شود و نمی‌توان برای این حوزه ضربتی، چکشی و بدون انعطاف‌پذیری قانون‌گذاری کرد. توانگر همچنین از اکوسیستم خواست که با اجزای تصمیم‌گیر در ارتباط باشند تا در جریان اتفاق‌ها قرار گیرند.
امیرحسین راد، مدیرعامل صرافی «نوبیتکس» هم در این پنل به مشکلات مقررات‌گذاری و تعدد نهادهای تصمیم‌گیر در این زمینه اشاره کرد و گفت: «معضل چند سال گذشته حوزه رمزارز این است که هر نهاد مرتبط و بی‌ربط، یک بند قانونی به حوزه رمزارز اضافه می‌کند. یکی از قوانین، قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و دیگری قانون جدید بانکداری است. انتقادی که در این زمینه به قانون‌گذاران وارد است، این است که در زمان تدوین قوانین، نظرات صاحب‌نظران را جویا نمی‌شوند.»
حسن هاشمی، رئیس سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور نیز اعلام کرد که نهادهای تصمیم‌گیر از بانک مرکزی گرفته تا وزارت اقتصاد می‌خواهند این حوزه در فضای خاکستری باقی بماند. او تأکید کرد که در این حوزه به جای نگاه رگولاتوری و حمایتی، تنها نگاه حکمرانی وجود دارد و در این مورد گفت: «مشکل ما در نوع نگاه است. در سال ۱۳۹۷ شورای عالی فضای مجازی بانک مرکزی را مکلف کرد که برای این حوزه مقررات‌گذاری کند. تا این لحظه این اتفاق نیفتاده و حالا این حوزه بیش از پنج میلیون کاربر دارد و در واقع بازار بدون قانون شکل گرفته و تازه دوستان می‌خواهند برای این بخش مقررات‌گذاری کنند.»
در ادامه رضا باقری اصل، جانشین رئیس کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال هم در این پنل به اقدامات این کارگروه در حوزه مقررات‌گذاری برای رمزارز اشاره کرد و از آماده‌‌شدن سند رمزارز در کارگروه اقتصاد دیجیتال خبر داد. جانشین رئیس کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال ادامه داد: «در حال حاضر نزدیک به ۳۰ مصوبه آماده در کمیسیون اقتصاد دیجیتال وجود دارد که یکی از مهمترین آنها پنج‌شنبه هفته گذشته مورد بررسی قرار گرفت و پیش‌نویس لایحه حمایت و حفاظت از داده‌های شخصی آماده شد.»
او درباره مصوبات حوزه رمزارز نیز گفت: «در مصوبات ذکرشده نیز به دارایی‌های دیجیتال و سکوهای فعال در این زمینه توجه شده است.»
در ادامه پنل مهدی شریعتمدار، رئیس سابق هیئتمدیره انجمن فین‌تک ایران، مصوبه اول هیئت وزیران با موضوع ماینینگ و رمزارز در سال ۱۳۹۸ را هوشمندانه‌ترین و بهترین اتفاق این صنعت عنوان کرد. شریعتمدار معتقد است این مصوبه هم سمت بخش خصوصی بود و هم سمت بخش دولتی و بدون آن، اکوسیستم از بین می‌رفت.
شریعتمدار با اشاره به اهمیت رقابت آزاد توضیح داد: «از سال‌های گذشته پیام‌رسان‌هایی داشتیم که در فضای رقابت آزاد فعالیت می‌کردند، اما نسخه داخلی به‌مرور حذف شد و رگولاتور تصمیم به حذف آنها گرفت. چنین اقداماتی اصالت بازار را از بین می‌برد. حتی امروز شاهد هستیم که صنعت فین‌تک هم دولتی شده است.»
به گفته او، در مجموع با تمام اتفاق‌هایی که افتاد بخش خصوصی تلاش خودش را کرد، اما به پیش‌نویس کمک نکرد. البته باید توجه داشت که وظیفه بخش خصوصی توسعه است و وظیفه‌ای در این خصوص ندارد. از نگاه رئیس سابق هیئتمدیره انجمن فین‌تک، از نقاطی که مرتبط با تنظیم‌گری نبود، الزامات صادر شد.
او در پایان صحبت‌هایش با تشکر از راه‌کار اظهار کرد که تنطیم‌گری این حوزه نیاز به بازخورد بخش خصوصی دارد؛ حتی اگر بارها به‌روزرسانی شود.
حسین خسروپور، نماینده مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست‌جمهوری از دیگر حاضران این پنل، اعلام کرد یکی از ابزارهایی که می‌تواند حوزه رمزارز را مقررات‌گذاری کند استفاده از سندباکس است. او با تأکید بر اینکه نباید به دنبال نظام تنظیم‌گری ایستا باشیم، بیان کرد: «اکثراً رویکردها برای تنظیم‌گری رمزارزها این است که یک قانون ثابت برای یک مدت طولانی تدوین شود. یکی از استراتژی‌ها در دنیا برای رمزارزها، مجوزمحوری است که اگر رویکرد مجوزمحوری باشد، نمی‌توان راه به جایی برد.»
خسروپور افزود: «به جای رویکرد مجوزمحور در حوزه رمزارز باید به سمت ثبت‌محورشدن مبتنی بر مشاهده و ارزیابی اکوسیستم حرکت کرد. همچنین باید بین رویکرد اصل‌محوری و قاعده‌محوری در این حوزه تفکیک ایجاد کرد.»
