عصر تراکنش ۷۱؛ مصطفی ثابتی، مشاور بانکداری دیجیتال و عضو هیئت‌مدیره آسان‌پرداخت پرشین / هوش مصنوعی، پدیده‌ای است که این روزها بیش از همیشه از آن می‌شنویم و اغلب افراد در حال گمانه‌زنی در خصوص آن هستند و برخی آن را یک موج زودگذر از فناوری می‌دانند که به‌زودی عطش آن فروکش خواهد کرد و از سوی دیگر عده‌ای همانند فیلم‌های علمی-تخیلی فراگیری این فناوری را سرآغازی بر پایان حکمرانی بشر بر دنیا ترسیم می‌کنند.
مانند هر فناوری و روند دیگری لازم است هوش مصنوعی را به‌طور دقیق شناخته و اثرات آن را بر صنعتی که در آن فعالیت می‌کنیم، بدانیم. از دیدگاه من نگاه صفر و یک به هیچ پدیده‌ای صحیح نیست و لازم است با دقت زوایای خاکستری این فناوری مورد توجه قرار گیرد. فناوری هوش مصنوعی با استفاده از الگوریتم‌ها و مدل‌های ریاضی و تحلیل داده‌ها و یادگیری آنها قادر به پیش‌بینی و تصمیم‌گیری هوشمندانه و نمایش رفتاری منطقی مشابه یک انسان است و امکان برقراری ارتباط به زبان انسان‌ها را دارد.
در هوش مصنوعی، الگوریتم‌ها و مدل‌ها با استفاده از روش‌های مختلف مثل شبکه‌های عصبی و درخت تصمیم‌گیری و بر اساس داده‌های ورودی آموزش داده می‌شوند. این فناوری سال‌هاست در بخش‌های مختلف مورد توجه و استفاده است، اما به‌تازگی با تجاری‌سازی برخی سرویس‌ها نظیر چت جی‌پی‌تی و در دسترس قرار گرفتن برای عموم، بیش از قبل مورد توجه واقع شده است. در این یادداشت تأثیر این فناوری را بر صنعت بانکداری و صنایع مالی مورد بررسی قرار داده و آینده این صنایع را در عصر فراگیری هوش مصنوعی بررسی می‌کنیم.
- بهبود تجربه مشتری: هوش مصنوعی می‌تواند جایگزین انسان شده و خدماتی نظیر پشتیبان آنلاین مشتریان، ارتباط با مشتری، راهنمایی مشتریان و همچنین ارائه مشاوره مالی و سرمایه‌گذاری را با کیفیت بالا و به‌صورت دائمی ارائه دهد.
- کشف تقلب: هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها و استخراج الگوهای استاندارد موجود در آنها می‌تواند رفتارهای خارج از عرف را شناسایی کرده و در صورت نیاز عملیات را مسدود کرده یا هشدار مورد نیاز را برای کاربران ارسال کند.
- اعتبارسنجی و مدیریت ریسک: هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌های رفتاری مشتری، از جمله نحوه پرداخت بدهی قبلی، تاریخچه تراکنش‌ها و پیشینه موجودی و حتی رفتار اجتماعی و غیرمالی مشتری به کاربران بانک برای اتخاذ تصمیمات بهتر و کم‌ریسک‌تر در اعطای تسهیلات کمک کند.
- اتوماسیون فرایندها: بسیاری از فعالیت‌های تکراری مانند ورود اطلاعات، بررسی مستندات و تطبیق با قوانین و مقررات از این پس می‌تواند بر عهده هوش مصنوعی باشد. به این ترتیب نیروی انسانی ماهر به شکل مفیدتری مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
- سرمایه‌گذاری و مدیریت پرتفولیو: هوش مصنوعی با تحلیل داده‌ها و ارزیابی نمودارها و رفتار سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی می‌تواند پیشنهادهای دقیقی برای خریدوفروش در این بازارها و مدیریت دارایی به افراد بدهد.
- چت‌بات و دستیار مجازی: چت‌بات‌های هوشمند می‌توانند به جای کاربران انسانی به‌عنوان یک دستیار مالی هوشمند رفتار کرده و ضمن برقراری ارتباط با مشتری به‌عنوان یک مشاور برای تصمیمات مالی آنها را همراهی کنند.
البته در بررسی این فناوری نباید فقط به جنبه‌‌‌های مثبت آن توجه کرد و موضوعاتی نظیر حریم خصوصی، امنیت اطلاعات و از بین رفتن برخی مشاغل را نیز باید مدنظر قرار داد. اما به‌عنوان یک مدیر یا کارشناس در صنعت مالی و بانکی، بهتر است چه رویکردی در قبال آن داشته باشیم؟
به‌طور کلی ورود هوش مصنوعی به زندگی روزمره، برخی مشاغل روتین و تکراری را حذف کرده و دقت اجرای امور را افزایش خواهد داد و زمان لازم برای پرداختن به فعالیت‌های با مهارت و دانش بیشتر و انجام کار عمیق‌تر فراهم خواهد شد. همچنین به‌عنوان یک دستیار خروجی کارها را سریع‌تر، ساده‌تر و دقیق‌تر خواهد کرد. در این شرایط مهارت استفاده صحیح از هوش مصنوعی و به‌کارگیری دقیق آن مورد توجه خواهد بود. شناخت ابزارهای هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف و انتخاب صحیح برای استفاده از توان آن برای انجام امور، همچنین نحوه استفاده از هوش مصنوعی و ارائه دستورات صحیح به آن (موضوعی که از آن به‌عنوان مهندسی فرمان یا دستور به هوش مصنوعی (Prompt Engineering) یاد می‌شود)، دارای اهمیت است.
اعلام دستورات و خواسته‌های دقیق و صحیح از هوش مصنوعی برای ارائه جواب‌های صحیح الزامی است. همچنین آموزش درست و کامل موتور هوش مصنوعی و غنی‌سازی آن برای استفاده از آن در حوزه‌های تخصصی اهمیت پیدا خواهد کرد. در ضمن لازم است مدیران و متخصصان رفتارهای هوش مصنوعی را تشخیص داده و برای خروجی‌های انسانی یا خروجی هوش مصنوعی و همچنین نتایج باکیفیت یا احتمالاً اشتباه هوش مصنوعی تفاوت قائل شوند. مسلماً همه خروجی‌های هوش مصنوعی به‌دلیل ضعف‌های احتمالی در طراحی آن یا داده‌های نادقیقی که هوش مصنوعی بر اساس آن آموزش دیده، صحیح و برای موضوعات مهم قابل اتکا نیست، اما می‌تواند به‌عنوان یک ابزار کاربردی برای ساده و روان‌کردن کارها در کنار انسان فعالیت کند.
به‌طور کلی می‌توان گفت هوش مصنوعی همانند هر فناوری دیگری می‌تواند بخش‌هایی از صنعت بانکداری را متحول کند، اما بی‌شک شناخت دقیق آن و به‌کارگیری صحیح در کنار توجه به ریسک‌ها و تهدیدهای احتمالی، رویکرد صحیح ما به موضوع هوش مصنوعی خواهد بود.