عصر تراکنش
رسانه مدیران فناوری‌های مالی ایران

بانکداری هوشمند، مرحله‌ای از دگردیسی نیست

مهران محرمیان، معاون فناوری‏‌های نوین بانک مرکزی درباره مفهوم بانکداری هوشمند می‌‌‌‌‌گوید

عصر تراکنش ۷۶ / تاکنون چهار نسل از صنعت بانکداری در دنیا گذشته و در چهارمین نسل از این صنعت، مفهوم بانکداری هوشمند شکل گرفته است؛ مفهومی که ناظر به هوشمندسازی فرایندهای صنعت بانکداری است که استفاده از هوش مصنوعی و کلان‌‏داده دو مؤلفه اصلی آن هستند. هوشمندسازی در بانکداری به معنای استفاده از فناوری‌‌‌‌‌های نوظهور، ابزارها و روش‌‌‌‌‌های فنی و اطلاعاتی در جهت بهبود تصمیم‌‌‌‌‌گیری‌‌‌‌‌ها، مدیریت صحیح امور، ارتقای سطح کیفیت خدمات و نیز شخصی‌‌‌‌‌سازی خدمات با توجه‌‌‌‌‌ به رفتارهای مشتری است.

در گفت‏‌وگویی با مهران محرمیان، معاون فناوری‏‌های نوین بانک مرکزی به پارادایم‌‏های مختلف بانکداری و وضعیت بانکداری هوشمند در ایران پرداختیم. به باور محرمیان، بانکداری هوشمند مقوله‌‏ای موازی با بانکداری الکترونیکی و بانکداری دیجیتالی است و در واقع، هوشمندی خصیصه‌‏ای است که به هر کدام از نسل‏‌های بانکداری قابل انضمام است. او بر این عقیده است که خلاء استفاده از دو مقوله هوش مصنوعی و کلان‏‌داده در صنعت بانکی کشور، محسوس است و این خلاء هم در بدنه بخش دولتی و هم در بدنه بخش خصوصی احساس می‏‌شود. گزارشی از این گفت‏وگو را می‏‌توانید در ادامه بخوانید.


هوشمندسازی خاص یک صنعت نیست


به گفته مهران محرمیان، معاون فناوری‏‌های نوین بانک مرکزی، مقوله هوشمندسازی خاص صنعت بانکداری نیست و این روزها به یکی از عناصر اصلی گفتمان توسعه تمام صنایع و کسب‏‌وکارها تبدیل شده و مصادیق آن در بسیاری از حوزه‌‏ها قابل‌‌‌‌‌ مشاهده است که پیامدهای خیره‌‏کننده‌‏ای نیز دارد. او می‌‏گوید: «صنعت بانکی نیز یکی از صنایعی است که به اهمیت این مقوله و لزوم توسعه‏ آن پی‏ برده و آن را در دستورکار خود قرار داده است. برای بررسی وضعیت بانکداری هوشمند در ایران، لازم است که به مسیر طی‌‏شده در این زمینه اشاره کنیم.

در گذشته‏‌های نه‏‌چندان دور تقریباً تمام عملیات‌‏‏های بانکی در ایران به صورت غیرمتمرکز، دستی و به شیوه‏ای سنتی انجام می‌‏شد و به‌‌‌‌‌تدریج به سمت سامانه‌‏های متمرکز و الکترونیکی‏‌کردن کارها حرکت کردیم و با ارتقای زیرساخت‏ ها، دسترسی افراد به بانک را گسترش دادیم. به این ترتیب، به سطح قابل‌‌‌‌‌ قبولی از بانکداری الکترونیکی رسیدیم که منجر به خلق اینترنت‏‌بانک‌‏ها و نرم‌‏افزارهای گوناگون شد. در واقع این‌‌‌‌‌طور می‏‌توان گفت که حالا مشتریان ما فقط مشتری یک شعبه نبودند و این امکانات جدید جای شعب بانکی را گرفته بود تا این‌‌‌‌‌که کم‏کم به سمت بانکداری دیجیتال رفتیم.»

او توضیح می‌‏دهد که با در نظر گرفتن این تحولات و سطح پایداری و دامنه متنوع خدمات در بانکداری الکترونیک می‏‌توان گفت که این پارادایم بانکداری در ایران عملکرد خوبی داشته و گرچه ایده‌‏آل نبوده، اما قابل دفاع است.


از توسعه زیرساخت ‏ها تا تأکید بر نوآوری


محرمیان معتقد است که با گذار از بانکداری الکترونیکی و رفتن به سمت بانکداری هوشمند و دیجیتالی عرصه رقابت بانک‏‌ها نیز متفاوت شده و اگر در بانکداری الکترونیکی تمرکز بر ایجاد و گسترش زیرساخت‏ ها و ابزارهای فناورانه بود، در بانکداری دیجیتالی این نوآوری است که حرف اول را می‌‏زند و هر بانکی که در این زمینه عملکرد بهتری داشته باشد، موفق‏‌تر خواهد بود. به باور او، وضعیت صنعت بانکی کشور در این زمینه خوب است و هم‌‌‌‌‌زیستی قابل‏ قبولی بین بانک‌‏ها و فین‌‏تک ‏ها شکل گرفته و مجموعه متنوعی از خدمات در قالب کسب‌‏وکارهای مختلف بر بستر فناوری و نوآوری ارائه شده است.

او می‌‏گوید: «با این توضیح و بر اساس درکی که من از روند طی‏ شده دارم، شاید دقیق‌‏تر این باشد که بانکداری هوشمند را در ادامه بانکداری الکترونیکی و بانکداری دیجیتال ندانیم. به باور من، بانکداری هوشمند مقوله‌‏ای موازی با بانکداری الکترونیکی و بانکداری دیجیتالی است و در واقع، هوشمندی خصیصه‌‏ای است که به هرکدام از نسل‏‌های بانکداری الکترونیکی و دیجیتالی قابل‌‌‌‌‌ انضمام است و تعبیری مثل «گذار به بانکداری هوشمند» که متضمن گذار از بانکداری الکترونیکی و دیجیتالی به بانکداری هوشمند است، تعبیر درستی نیست.»


لزوم استفاده از کلان‏‌داده و هوش مصنوعی


کلان‏‌داده و هوش مصنوعی مؤلفه‏‌های اصلی هستند که در بانکداری هوشمند به آنها توجه می‌‏شود. محرمیان با اشاره به میزان توجهی که در بانکداری ایران به این دو فاکتور می‌‏شود، درباره وضعیت فعلی بانکداری هوشمند در کشور عنوان می‏‌کند: «استفاده بیشتر از کلان‏‌داده و هوش مصنوعی به‏‌منزله ارزش‌‏آفرینی بیش‌تر و توسعه بانکداری هوشمند است و در ایران کمتر به این دو مقوله توجه می‌‏شود و گرچه بارقه‌‏هایی از توجه به آنها دیده می‏‌شود، باید گفت که این توجه کافی نیست و ما در سطوح ابتدایی و اولیه‌ای قرار داریم که نمی‌‏شود آن را استفاده از کلان‌‏داده و هوش مصنوعی نامید که البته نباید این اقدامات را نادیده و ناچیز گرفت.

با این وجود اگر از این مرحله جلو برویم، به هسته سخت بانکداری هوشمند خواهیم رسید که در آن شاهد تغییر الگوهای رقابتی و رقابت بین الگوریتم‏ها خواهیم بود و در چنین فضایی آن بانکی برنده میدان است که با استفاده از ابزارهای در دست خود، ارزش بیشتری را برای مشتری خلق کند. به نظر من، ما اکنون در حال گذار از مرحله اول و نزدیک شدن به هسته سخت رقابت بین الگوریتم‌‏ها و خلق ارزش‏‌های نو و جذاب برای مشتری هستیم و بانک‌‏هایمان به‌‌‌‌‌تدریج به ابزارهای هوش مصنوعی و کلان‏‌داده مجهز می‌‏شوند. آنچه امروز از آن تحت عنوان هوش مصنوعی یاد می‌‏شود، اصلاً هوش مصنوعی نیست و به‌‌‌‌‌غلط با این نام شناخته شده است.»


خلاء استفاده از هوش مصنوعی و کلان‏‌داده در صنعت


به گفته معاون فناوری‌‏های نوین بانک مرکزی، کار اصلی بانکداری هوشمند بعد از استفاده آن‌‌‌‌‌ها از هوش مصنوعی و کلان‏‌داده در فرآیند تصمیم‌‏گیری و سازمان‏دهی امور شروع شده و چالش‌‏ها تازه این‌‏جا خودشان را نشان می‏ دهند. او در این خصوص توضیح می‌‏دهد: «خلاء عدم‌‌‌‌‌ استفاده از این دو مقوله در صنعت بانکی کشور، محسوس است و این خلاء هم در بدنه بخش دولتی و هم در بدنه بخش خصوصی احساس می‏‌شود و هنوز که هنوز است برخی از امور به شیوه‌ه‏ای سنتی انجام می‏‌شوند.

در واقع، اگر بخواهیم به طور خاص درباره اکوسیستم بانکداری صحبت کنیم، باید روی استفاده از الگوریتم‌‏های هوشمند در تصمیم‏‌گیری برای مقولاتی نظیر سیاست‌‏های پولی و ارزی، مهار تورم، تسهیلات و امثالهم تأکید کرده و ببینیم که این موضوع تا چه اندازه گسترش یافته است. ما در بانک مرکزی این کار را با الگوریتم‏‌های ساده آغاز کرده‌‏ایم؛ الگوریتم‌‏هایی که به سمت هوشمند شدن هرچه بیش‌تر می‏‌روند و گاهی هم شکست خورده‌‏ایم که نشانه خوبی از رسیدن به همان هسته سخت پیاده‌‏سازی بانکداری هوشمند در ایران است.»


برنامه توسعه بانک‌‏ها در چهار دهه گذشته


بنا بر صحبت‌‏های محرمیان، تغییرات صنعت بانکی کشور از دهه هفتاد شروع شده و تا امروز ادامه داشته است. او در این خصوص می‏‌گوید: «برنامه‏‌ریزی و اقدام برای فراهم کردن زمینه‏‌های توسعه اقتصاد دیجیتال در ایران از اوایل دهه هفتاد در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت و تاکنون اقدامات زیادی برای تکمیل پازل بانکداری هوشمند در کشور انجام شده است. توسعه نظام‌‏های درون‌‏بانکی اولین گامی بود که در در دهه هفتاد آغاز شد و ادامه پیدا کرد.

در گام دوم توسعه زیرساخت‏‌های بین‌‌‌‌‌ بانکی مطرح شد و دهه هشتاد صنعت بانکداری به تحقق این ایده اختصاص داده شد. در دهه نود اقدامات لازم برای توسعه شبکه پرداخت در دستور کار بانک‌‏ها قرار گرفت و حاصل این تلاش‏ خلق شبکه پرداختی بود که به‌‌‌‌‌جرأت می‌‏توان آن را کامل‏‌ترین و گسترده‌‏ترین شبکه پرداخت منطقه نامید. از ابتدای سال ۱۴۰۰ نیز اولین گام‌‏ها برای توسعه بانکداری دیجیتال در ایران برداشته شده و در حال انجام است.»


اهمیت زیرساخت‌‏ها و ابزارهای بانکداری دیجیتال


ظهور و فراگیری خدمات فناوران مالی، توسعه سکوها و ظهور نئوبانک‌‏ها از جمله مواردی است که در دو سال گذشته رشد و توسعه زیادی داشته و می‌‏توان از آن به‏‌عنوان مقدمه‌‏ای برای گذار به بانکداری هوشمند یاد کرد. او با اشاره به این موضوع بیان می‏‌کند: «به نظر من بانکداری هوشمند مرحله‌‏ای از دگردیسی در نسل‌‏های بانکداری نیست، اما بدون برخورداری از زیرساخت‏‌ها و ابزارهای بانکداری دیجیتال نمی‌‏توان به بانکداری هوشمند فکر کرد.

در سال‏‌های اخیر قدم‌‏های کوچکی برای استفاده از ابزارها و توانمندی‏‌های هوشمندسازی در بانکداری برداشته شده، اما هنوز خیلی زود است که بتوانیم از تحقق معنادار بانکداری هوشمند در ایران صحبت کنیم و باید تمرکزمان روی همین گام‏‌های اولیه باشد. در نتیجه این‌‌‌‌‌طور می‌‏توان گفت که در بانک مرکزی آزمون‏ و خطاهایی انجام داده‌‏ایم و در برخی موارد موفق و در برخی از آنها ناموفق بوده‌‏ایم. عدم‌‌‌‌‌موفقیت‌‏هایی که وجود دارد به معنای اشتباه در به‌‏کارگیری روش‏‌های هوشمند نیست و به روش‌‏های ما برمی‏‌گردد که به دنبال تصحیح آنها هستیم.»


شعب فیزیکی حذف نمی‌‏شوند


برخی بر این باورند که با ظهور و توسعه بانکداری هوشمند، شعب فیزیکی بانک‏‌ها از بین خواهند رفت و همه امور مالی و بانکی افراد از طریق کانال‏‌های هوشمند انجام می‌‏شود. محرمیان با رد این باور اظهار می‏ کند: «تحقق ایده بانکداری هوشمند به معنای حذف شعب و افزایش کانال‌‏های غیرحضوری نیست، بلکه ما در هوشمندسازی به دنبال استفاده از کلان‏‌داده هستیم.

در واقع، در این پارادایم بانکداری بانک‌‏ها به دنبال توسعه زیرساخت ‏های ارتباطی و شبکه‏‌سازی خدمات و محصولات خود نیستند و با گذار از این دوران به دنبال ارائه محصولات و خدماتی هستند که ریشه در بینش مبتنی بر تحلیل‌‏های ساختاریافته، ساختارنیافته و همچنین شرایط فعلی سیاست‌‏های پولی، مالی و بازار دارد. منابع داده‏ای مورد استفاده در بانکداری هوشمند طیف بسیار گسترده‏ای از منابع انسانی، مشتریان، بازار، فرهنگ و سیاست را در بر می‏‌گیرد و از این طریق به توسعه بانکداری کمک می‏‌کند.»

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.