اعتبار با دارایی سِت شد!
محمد رضوان‌مدنی، معاون فناوری اطلاعات بانک صادرات، درباره
سرویس توثیق الکترونیک دارایی این بانک می‌گوید
عصر تراکنش ۷۷ / دهمین همایش بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت، سی‌ام آبان‌ماه با معرفی برگزیدگان جشنواره دکتر نوربخش به کار خود پایان داد و بانک صادرات ایران با معرفی سرویس «توثیق الکترونیک دارایی» با نام تجاری «ست» از میان بیش از ۳۲ محصول نوین معرفی‌شده، براساس سه شاخص نوآوری، کاربردی بودن و سودآوری رتبه نخست محصولات ارائه‌شده نظام بانکی را از آن خود کرد. این سرویس با هدف تنوع بخشیدن به وثیقه‌های قابل ارائه به بانک‌ها به منظور دریافت وام خرد طراحی شده است و در حال حاضر قابلیت توثیق انواع سهام صندوق‌های سرمایه‌گذاری و بیمه‌های عمر را به‌طور آنلاین دارد و در حال توسعه در بخش توثیق آنلاین سایر دارایی‌هاست. در گفت‌وگو با محمد رضوان‌مدنی، معاون فناوری اطلاعات بانک صادرات، به قابلیت‌های این سرویس و مزیت‌های آن پرداختیم. در ادامه گزارشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
کسب رتبه نخست جشنواره دکتر نوربخش
بانک صادرات ایران در یکی دو سال اخیر، به‌ویژه در نیمه اول سال ۱۴۰۱، تدوین و طراحی سیاست‌ها و برنامه‌هایی را در اولویت کار خود قرار داد که به ایجاد اکوسیستمی برای توسعه بانکداری دیجیتال و گذار به بانکداری هوشمند کمک می‌کنند و از این طریق شرایط رشد و بلوغ بانکداری دیجیتال و بیشینه‌سازی منافع ذی‌نفعان را فراهم کرد. محمد رضوان‌مدنی، معاون فناوری اطلاعات بانک صادرات با بیان این موضوع درباره حضور این بانک در این جشنواره می‌گوید: «این اکوسیستم، کارآمدی خود را در سه ماه پایانی سال ۱۴۰۱ نشان داد و با ارائه دستاوردهایی نظیر “چکنو” یا “چک امن دیجیتال بانک صادرات ایران” محصولات شایسته‌ای را حوزه بانکداری دیجیتال ثبت کرد. روند صعودی صدور چکنو در بانک صادرات که پیشگام نظام بانکی در بسترسازی و ارائه خدمات چک امن دیجیتال بوده، تا جایی است که تا به امروز، مشتریان بانک صادرات بیش از ۲.۵ میلیون برگ چک درخواست کرده‌اند.
توجه به استقرار این اکوسیستم، دستاوردهای دیگری نیز داشت که یکی از آنها، همکاری با بانک ملی و “پیام‌رسان بله” برای فروش ارز اربعین به زائران حسینی بود که تجربه خوبی از همکاری میان دو بانک که قائدتاً باید رقیب یکدیگر باشند، به ارمغان آورد. سومین دستاورد این اکوسیستم را می‌توان رونمایی از “سرویس توثیق الکترونیک دارایی” یا همان “ست” دانست که به دنبال افزایش سطح دسترسی به منابع و ارتقای عدالت مالی، به‌عنوان یکی از ارزش‌های آرمانی تحول دیجیتال، در نظام بانکی کشور است.»
به گفته رضوان‌مدنی، با توجه به مزایایی که ست برای مشتریان، بانک‌ها و نظام اقتصادی کشور دارد، تصمیم گرفتند این محصول را به دهمین جشنواره بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت برسانند. او در این باره می‌گوید: «این محصول با تلاش‌های شبانه‌روزی همکارانمان در معاونت فناوری اطلاعات و واحدهای مختلف بانک صادرات ایران، هلدینگ صاد و شرکت راه‌حل‌های هوشمند سپهر به بهره‌برداری رسیده که اهدای تندیس ویژه جشنواره به محسن سیفی، مدیرعامل بانک صادرات، مهر تأییدی بر به ثمر نشستن این تلاش‌ها بوده است.»
طراحی مبتنی بر شناخت نیاز مشتری
مردادماه سال گذشته، وزارت اقتصاد بسترسازی لازم برای توثیق الکترونیک سهام را با همکاری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، ذیل «سوئیچ ستاره» انجام داد. در آن زمان نام سه بانک ملی، مهر و رسالت، به‌عنوان بانک‌هایی که بیشترین تسهیلات خرد را ارائه می‌دهند و قرار است به ستاره متصل شوند، مطرح شد و نامی از بانک صادرات نبود. او درباره ارتباط «ست» با «ستاره» بیان می‌کند: «تمام محصولات دنیای دیجیتال برای پاسخ به یک نیاز، حل یک چالش، پر کردن جای خالی یک خدمت یا بهبود یک محصول طراحی می‌شوند و ست نیز بر همین اساس طراحی شده است. در روند طراحی محصول، اصل بر شناسایی دقیق نیاز مشتری است و اینکه چگونه بتوانیم محصول یا خدمتی را ارائه کنیم که ضمن پاسخ دادن به این نیاز، قابلیت اجرا بر پایه‌های فناوری را داشته و مدل کسب‌و‌کاری صحیحی نیز برای آن در نظر گرفته شده باشد؛ چکنو، چکاد و ست بر همین اساس طراحی شده‌اند.»
ایده اولیه توثیق الکترونیک سهام را وزارت اقتصاد ارائه داد و با همکاری «شرکت سمات» در حوزه سهام بورسی عملیاتی شد. او با بیان این موضوع می‌گوید: «ما در بانک صادرات، با بررسی دقیق‌تر موضوع و مذاکره با ذی‌نفعان متعدد توانستیم این ایده را گسترش دهیم و محصولی را طراحی و پیاده‌سازی کنیم که محدود به سهام نباشد و توانایی وثیقه‌گذاری همه دارایی‌های مشتریان، برای دریافت تسهیلات یا استفاده در سایر فرایندهای نیازمند وثیقه را داشته باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که عموم مشتریان بانک‌ها که به دلایل مختلف به تأمین مالی نیاز دارند، در مراحل تأمین تضامین لازم دچار چالش می‌شوند، زیرا وثیقه‌های سنتی مشکلات و سختی‌های زیادی دارند و مشتری عصر بانکداری دیجیتال حوصله این پیچیدگی‌‌ها را ندارد و به سمت فرایندهای ساده‌تر و آنلاین حرکت می‌کند.»
چالش‌های وثیقه‌گذاری سنتی
فرایند سنتی وثیقه‌گذاری در بانک‌ها با چالش‌های زیادی روبه‌رو است، ازجمله: در دسترس نبودن ضامن، تفاوت در شرایط ضمانت و برخورد سلیقه‌ای، پیچیدگی و زمان‌بر بودن، متنوع نبودن وثیقه‌های پذیرفتنی، دشواری و هزینه تعویض وثیقه، عدم تناسب ارزش وثیقه تعیین‌شده با تسهیلات درخواست‌شده و عدم امکان فراهم کردن وثیقه برای همه. معاون فناوری اطلاعات بانک صادرات درباره این چالش‌ها این‌طور توضیح می‌دهد: «علاوه‌بر اینها افراد زیادی نیز هستند که توانایی سپرده‌گذاری و تأمین وثیقه را ندارند. برای مثال برخی از افراد به منظور حفظ ارزش دارایی‌هایشان، نقدینگی خود را به دارایی‌هایی نظیر سهام، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، بیمه عمر و سرمایه‌گذاری، طلا و سکه تبدیل کرده‌اند و نقد کردن این دارایی‌ها برای دریافت تسهیلات، به دلایل مختلف منطقی به نظر نمی‌رسد و درنهایت، هرساله تعداد زیادی درخواست تسهیلات در نظام بانکی به علت عدم معرفی یا قبول نشدن شرایط ضامن از سوی بانک‌ها و نهادهای مالی رد می‌شود.»
او درباره منطقی نبودن نقد کردن چنین دارایی‌هایی اظهار می‌کند: «نقد کردن این دارایی‌ها همیشه به‌صرفه و به‌صلاح نیست. مثلاً در زمینه بیمه عمر و سرمایه‌گذاری، بازخرید ممکن است ریسک‌های زیادی برای دارنده آن ایجاد کند. فروش سهم یا واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز علاوه‌بر اینکه ممکن است فرد را با ریسک کاهش ارزش در زمان پایین بودن شاخص مواجه کند، برای بازار سرمایه نیز به دلیل رفتارهای هیجانی سایر مشتریان یا خروج پول از آن، پیامدهایی در پی دارد. خرید‌وفروش طلا و سکه نیز علاوه‌بر ریسک‌های نقل‌وانتقال، ممکن است به دلیل نوسانات بازار، متقاضی را به سودی که مد نظر داشته نرساند. ما در بانک صادرات ایران به مشتریان پیشنهاد می‌دهیم که به جای نقد کردن دارایی‌های خود، با استفاده از ست، از اعتبار این دارایی‌ها برای دریافت تسهیلات یا سایر خدمات نیازمند وثیقه استفاده کنند.»
شعار محصول ست این است: «اعتبار با دارایی سِت شد!» و مشتریان در استفاده از این سرویس از چنین مزایایی بهره‌مند می‌شوند: مدیریت ثروت، صرفه‌جویی در وقت و افزایش سرعت وثیقه‌گذاری، تنوع در ارائه وثیقهها، استفاده از ارزش دارایی‌های راکد و غیرمولد، امکان تغییر وثیقه و مهم‌تر از همه تناسب ارزش وثیقه با میزان تسهیلات دریافتی و آزادسازی بخشی از وثیقه متناسب با تعهدات رفع‌شده. رضوان‌مدنی می‌گوید: «افراد می‌توانند با مراجعه به آدرس اینترنتی set.bsi.ir درباره این سرویس اطلاعات بیشتری به دست آورند.»
مزایای استفاده از ست برای بانک‌ها
او معتقد است که ست، علاوه‌بر مزایایی که برای مشتریان خود دارد، به نظام بانکی و اقتصاد کشور نیز خدمت می‌کند و در این باره توضیح می‌دهد که در هر سال مقدار زیادی از تسهیلاتی که بانک‌ها می‌پردازند، به دلیل ضعف در وثیقهها، وارد سرفصل‌های مطالباتی شده و علاوه‌بر هزینه‌های جانبی وصول مطالبات، عموماً به دلیل وصول نشدن باعث از بین رفتن منابع مالی بانک‌ها و سهام‌داران آنها خواهد شد که یکی از علل وصول نشدن تسهیلات، همین منعطف نبودن وثیقه‌های قابل پذیرش در بانک‌ها است: «سرویس ست به وجود آمده است تا با تنوع بخشیدن به این وثیقهها و البته افزایش ضمانت نقد شدن آنها به بانک‌ها نیز کمک کند.
صرفه‌جویی در هزینه‌ها و ایجاد مزیت رقابتی ناشی از آن، یکی از ابعاد متمایزکننده بانک‌ها است و این سرویس با مزایایی مانند ضمانت بازگشت منابع، نوآوری در حوزه پرداخت‌های مدت‌دار، بهره‌مندی از پل ارتباطی بازار پول و سرمایه، کاهش زمان و هزینه نگهداری پول و اسناد تجاری و کاهش مراجعات حضوری، سهم مهمی در کاهش هزینه‌های عملیاتی و اجرایی بانک‌ها خواهد داشت. علاوه‌بر این، نظام اقتصادی کشور نیز به دلایلی از مزایای این سرویس بهره‌مند خواهد شد، ازجمله به دلیل کاهش ناترازی بانک‌ها به علت وصول نشدن مطالبات، رونق اقتصادی کسب‌و‌کارها و صنایع، رونق‌افزایی به خریدهای مدت‌دار، ثبات بازار سرمایه به دلیل عدم نیاز به فروش سهام توسط افراد، مولدسازی دارایی‌های غیرمولد و کاهش سیالیت دارایی‌های مالی.»
وثیقه‌گذاری؛ از سهام و بیمه عمر تا سیم‌کارت
سرویس ست در حال حاضر امکان وثیقه‌گذاری سهام و بیمه‌های عمر و سرمایه‌گذاری را برای مشتریان بانک صادرات فراهم کرده است. به گفته رضوان‌مدنی در آینده نزدیک امکان وثیقه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری درآمد ثابت، چکنو، سفته و برات الکترونیک، سپرده‌های بانکی، ملک، طلا و سکه، خودرو، سیم‌کارت و سایر دارایی‌هایی که قابلیت ارزش‌گذاری دارند هم به این سرویس اضافه می‌شود. تکمیل شدن امکان‌های این سرویس فصل نوینی در ارائه خدمات مالی و بهبود تجربه مشتری در نظام بانکی کشور ایجاد خواهد کرد. او در آخر می‌گوید: «علاوه‌بر نهادهای مالی و نظام بانکی، به‌زودی امکان بهره‌برداری نهادهای حاکمیتی که در عملیات اجرایی خود به دریافت وثیقه نیاز دارند نیز از این سرویس فراهم خواهد شد. واژه الکترونیک در عنوان این محصول به سهولت استفاده از آن برمی‌گردد که یکی از ارزش‌های کلیدی ما است. مشتریان بانک صادرات درصورتی که کد سجامی داشته باشند، به سادگی یک خرید اینترنتی می‌توانند از این خدمت استفاده کنند.»