معرفی ۵ شرکت و پلتفرم فعال در حوزه بانکداری باز در کشور
محرک‌های نوآوری در صنعت بانکی
عصر تراکنش ۷۷ / بانکداری باز مفهومی است که در سال‌های اخیر در صنعت بانکی کشور در کانون توجه قرار گرفته و روشی است که در آن کسبوکارهای تجاری امکان دسترسی آزاد به اطلاعات بانکی مشتریانشان را دارند که البته این دسترسی تحت پروتکل‌های امنیتی و با مجوز خود مشتری داده می‌شود. بانکداری باز، قبل از هرچیز روی نوآوری در خدمات مالی متمرکز است و چندین سال است که در قالب توسعه محصولات و خدمات جدید، نوآوری را وارد صنعت مالی کرده است.
تسهیل دسترسی کسب‌وکارها به خدمات بانک و کاهش دادن هزینه‌های عملیاتی شعبه‌داری سنتی برای بانک و کسب‌وکارها از یک‌سو و کمک به افزایش درآمدهای کارمزدی بانک‌ها از سوی دیگر حداقل نقشی است که بانکداری باز می‌تواند برای نظام بانکی ایفا کند. در ایران نیز چند شرکت و پلتفرم ارائه‌دهنده خدمات بانکداری باز در سال‌های اخیر شکل گرفته‌اند که به دلیل اهمیت توسعه این مفهوم در کشور بر آن شدیم پنج پلتفرم بانکداری باز فعال در کشور را معرفی کنیم. پلتفرم‌هایی که در تلاش‌اند با تجمیع و ارائه سبدی از خدمات بانکداری و API باز به‌صورت استاندارد، تجربه‌ای کامل و یکپارچه از نوآوری را در اختیار کسبوکارهای دیجیتال قرار دهند.
فینوتک
فینوتک فعالیت خود را با هدف گسترش و نوآوری در حوزه خدمات بانکداری باز از دی‌ماه ۱۳۹۵ آغاز کرد. به گفته مدیران این شرکت، وب‌سرویس‌های فینوتک پُلی است میان بانک‌ها، سازمان‌ها، کسبوکارهای بزرگ و حتی استارتاپ‌ها تا هر کسب‌وکاری بتواند به‌سرعت و با سهولت، سرویس‌هایی کامل با تجربه کاربری بهتر داشته باشد. فینوتک هم‌اکنون در مسیر رشد و توسعه خدمات مالی باز قرار گرفته و به سمت ایجاد بستری برای پیاده‌سازی مفهوم داده باز در حرکت است. امروز فینوتک بیش از ۳۰۰ وب‌سرویس (API) را ارائه می‌کند که فقط محدود به خدمات بانکی نیستند و خدمات دیگری را هم دربرمی‌گیرند، مثل بازار سرمایه، بورس، بیمه و سرویس‌های هوش مصنوعی، احراز هویت، اعتبارسنجی، مکان‌محور، سرویس‌های مرتبط با حوزه قضایی، ثبت شرکت‌ها، سرویس‌های پیامکی با سرشماره‌های خدماتی و اختصاصی منطبق بر نیاز کسب‌وکار و… . مدیران این شرکت می‌گویند در حال حاضر کسبوکارهای کوچک و بزرگی که ماهانه بیش از چند صد هزار تا چند میلیون تراکنش دارند، از خدمات فینوتک استفاده می‌کنند و این خدمات شامل داشبوردهای مدیریتی و ابزارهای نظارتی روی وضعیت فراخوانی‌های وب‌سرویس‌ها نیز می‌شود.
خدمات فینوتک منحصر به ارائه API نیست. فینوتک امسال از محصول جدید خود به نام «راشا» رونمایی کرد. این محصول به کاربران صنایع مختلف ازجمله بانک، بیمه، بازار سرمایه و… این امکان را می‌دهد که بدون صرف هزینه‌های پیاده‌سازی و فقط با چند کلیک و شارژ حساب خود به خدمات مدنظرشان دسترسی پیدا کنند. فینوتک تلاش کرده است با ایجاد تجربه همکاری مناسب با شرکای تجاری خود و همراه کردن شرکای تجاری بیشتر، سرویس‌های کامل‌تر و تجربه یکپارچه‌تری برای مشتریان در حوزه‌های مختلف فراهم کند که در این میان می‌توان به بانک‌های آینده، پاسارگاد، پارسیان، خاورمیانه، کشاورزی، صادرات، تجارت و شرکت‌های پرداخت‌یار، بیمه دی، بیمه رازی، بیمه تجارت نو، بیمه تعاون، کارگزاری آگاه، نوبیتکس، پرداخت الکترونیک پاسارگاد، بلوبانک و … اشاره کرد.
سنباد
پلتفرم بانکداری باز سنباد فعالیت خود را از ابتدای سال ۱۴۰۰ با سرمایه‌گذاری مشترک ۹ بانک خصوصی آغاز کرد و با رونمایی از سرویس‌های پایه به‌صورت رسمی وارد بازار بانکداری باز کشور شد. به گفته مدیران این شرکت، با توجه به اینکه سنباد تازه از ابتدای سال جاری به بازار وارد شده، تعداد تراکنش‌های این پلتفرم رضایت‌بخش است و روزبه‌روز تعداد تراکنش‌ها افزایش می‌یابد. در حال حاضر دو گروه سرویس شامل سرویس‌های مالی و سرویس‌های غیرمالی روی پلتفرم بانکداری باز سنباد پیاده‌سازی و عملیاتی شده است.
سرویس‌های مالی شامل سرویس‌های انتقال وجه، یعنی سرویس انتقال وجه داخلی، سرویس انتقال وجه پایا، سرویس انتقال وجه ساتنا و برداشت خودکار از حساب سرویس‌های مالی (دایرکت دبیت) می‌شود. علاوه‌بر اینها، سنباد سرویس‌های تبدیلی (سرویس تبدیل شماره کارت به شماره شبا، سرویس تبدیل شماره کارت به شماره حساب و…)، سرویس‌های استعلامی (سرویس استعلام شماره شبا، سرویس استعلام خلافی خودرو، سرویس استعلام تراکنش کارت‌به‌کارت و…)، سرویس‌های تطبیقی (سرویس تطبیق شماره‌حساب و کدملی سرویس تطبیق کارت و کدملی و…)، سرویس‌های احراز هویت (سرویس تطبیق دوچهره، سرویس احراز هویت با عکس سلفی، سرویس احراز هویت ویدئویی (بررسی لایونس و جعلی نبودن ویدئو)، سرویس OCR کارت بانکی، سرویس‌های امضای دیجیتال، سرویس سفته دیجیتال و… را نیز ارائه می‌کند. همچنین در کنار سرویس‌های بانکداری باز، سنباد سرویس‌های ارزش‌افزوده مثل سرویس Push Notification سنباد، سرویس ثبت و صدور صورت‌حساب الکترونیکی مؤدیان مالیاتی، سرویس احراز هویت الکترونیکی e-KYC را پیاده‌سازی کرده است.
در حال حاضر بالغ بر ۸۰ سرویس مالی و غیرمالی روی پلتفرم بانکداری باز سنباد توسعه یافته و عملیاتی شده است و بیش از ۵۰ مشتری از خدمات و سرویس‌های بانکداری باز این پلتفرم استفاده می‌کنند. ازجمله مهم‌ترین مشتریان سنباد می‌توان به بانک‌های خصوصی کشور و چندین شرکت پرداخت‌یار و خرده‌فروشی کشور اشاره کرد.
پلتفرم نوآوری باز فرابوم
فرابوم یک پلتفرم بانکداری باز است که با ایجاد بستری امن و مدیریت ریسک، در نقش تجمیع‌کننده سرویس‌ها، پیچیدگی‌ها را کاهش داده و به یکی از پلتفرم‌های بزرگ ارائه‌دهنده سرویس‌های بانکداری باز در کشور تبدیل شده است. این شرکت در سال ۱۳۹۸ به‌طور رسمی تأسیس شد و هم‌اکنون با اتصال به ۲۴ بانک و مؤسسه مالی بیش از ۲۰۰ API فعال را در قالب راهکارها و سرویس‌های بانکداری باز به کسبوکارهای مختلف ارائه می‌دهد. به گفته مدیران این شرکت، در حال حاضر بیش از ۱۶۰ هزار تراکنش موفق بانکداری باز از طریق ۴۰۰ مشتری فرابوم به‌صورت روزانه به ثبت می‌رسد. فناوری و زیرساخت به‌روز به‌کاررفته در پلتفرم نوآوری باز بوم این امکان را به مشتریان می‌دهد که ضمن بهره‌مندی از محیطی یکپارچه و در دسترس، در مقابل تغییرات و پاسخ به‌موقع به تقاضاهای متنوع با توسعه و ترکیب سرویس‌های جدید انعطاف داشته باشند. در کنار اینها پشتیبانی قدرتمند بانک‌های سهامدار مانند بانک ملی، ملت، صنعت‌ومعدن، تجارت و شرکت توسن از فرابوم منجر به ارائه سرویس‌های بانکی و غیربانکی بسیار متنوعی شده است.
فرابوم به دلیل یکپارچه بودن با اپلیکیشن‌های شرکت‌های پرداخت و دارا بودن استاندارد ایزو ۲۰۰۰۰ در حوزه مدیریت خدمات فاوا زیرساخت متناسب با لایه‌های امنیتی و فنی بانک‌های سرویس‌دهنده را فراهم می‌کند. ضمن اینکه با ترکیب سرویس‌ها و ایجاد سرویس‌های ارزش‌افزوده با شعار «بی‌فاصله تا بانک»، ساده‌ترین مسیر را برای ارائه و دریافت سرویس‌های بانکی و غیربانکی برای بیش از ۱۰۰ نهاد ثالث ایجاد می‌کند.
فرابوم به فین‌تک‌ها کمک می‌کند هم‌زمان با کاهش هزینه و زمان ایجاد محصولات جدید، در سریع‌ترین زمان ممکن به سهم قابل توجهی از بازار و مقیاسی ارزشمند از تراکنش و مشتری دست پیدا کنند. فرابوم با تحقق بانکداری در همه‌جا و نه فقط در بانک، به تمام بازیگران و ذی‌نفعان این اکوسیستم کمک خواهد کرد تا در بازار رقابتی که مدام در معرض تغییرات فنی، تکنولوژی و کسب‌وکاری است، بیشترین بهره را کسب کنند. برخی از سرویس‌ها و راهکارهای بانکی و غیربانکی فرابوم به کسب‌وکارها عبارت‌اند از:
- راهکار برداشت مستقیم از حساب پیمان؛
- سامانه اعتبارسنجی توانم؛
- سامانه مدیریت مالی هوشمند جریان؛
- بانکداری شرکتی (سرویس‌های کارتابلی و غیرکارتابلی)؛
- مجموعه سرویس‌های پیچک؛
- سرویس‌های کارتی و پرداختی؛
- سرویس‌های مبتنی بر حساب؛
- سرویس‌های تطبیقی؛
- راهکارهای احراز هویت، هوش مصنوعی و امضای دیجیتال؛
- سرویس‌های استعلامی؛
- و سرویس‌های سفته الکترونیک.
آرک
بانکداری باز بانک تجارت با نام تجاری «آرک» راهکاری برای تحقق مدل کسب‌وکار پلتفرمی است. در این پلتفرم داده‌ها، محصولات، فرآیندها و عملکردها در اکوسیستمی از بانک‌ها، مشتریان، توسعهدهندگان، فین‌تک‌ها و شرکای دیگر گرد آمده‌اند. آرک با به‌کارگیری استانداردها و پروتکل‌های مشخص به توسعهدهندگان و شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که برنامه‌های کاربردی خلاقانه را با استفاده ازAPI ها ایجاد کنند. پلتفرم آرک در نهمین همایش سالانه بانکداری الکترونیک و نظام‌های پرداخت در اسفند ۱۴۰۱ به‌صورت رسمی رونمایی شد. آرک را شرکت سامانه‌های یکپارچه سیمرغ تجارت توسعه داده است تا با هدف هم‌افزایی بیشتر و هم‌آفرینی ارزش در اکوسیستم بانکی و مالی کشور سرویس‌ها و محصولات خود را در اختیار استفاده‌کنندگان قرار دهد.
به گفته مدیران این شرکت، برخی ویژگی‌های آرک به این ترتیب است: پشتیبانی ۲۴×۷، منطبق با استاندارد PSD2، تجاری‌سازی خدمات با انعطاف‌پذیری کامل (API Monetization)، تمرکز بر مفاهیم API-First Design در طراحی سرویس، انطباق با مشخصه‌های فنی شناخته‌شده Open API وOpen Data، راه‌اندازی و اجرای راحت و دسترسی شبانه‌روزی، مدیریت کامل چرخه عمر API، نگاه داده‌محور در ارائه خدمات و سطح کنترلهای امنیتی بالا برای دسترسی به API داده و اشتراک اطلاعات با شخص ثالث.
چشم‌انداز شرکت سیمرغ تجارت در توسعه پلتفرم بانکداری‌باز ایجاد بستری برای توسعه کسب‌وکار پلتفرمی است. شرکت‌ها، بوم‌ها و فین‌تک‌های بسیاری از سرویس‌های پلتفرم آرک بهره می‌گیرند؛ ازجمله: شرکت‌های فرابوم، فینوتک، تپسی، جیبیت، وندار، صندوق سرمایه کاردان، شاهین، کارگزاری مفید، پیراد و دیجی‌پی. پلتفرم آرک با تعداد ۸۵ API، طیف گسترده‌ای از سرویس‌ها را ارائه می‌کند. این پرتفوی سرویس‌های حساب و تراکنش (انتقال وجه، برداشت مستقیم و…)، سرویس‌های استعلامی و سرویس‌های چک را شامل می‌شود. به گفته مدیران این شرکت، گسترش سرویس‌های این پلتفرم تاکنون نزدیک به ۱۰ میلیون تراکنش موفق را در پی داشته است.
کبالت
در اوایل سال ۱۳۹۸ هم‌زمان با توسعه و شکل‌گیری ابزارهای بانکداری باز در ایران و سراسر دنیا، شرکت کاسپین طرح ایجاد پلتفرم بانکداری باز کبالت را به منظور ارائه سرویس‌های بانک پارسیان به استارتاپ‌ها و شرکت‌های فین‌تکی تهیه کرد و به مدیران ارشد بانک پارسیان پیشنهاد داد. بانک پارسیان از این طرح استقبال کرد. بنابراین شرکت کاسپین مشغول تولید و توسعه پلتفرم کبالت شد و در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸، سرویس‌های بانک پارسیان از طریق این پلتفرم در اختیار مشتریان قرار گرفت.
برخی سرویس‌های ارائه‌شده روی بستر کبالت عبارت‌اند از: سرویس‌های مبتنی بر حساب (صورت‌حساب، برداشت مستقیم، مسدودی حساب، فهرست سپرده‌ها)، سرویس‌های مبتنی بر کارت (موجودی کارت، انتقال وجه کارت‌به‌کارت (از طریق هاب فناوران مالی)، دریافت مشخصات صاحب کارت)، سرویس‌های تبدیلی (تبدیل شماره سپرده به شبا، تبدیل شماره شبا به سپرده، تبدیل شماره کارت به شبا)، سرویس‌های تطبیقی (تطبیق کد ملی و شماره شبا، تطبیق کد ملی و شماره موبایل، تطبیق کد ملی و شماره حساب)، سرویس‌های انتقال وجه (انتقال وجه حساب‌به‌حساب انفرادی و گروهی، گزارش انتقال وجه حساب‌به‌حساب، انتقال وجه بین بانکی پایا انفرادی و گروهی، گزارش‌های پایا، انتقال وجه بین بانکی ساتنا، گزارش‌های ساتنا)، سرویس‌های چک یا همان پیچک (ثبت چک صیادی، تأیید چک صیادی، استعلام چک صیادی، انتقال چک صیادی) و سرویس‌های بانکداری شرکتی (کارتابلی). در حال حاضر بیش از ۲۰۰ مجموعه فین‌تکی و استارتاپی و کسب‌وکار مختلف از سرویس های پلتفرم کبالت استفاده می‌کنند و تاکنون بیش از ۵۰۰ میلیون تراکنش از طریق این پلتفرم انجام شده است.
با توجه به اینکه تمام سامانه‌های بانکی به‌کاررفته در بانک پارسیان را شرکت کاسپین طراحی و تولید کرده، یکی از مزیت‌های پلتفرم کبالت در مقایسه با سایر پلتفرم‌های موجود در بازار امکان دسترسی به core بانک پارسیان و تعریف سرویس‌های جدید مدنظر کسب‌وکارها در حداقل زمان ممکن است.