عصر تراکنش ۸۳؛ مصطفی ثابتی، عضو هیئت‌مدیره هلدینگ فناوری اطلاعات بانک گردشگری / صنعت لندتک ایران در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. تجربه مشتری نامطلوب بانک‌ها در ارائه تسهیلات و نرخ تورم بالا در کنار نوآوری‌های صورت‌گرفته در این حوزه و تمایل روزافزون به خدمات غیرحضوری، این صنعت را به یکی از جدی‌ترین بخش‌های فین‌تک ایران تبدیل کرده است، اما اینکه مسیر لندتک‌ها در آینده چگونه خواهد بود موضوعی قابل تأمل است. روندهای تأثیرگذار در این حوزه را می‌توان در دو بخش جهانی و داخلی بررسی کرد.
روندهای جهانی
ظهور و رشد هوش مصنوعی: فناوری هوش مصنوعی می‌تواند به‌طور فزاینده‌ای در حوزه لندتک به کار گرفته شود تا فرایند اعطای تسهیلات را خودکار کند و تجربه آن را بهبود بخشد. هوش مصنوعی تأثیر فراوانی در بخش اعتبارسنجی و بررسی سوابق اعتباری و کسب‌وکاری مشتریان دارد. علاوه‌بر آن با تحلیل داده‌ها می‌تواند الگوی فعالیت‌های مشکوک را تشخیص دهد و از بروز تقلب جلوگیری کند. شخصی‌سازی خدمات و ارائه پیشنهادهای اختصاصی و پشتیبانی از مشتری، تجربه دریافت تسهیلات از لندتک‌ها را بهبود خواهد داد و بی‌شک از این طریق می‌توانیم در مسیر تسهیلات تعبیه‌شده و خودکار گام برداریم.
رشد بانکداری باز: بانکداری باز به پلتفرم‌های شخص ثالث، مثل بازارگاه‌های کالا و خدمات و سایر بخش‌های تجارت الکترونیک اجازه می‌دهد فرایند اعطای تسهیلات را با فرایند خرید و دریافت خرید یکپارچه کنند و تجربه بدون درز و یکدستی را برای مشتری فراهم آورند. این سرویس‌ها می‌توانند کانال‌های توزیع لندتک‌ها را در محل مصرف توسعه دهند و میزان استفاده از خدمات آنها را بیشتر کنند.
به‌کارگیری بلاکچین در لندتک: توسعه کاربرد بلاکچین موضوع تأمین مالی تسهیلات و همچنین اعتبارسنجی و مدیریت هویت کاربران را متحول خواهد کرد. اعتبار می‌تواند در قالب توکن‌هایی در اختیار کاربران قرار بگیرد و به‌عنوان ابزاری برای دریافت تسهیلات به‌صورت ساده و سریع استفاده شود. این راهکار تسهیلات فردبه‌فرد را توسعه می‌دهد و نکول را کم می‌کند.
پایداری و حفظ محیط زیست: این موضوع یکی از اصلی‌ترین چالش‌های انسان در سال‌های آینده خواهد بود. پرداخت تسهیلات هدفمند با رویکرد کمک به صنایع سبز و پایدارسازی محیط زیست از روندهایی است که در دنیا در پیش گرفته شده است. تسهیلات هدفمند برای خرید خودروهای برقی از نمونه‌های اجراشده در دنیا است.
روندهای شایسته توجه در بازار ایران
موارد فوق بخشی از روندهای جهانی تأثیرگذار در این صنعت است، اما شاید بازار ایران با مسائلی مهم‌تر و تأثیرگذارتر مواجه باشد؛ موضوعاتی که معمولاً نقطه تمایز اقتصاد ایران از اقتصاد آزاد جهانی است.
افزایش تقاضا برای تسهیلات: تحریم‌های اقتصادی و نرخ تورم بالا در ایران منجر به افزایش تقاضا برای وام از سوی خانوارها و کسب‌وکارها شده است. افزایش دارایی‌ها یا تأمین نیازمندی‌های خانواده و کسب‌وکار از معدود راه‌حل‌های ادامه مسیر در شرایط تورمی اقتصاد ایران است.
عدم دسترسی به خدمات بانکی و تسهیلات از کانال‌های سنتی: بخش وسیعی از جمعیت ایران به خدمات بانکی و به‌ویژه تسهیلات از طریق کانال‌های سنتی دسترسی ندارند. تسهیلات توسط بانک‌ها با شرایط خاصی اعطا می‌شود که حائز شرایط شدن برای همه ممکن نیست. از سوی دیگر در بسیاری از شهر‌های کوچک یا روستاها دسترسی به شعب بانک‌های مختلف به‌‌سادگی امکان‌پذیر نیست. این موضوع خود فرصتی برای توسعه لندتک‌ها در این بخش از بازار است.
رشد تجارت الکترونیک: رشد تجارت الکترونیک در ایران به افزایش تقاضا برای پرداخت‌های آنلاین و خدمات اعتباری منجر شده است. وب‌سایت‌های مختلف برای فروش آنلاین محصولات خود در رقابت‌اند و لندتک‌ها می‌توانند به‌عنوان همکار استراتژیک با ارائه تسهیلات آنلاین به رشد فروش آنها کمک کنند.
حضور بازیگران جدید: جذابیت‌های این بازار باعث شده بازیگران جدیدی مانند هلدینگ‌های بزرگ اقتصادی و حتی خود بانک‌ها در کنار استارتاپ‌ها و شرکت‌های فناوری به‌طور فزاینده‌ای به صنعت لندتک وارد شوند.
روندهای مذکور فرصت‌های متعددی را برای صنعت لندتک ایران ایجاد می‌کند که ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ارائه خدمات مالی به بخش‌های محروم: لندتک می‌تواند به ارائه خدمات مالی به بخش‌هایی از جمعیت که به خدمات بانکی سنتی دسترسی ندارند، مانند افراد با سابقه اعتباری ضعیف، زنان، جوانان و ساکنان مناطق روستایی، کمک کند.
توسعه خدمات اعتباری: لندتک می‌تواند به توسعه محصولات و خدمات اعتباری جدید مانند وام‌های خرد،BNPL ، SNPL، وام‌های کوتاه‌مدت ۴Payment، وام‌های مصرفی و وام‌های کسب‌وکار کوچک کمک کند. همچنین ارائه پرداخت‌های اعتباری درلحظه یا توزیع اعتبار در زنجیره تأمین کسب‌وکارها از فرصت‌های جذاب و خدمات نوآورانه این حوزه محسوب می‌شود.
افزایش شفافیت و توسعه بانکداری اسلامی: لندتک می‌تواند موجب افزایش شفافیت در انواع تسهیلات و ایجاد امکان مقایسه آنها برای مصرف‌کنندگان اعتبار شود. مواردی نظیر سقف تأمین، شرایط و سود تسهیلات می‌تواند انتخاب آگاهانه را در پی بیاورد. از سوی دیگر، باعث می‌شود محل مصرف تسهیلات هم هدفمند و دقیق شود و از تسهیلات صرفاً در محل در نظر گرفته‌شده در عقد اسلامی استفاده شود.
با وجود فرصت‌های متعدد، صنعت لندتک ایران با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. برای مثال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مقررات و محدودیت‌های قانونی: صنعت لندتک در ایران هنوز به‌طور کامل تنظیم نشده است. در سال‌های گذشته شاهد ریسک‌هایی بودیم که مدیریت ناصحیح برخی از لندتک‌ها برای مشتریان و بانک‌ها ایجاد کردند. از سوی دیگر عدم اعلام قوانین شفاف در این حوزه موجب بروز ریسک مقابله با فعالیت از سوی نهادهای قانونی برای فعالان این حوزه خواهد شد.
- دسترسی به داده‌ها و اعتبارسنجی: ارائه‌دهندگان خدمات لندتک برای ارائه خدمات مؤثر، به دسترسی به داده‌های دقیق و به‌روز درباره مشتریان نیاز دارند. این داده‌ها برای اعتبارسنجی و هدایت صحیح تسهیلات بسیار مهم‌اند، اما هنوز هیچ روال مشخصی برای اشتراک‌گذاری داده‌ها در ایران وجود ندارد.
با وجود تمام موارد فوق می‌توان طی سال‌های پیش رو انتظار رشد چشمگیر در حوزه فین‌تک را داشت که البته قانون‌گذاری هوشمندانه و سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه فناوری این رشد را افزایش می‌دهد و موجب موفقیت این صنعت می‌شود.