هفت پیام اکوسیستم لندتک برای اقتصاد نوآوری ایران
بیانیه رویداد بزرگ لندتک ایران بر اساس تحلیل محتوای جریان محتوایی دوماهه آن و مشارکت بیش از صد کارشناس این حوزه
رویداد بزرگ لندتک ایران در روزهای ۱۷ و ۱۸ مردادماه ۱۴۰۳ به همت کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار برگزار شد. پیش از برگزاری این رویداد و در حین آن بیش از صد صاحب‌نظر در حوزه‌های مرتبط با صنعت لندتک با ارائه محتواهای تخصصی و مختلف به ما یاری رساندند تا فرصت‌ها، تهدیدها، چالش‌ها و دغدغه‌های این حوزه را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم و بازتاب دهیم.
حضور بیش از ۲۵۰۰ نفر از فعالان و علاقه‌مندان حوزه لندتک و اکوسیستم نوآوری کشور؛ ازجمله بیش از سیصد مدیرعامل و بنیان‌گذار نوبنگاه‌ها و کسب‌وکارهای نوآور بسیار فراتر از انتظارمان بود و این استقبال، عزم ما را برای برداشتن قدم‌های دیگر در ادامه مسیری که تاکنون آمده‌ایم استوارتر کرد.
ما باور داشتیم که لندتک آینده پرداخت را رقم خواهد زد و از همین رو وقت و انرژی و توجه بسزایی را معطوف رویداد لندتک کردیم تا در این برهه از زمان که این صنعت در آغاز راه است، درباره کارکردهای مثبت و منفی این اکوسیستم نوپا و ابهامات پیش روی آن صحبت کنیم و روی نقاط تاریکش نوری بیفکنیم. اما استقبال فراتر از انتظار فعالان اقتصاد دیجیتال کشور از این رویداد نشان داد لندتک، فناوری‌ها، کسب‌وکارها و نخبگان و مردم مرتبط با آن نیازمند توجه، آموزش و گفتمان‌سازی عمقی و بلندمدت در این حوزه هستند.
رویداد لندتک ایران نشان داد امروز دیگر می‌توانیم از اکوسیستم این حوزه سخن بگوییم؛ اکوسیستمی که در بخش‌های مختلف بازیگرانی فعال دارد و توانسته نقش خود را در کنار دیگر بازیگران تجارت الکترونیک ایران؛ ازجمله خرده‌فروشی‌های آنلاین، بانک‌ها، استارتاپ‌های لجستیکی، فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال، رگولاتوری و غیره به عهده بگیرد.
این رویداد بزرگ شامل بخش‌های مختلفی مانند شش پیش‌رویداد (پنج وبینار و یک دورهمی شصت‌نفره)، ۵۱ ارائه و سخنرانی، بیش از چهل گفت‌وگوی استودیویی، نمایشگاه، اهدای تندیس، مسابقه و غیره بود تا رصدی همه‌جانبه از همه داشته‌های لندتک ایران در آن رقم بخورد.
آنچه در ادامه می‌خوانید چکیده‌ای است از بینش‌ها، مطالبات، اولویت‌ها و بایدها و نبایدهای اکوسیستم لندتک ایران که در متن و حاشیه رویداد با نظرسنجی، گفت‌وگوی تحلیلی، ارائه، سخنرانی، میزگرد و غیره به دست آمده است.
۱. فرصتی برای رونق دوباره اقتصاد دیجیتال با توزیع عادلانه تسهیلات خرد
فراگیری مالی یکی از مهم‌ترین تأثیراتی است که لندتک با به عهده گرفتن نقش خود در راستای توزیع عادلانه‌تر تسهیلات خرد می‌تواند برای جامعه ما رقم بزند و موجب ایجاد رونق در بخش‌های مختلف اقتصاد؛ به‌ویژه اقتصاد دیجیتال شود. براساس آمارهایی که در رویداد بزرگ لندتک ایران ارائه شد، سیستم بانکی طی دهه‌های گذشته نتوانسته در زمینه توزیع عادلانه تسهیلات خرد عملکرد خوبی داشته باشد؛ به نحوی که بیش از ۷۰ درصد مردم ایران تاکنون از بانک‌ها وام نگرفته‌اند و لندتک می‌تواند نقش مؤثری در جبران این خلأ داشته باشد.
اکنون اقتصاد دیجیتال توانسته در زندگی مردم ایران جایگاه قابل توجهی به دست آورد، اما تعداد افرادی که به لحاظ اقتصادی توان استفاده از خدمات و محصولات آن را دارند به دلیل وضعیت اقتصادی کشور در حال کاهش است. لندتک کمک می‌کند این بخش از جامعه بتواند همچنان از مزایای تجارت الکترونیک استفاده کند.
این موضوع که شرکت‌های لندتکی بتوانند خود را به تولیدکنندگان بزرگ نزدیک کنند می‌تواند علاوه‌بر مزایایی که در زمینه تأمین مالی برای آنها دارد، موجب توسعه قابل توجه اقتصاد دیجیتال و ورود بازیگران بزرگ صنایع به این فضا شود. تحریک تقاضا با کمک وام‌های خرد در نقطه فروش، بدون شک موجب حرکت تازه‌ای در تجارت الکترونیک کشور خواهد شد.
۲. نسل جدید وام و اهمیت رتبه اعتباری ایرانیان
اعتبارسنجی یکی از نقاط ثقل صنعت لندتک است که در سال‌های گذشته کسب‌وکارهای فعال در این حوزه توانسته‌اند با وجود چالش‌هایی مانند انحصار داده‌ها قدم‌های مؤثری در آن بردارند. آگاهی مردم از رتبه اعتباری خود و اهمیتی که این موضوع می‌تواند در روند دریافت تسهیلات از لندتک‌ها و رفتارسازی مالی درست داشته باشد از مسائلی بود که در رویداد لندتک ایران مطرح و راهکارهایی برای بهبود این حوزه در کشور ارائه شد. اعتبارسنجی با استفاده از داده‌کاوی، اشتراک داده‌ها در شبکه‌ای یکپارچه و ایجاد فهرستی از افراد بدپرداخت و اشتراک آن میان کسب‌وکارهای حوزه لندتک و همچنین استفاده از داده‌های سایر حوزه‌ها مانند لجستیک از این راهکارها بود. در این راستا همچنین تأکید شد که در راستای بهبود وضعیت اعتبارسنجی در ایران نیاز است انحصار داده‌ها به دست دولت و همچنین کسب‌وکارهای لندتکی شکسته شود.
۳. اهمیت بازتعریف رابطه بانک‌ها و لندتک‌ها
بانک‌ها از گذشته بیشتر تمرکز خود را روی ارائه تسهیلات کلان گذاشته بودند، زیرا ارائه تسهیلات خرد دشواری‌ها و پیچیدگی‌های خاص خود را برای سیستم بانکی کشور داشته است. یکی از نکات مهمی که در رویداد لندتک ایران بر آن تأکید شد، هزینه‌بر بودن اعطای وام‌های خرد برای بانک‌هاست. بانک‌ها باید در زمینه تأمین مالی لندتک‌ها به ایفای نقش بپردازند و از ورود به این حوزه به شکل مستقیم یا خرید شرکت‌های لندتکی پرهیز کنند، زیرا این کار می‌تواند این فضا را از نوآوری دور کند.
از سویی لندتک‌ها با کارکردی که در زمینه فراگیری مالی دارند، می‌توانند دغدغه‌های حاکمیت را در این زمینه برطرف کنند تا دولت در وضعیت بهتری امکان اصلاح نظام بانکی را داشته باشد.
۴. لندتک و سبک زندگی اجتماعی-اقتصادی آینده
توزیع عادلانه تسهیلات خرد و فراگیری مالی شاید یکی از مهم‌ترین تأثیرات لندتک برای جامعه ایران باشد. از سویی لندتک و اهمیت یافتن رتبه اعتباری برای افراد موجب می‌شود جامعه از نگاه کوتاه‌مدت داشتن که فرصت‌طلبی از نتایج آن است، به سوی نگاهی بلندمدت حرکت کند و بدین‌وسیله سرمایه اجتماعی کشور با اعتماد، همدلی و مشارکت ایجادشده به دلیل سازوکار لندتک‌ها افزایش یابد. نسل آینده و ذینفعان آتی خدمات مالی در کشور، ازجمله متولدین دهه‌های هشتاد و نود نیازمند دسترسی به خدمات جدیدی هستند؛ خدماتی که هم سبک زندگی آنها را مد نظر قرار دهد و هم خود در نهایت با فراگیر شدن به یک سبک زندگی تبدیل شود.
۵. فرهنگ‌سازی، رفتارسازی و مسئولیت یک اکوسیستم
بزرگترین دستاورد این رویداد، تدوین نقشه اکوسیستم لندتک ایران و رونمایی از آن بود. در این نقشه اجزای کلیدی سازنده اکوسیستم لندتک ایران مانند شرکت‌های لندتک، تأمین مالی جمعی، کسب‌وکارهای حوزه دارایی دیجیتال، اعتبارسنجی، خرده‌فروشی و بانک‌ها، استارتاپ‌های سخت‌افزاری و غیره یک اکوسیستم نوآور و در حال رشد را شکل داده‌اند.
لندتک در ایران بزرگ شده و بخش‌های مختلف سازنده یک اکوسیستم در این حوزه شکل گرفته است. رویداد لندتک ایران در کنار ایجاد بستری برای تقویت شبکه‌سازی میان بازیگران لندتک، به فرهنگ‌سازی و رفتارسازی که لازمه هر اکوسیستمی است نیز توجه ویژه داشته است. در این رویداد همچنین بر مسئولیت‌پذیری اکوسیستم لندتک ایران در قبال تأثیراتی که در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و غیره بر جای می‌گذارد تأکید شد. فعالان و کسب‌وکارهای این حوزه تأکید دارند که اشاعه فرهنگ و رفتار درست وام‌های خرد، هم برای پذیرندگان و کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ و هم برای مردمی که مصرف‌کننده آن هستند یکی از واجبات و اولویت‌های این اکوسیستم است. انتشار کتاب‌های تخصصی، برگزاری وبینارها و کارگاه‌ها و دورهمی‌های آموزشی و حمایت‌های بخش خصوصی و دولتی از فرهنگ‌سازی مکتوب و تصویری در این حوزه از راهکارهای رویداد لندتک برای رفتارسازی و اشاعه فرهنگ درست مورد نیاز در این اکوسیستم بود.
۶. تنظیم‌گری و ابهامات آینده
برای لندتک نیز مانند حوزه‌های دیگر نوآوری، تنظیم‌گری یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش رو بوده و احتمالاً در آینده نیز یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فعالان این حوزه خواهد بود. در رویداد لندتک ایران، علاوه‌بر اینکه فعالان حوزه لندتک دغدغه‌های خود در این زمینه را بیان کردند، پیشنهادهایی برای تعامل بهتر میان رگولاتور و کسب‌وکارها ارائه شد. صاحبنظران در این زمینه، ضمن بیان تجربیات خود در سال‌های گذشته، توصیه‌هایی برای فعالان این حوزه مطرح کردند؛ ازجمله اینکه لندتک‌ها نباید رویه‌هایی در پیش بگیرند که کلیت اکوسیستم این حوزه را با خطر توقف روبه‌رو کند. از طرف دیگر بررسی چهارچوب‌های قانونی فعالیت لندتک‌ها و ظرفیت‌هایی که برای توسعه لندتک در کشور براساس قوانین و مقررات فعلی وجود دارد، بخشی از محتواهای ارائه‌شده درباره تنظیم‌گری لندتک را شامل می‌شد. همچنین در این رویداد تأکید شد که توسعه سالم و معماری صحیح لندتک می‌تواند تا حدودی مبتنی بر خودتنظیم‌گری باشد. از طرفی پیش‌بینی پیامدهای بلندمدت بخشنامه‌های تنظیم‌گر به‌عنوان یک اصل در تنظیم و ابلاغ اسناد سیاست‌گذاری این حوزه باید محل تأکید باشد. همفکری با فعالان صنفی و مدیران کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ در هرگونه تلاش برای تنظیم‌گری از دیگر راهکارهای مطرح‌شده بود.
۷. تورم، تله بدهی و مسئولیت لندتک‌ها
لندتک ایران فقط رویدادی برای بیان مزایای این حوزه نبود. لندتک نیز مانند اغلب حوزه‌های فناوری و نوآوری، در کنار ویژگی‌های مثبتی که دارد، می‌تواند برای جامعه و کسب‌وکارها تبعاتی به همراه داشته باشد که البته می‌توان از آنها جلوگیری کرد یا از مضرات آن کاست. برخی از محتواهای ارائه‌شده در این رویداد روی این بخش از لندتک تمرکز داشت. یکی از مهم‌ترین تبعات توسعه لندتک، افزایش تعداد افرادی است که به دلیل فقدان سواد مالی، بیش از توان بازپرداخت خود از خدمات اعتباری استفاده می‌کنند. این اتفاق می‌تواند معضلاتی جدی برای جامعه و همچنین خطر فروپاشی برای کسب‌وکارها به همراه داشته باشد. ضرورت افزایش سواد مالی افراد، بررسی تجربه سایر کشورها برای جلوگیری از ایجاد تورم و تله بدهی ناشی از لندتک و ایجاد شبکه‌ای یکپارچه میان کسب‌وکارهای لندتکی برای به اشتراک گذاشتن داده‌ها موضوعاتی بود که در رویداد لندتک ایران به آن پرداختیم.
شایسته یادآوری است که پایان رویداد بزرگ لندتک ایران را در واقع آغاز مسیری می‌دانیم که باور داریم در صورت پرهیز از انحراف، می‌تواند تجربه‌ای بهتر از زندگی برای مردم ایران رقم بزند. ما قادر به برگزاری رویداد بزرگ لندتک ایران نبودیم اگر در این مسیر یاری دوستان و همراهان‌مان را نداشتیم.
از همه کسانی که ما را در برگزاری این رویداد همراهی کردند؛ به‌ویژه کسانی که دانش خود را با علاقه‌مندان حوزه لندتک به اشتراک گذاشتند و همچنین حامیان این رویداد سپاسگزاریم.