عصر تراکنش ۸۴؛ محمد صبری، مدیرعامل دیبارایان / بزرگ‌ترین مشکل در حوزه تولید تجهیزات سخت‌افزاری هزینه‌های بالای تولید و بهای تمام‌شده غیررقابتی سخت‌افزار است. بازار داخل کشور کوچک است و تیراژ پایین درخواست، سبب افزایش بهای تمام‌شده سخت‌افزار می‌شود. نبود رگولاتوری بالغ برای تدوین استانداردهای مناسب تجهیزات نیز مزید علت است. مثلاً در شبکه بانکی و پرداخت استفاده از تجهیزات منوط به داشتن برخی استانداردهای بین‌المللی نظیر PCI شده که عملاً فروش تجهیزات بومی، حتی در بازار کوچک داخل کشور را سخت یا غیرممکن کرده است. اخذ گواهینامه‌های افتا، سمتا و پدافند غیرعامل و امثالهم که دیگر جای خود دارد و مقوله‌ای فرسایشی است.
از طرف دیگر، به دلیل تحریم امکان ایجاد زیرساخت‌های لازم برای تولید تجهیزات دارای استانداردهایی نظیر IP68 وجود نداشته، درنتیجه رقابت در حوزه سخت‌افزار در بازارهای بین‌المللی تقریباً ناممکن است. همه این عوامل دست‌به‌دست هم می‌دهند تا تولید محصولات مشابه خارجی و تمرکز بر نوآوری در حوزه سخت‌افزار غیرممکن شود. نوآوری در یک چرخه اقتصادی زنده معنادار می‌شود و بدون امکان پیش‌بینی هزینه‌های سرسام‌آور تحقیق، توسعه و طراحی محصول شدنی نیست. مشکل دیگر، کمبود نیروی متخصص و نگهداشت نیروی انسانی است. حوزه سخت‌افزار به توسعه دانش و تخصص نیاز دارد. نبود حقوق پدیدآورنده و سازکارهای لازم در راستای حمایت از مخترعان در کشور نیز مسئله دیگری است که ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه تولید را بالا برده و باعث شده خلاقیت و نوآوری در این حوزه غایب باشد.
ما در کشور سال‌هاست به دنبال نوآوری در تولید تجهیزات الکترونیک و رفع وابستگی به محصولات خارجی هستیم، اما زیرساخت‌های لازم برای آن فراهم نشده و طبیعی است که دستاوردهای زیادی نداشته باشیم. یکی از مهم‌ترین چالش‌های این حوزه، مدیریت زنجیره تأمین قطعات اولیه است. قوانین متغیر ثبت سفارش، فرایندهای طولانی تخصیص ارز و ترخیص گمرکی بسیار پیچیده و فرسایشی شده و این عوامل باعث می‌شود از زمان ایده‌پردازی و طراحی محصول تا تولید نمونه اولیه زمان زیادی را به خود اختصاص دهد و مدیریت سرمایه در گردش با چالش جدی مواجه شود. تولید سخت‌افزار نیازمند سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، تجهیزات و ابزارآلات و فناوری‌های جدید است. درنتیجه، با این شرایط حاشیه سود تولید سخت‌افزار بسیار کمتر از واردات تجهیزات عمدتاً چینی خواهد بود. این مسئله باعث شده ممارست بر تولید هر روز سخت‌تر از دیروز شود.
شاهد صحبت‌های من واحدهای تولیدی هستند که یکی پس از دیگری در شهرک‌های صنعتی و مناطق ویژه تعطیل می‌شوند و سوله‌های آنها به انبار تغییر کاربری می‌دهند. برخلاف میل باطنی باید اذعان کنم با این شرایط نه‌تنها دیگر تولید تجهیزات ساده نظیر مودم و آداپتور توجیه اقتصادی ندارد و مقرون‌به‌صرفه نیست، بلکه تولید تجهیزات با سطح فناوری پیشرفته نظیر پردازنده‌های کوانتومی، شتاب‌دهنده‌های سخت‌افزاری، تجهیزات هوشمند در خودروهای خودران، دستگاه‌های پزشکی قابل حمل و ربات‌های هوشمند باکیفیت و قابل رقابت با نمونه خارجی در داخل کشور نیز دیگر شدنی نیست و صحبت کردن درباره آنها شعاری بیش نیست.
برای توسعه اکوسیستم سخت‌افزار و افزایش انگیزه سرمایه‌گذاری در این حوزه و حل مشکلات یادشده، ابتدا باید زنجیره تولید را تقویت کرد؛ آن هم با تسهیل واردات قطعات اولیه توسط تولیدکنندگان و نه ایجاد ممنوعیت واردات محصولات خارجی.
من مخالف هر نوع ممنوعیت واردات محصولات مشابه خارجی به بهانه حمایت از تولیدات داخلی هستم، زیرا معتقدم قوانینی نظیر قانون حداکثر حمایت از توان تولید داخلی به‌اندازه کافی کمک‌کننده نبوده و صرفاً منجر به ورود سخت‌افزارهای قاچاق، دست‌دوم و ایجاد رانت برای عده‌ای شده است. به‌طور مشخص قوانینی نظیر بخشودگی مالیاتی و تسهیل ثبت سفارش می‌تواند مشوقی برای هزینه کردن در مسیر نوآوری، تحقیق و توسعه مستمر باشد. حمایت‌های دولتی با ارائه تسهیلات مالی دارای تنفس بلند‌مدت، بخشودگی مالیاتی در جهت تشویق به تحقیق و توسعه و ایجاد محیط‌های نوآوری کمک‌کننده خواهند بود. همچنین ایجاد مکانیسم‌هایی برای انتقال فناوری و همکاری با شرکت‌های خارجی می‌تواند به تولید محصولات نوآورانه کمک کند. بنابراین، برای اینکه بتوانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم باید کل نیازهای تولیدکنندگان را در نظر بگیریم و برنامه‌ریزی دقیقی برای بازطراحی فرایندهای موجود و رفع مشکلات آنها در اکوسیستم سخت‌افزار کشور داشته باشیم. فقط در این صورت است که می‌توان به نوآوری در این حوزه و رقابت در بازارهای بین‌المللی امیدوار بود.