حرکت از اپلیکیشن‌های دست‌وپاگیر به سمت میکروسرویس‌ها
در گفت‌وگو با هادی حیدری، معاون فناوری اطلاعات بانک توسعه صادرات ایران درباره ایجاد تحول دیجیتال در این بانک مطرح شد
عکس: ایمان عبدالمحمدی
عصر تراکنش ۸۶ / بانک توسعه صادرات ایران به‌تازگی در مسیر تحول دیجیتال قرار گرفته و با رونمایی از اگزیم بوم، آوا چک و دریس تلاش کرده رضایت مشتریان خود را جلب کند. با این حال، هادی حیدری که از اردیبهشت‌ماه امسال معاون فناوری اطلاعات این بانک شده است، می‌گوید اگرچه می‌کوشند از ابرروندهای جهانی و ملی پیروی کنند، کار آسانی را پیش رو ندارند و با چالش‌هایی روبه‌رو هستند؛ چالش‌هایی که فراتر از جذب و نگهداشت نیروی انسانی و نبود زیرساخت‌های فنی است و به مدل کسبوکاری بانک‌ها، ترازنامه‌های بالادستی و مدیریت ریسک‌های موجود برمی‌گردد.
او برای اینکه این بانک را به سمت نوآوری و فناوری سوق دهد، بر دو رکن تمرکز کرده است؛ یکی فهم و درک و برساخت فرهنگ برای هم‌راستاسازی استراتژی‌های حوزه فناوری اطلاعات با اهداف اصلی کسبوکار و استراتژی بانک و دیگری همکاری با شرکت مدیریت و توسعه فناوری اطلاعات آرمان. ضمن اینکه او در حال پیگیری چند کلان‌پروژه در سال جاری نیز است. با هادی حیدری، معاون فناوری اطلاعات بانک توسعه صادرات ایران، درباره اقدامات و چالش‌هایشان در مسیر تحول دیجیتال این بانک گفت‌وگو کردیم.
اقداماتی برای توسعه فناوری اطلاعات
هادی حیدری از اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۳ در سمت معاون فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی بانک توسعه صادرات ایران در حال فعالیت است و حدود چهار ماه است که به‌عنوان عضو هیئت‌عامل بانک و مسئول ارشد فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی آن فعالیت می‌کند. او درباره تغییرات بخش فناوری اطلاعات این بانک در یک سال گذشته می‌گوید: «یک سال اخیر برای بانک توسعه صادرات ایران با حضور افشین خانی، مدیرعامل این بانک از نظر عملکرد و تغییر مدل کسبوکار بسیار متفاوت بوده است، به‌طوری که بانک با همراهی سایر اعضای هیئت‌مدیره و هیئت‌عامل دچار دگردیسی چشمگیری از نظر درآمدزایی و سود خالص شده است.
به عبارتی، می‌خواهم بگویم که تغییر نگاه به واسطه‌گری مالی و ارائه خدمات بانکی، با حضور مدیرعامل جدید بانک آغاز شد و از طرفی من نیز به‌عنوان مسئول ارشد اطلاعات و فناوری در این چندماهه سعی کرده‌ام که چند رکن مهم را در حوزه فناوری و فناوری اطلاعات پیگیری کنم و برنامه مشخصی برای آنها ارائه دهم. رکن اول فهم و درک و برساخت فرهنگ برای هم‌راستاسازی استراتژی‌های حوزه فناوری اطلاعات با اهداف اصلی کسبوکار و استراتژی بانک است. در این بخش سه اصل افزایش رضایت مشتری، ادامه رشد عملکردی بانک و تطبیق با مقررات بالادستی بانک مرکزی و وزارت اقتصاد اهمیت دارد و تلاش‌های ما را در حوزه فناوری اطلاعات به ثمر می‌نشاند. رکن دوم نیز به همدلی همکاران خوب این بانک و همچنین شرکت مدیریت و توسعه فناوری اطلاعات آرمان و چند کلان‌پروژه در حوزه پلتفرم‌های دیجیتال و همچنین زیرساخت‌های فناوری اطلاعات برمی‌گردد که شروع شده است.»
همراهی بانک‌ها با ابرروندهای نوآوری و فناوری
مقوله تحول دیجیتال و بانکداری دیجیتال وابستگی شدیدی به استراتژی‌های بانک‌ها و مدل کسبوکاری آنها دارد. حیدری با بیان این موارد می‌گوید: «در حوزه تحول دیجیتال باید از یک اصل مهم پیروی کنیم که در یک ضرب‌المثل خلاصه می‌شود: «اسب را پشت ارابه نبندیم.» درواقع، قبل از تحول دیجیتال در یک بانک باید به استراتژی و مدل کسبوکاری آن بانک فکر کنیم.»
او بر این عقیده است که به‌طور کلی نه‌فقط بانک توسعه صادرات ایران، بلکه تمام مؤسسات مالی و بانکی به‌صورت اجباری باید با ابرروندهای حوزه فناوری همراه شوند و بانک توسعه صادرات ایران نیز به منظور همراهی با این ابرروندهای جهانی و ملی و در راستای اجرایی شدن پارادایم اقتصاد هوشمند و انجام تحول دیجیتال اقدامات عملیاتی را شروع کرده است. حیدری در توضیح این موضوع می‌گوید: «به‌طور خلاصه اقدامات مهم صورت‌گرفته یا در حال انجام در این راستا عبارت‌اند از: تغییرات مهم توسعه استراتژی‌های فناوری اطلاعات در بانک توسعه صادرات ایران با ایجاد تحول در معماری سازمانی و ایجاد کمیته کلیدی کسبوکار با تأکید بر وجود و حضور کمیته‌های فرعی مانند دفتر تحول دیجیتال که به‌صورت ضمنی در این کمیته بوده است.
اگر بخواهم درباره اقدامات در حال پیگیری و عملیاتی بانک صحبت کنم، باید توضیح دهم که این اقدامات درباره حوزه کلیدی توسعه سامانه‌ها، سیستم‌ها و سرویس‌های بانکی، ارتقای سیستم‌های مدیریت امنیت اطلاعات ISMS و ارتقای زیرساخت‌های شبکه در بانک بوده است. همچنین، برای ارتقای رضایتمندی مشتریان بانک و خودکارسازی برخی فرایندهای بانکی به منظور ارائه خدمت آنلاین در حوزه افتتاح حساب غیرحضوری و همچنین برخی محصولات مهم پرداخت تسهیلات غیرحضوری در حال پیگیری هستیم که مطمئناً این خدمات باعث بهبود سند مشتریان حقیقی و حقوقی در بانک توسعه صادرات خواهد شد.»
چالش‌های توسعه فناوری و نوآوری در بانک توسعه صادرات
فعالیت در حوزه فناوری اطلاعات کار چندان ساده‌ای نیست و معمولاً مدیران و معاونان بخش‌های فناوری اطلاعات بانک‌ها با چالش‌های مختلفی نظیر جذب و نگهداشت نیروی انسانی متخصص، تحریم، تورم، نبود زیرساخت‌های فنی کافی و امثالهم دست‌وپنجه نرم می‌کنند. حیدری درباره چالش‌هایی که برای توسعه فناوری اطلاعات بانک توسعه صادرات ایران وجود دارد، توضیح می‌دهد: «شناخت دقیق استراتژی‌های بانک و مدل کسبوکاری آن یکی از اولین چالش‌های ما است. این بانک براساس قوانین بالادستی بانکی باید به توسعه صادرات کشور و تأمین مالی مشتریان حقوقی یا شرکت‌هایی بپردازد که صادرات‌محورند. بر اساس این نکته، بخش مهمی از ترازنامه این بانک، شاید حدود ۸۶درصد آن در حوزه تسهیلات ارزی است. تعیین چشم‌اندازها و اهداف، استراتژی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت چالش مهمی برای تحول دیجیتال است. چالش دوم به حوزه سیستم‌های موروثی و زیرساخت‌های سخت‌افزاری نیازمند به‌روزرسانی برمی‌گردد.»
به گفته او، قوانین و مقررات بالادستی در این حوزه بسیار محدودکننده و دست‌وپاگیر است؛ طوری که ارکان اصلی مدیریت سرویس‌های فناوری اطلاعات را تحت‌تأثیر قرار داده و باعث کاهش کارایی خدمات بانک به مشتریان می‌شود. حیدری می‌گوید: «در این راستا یکی از استراتژی‌های معاونت فناوری اطلاعات و برنامه‌ریزی بانک توسعه صادرات ایران حرکت از اپلیکیشن‌های بزرگ و دست‌وپاگیر به سمت سامانه‌های ماژولار و میکروسرویس پایه برای مدیریت سرویس‌ها است.»
این تمام ماجرا نیست و بنا بر صحبت‌های معاون فناوری اطلاعات بانک توسعه صادرات ایران، آنها برای توسعه فناوری و نوآوری در این بانک با چالش‌های دیگری نیز روبه‌رو هستند. او در این باره می‌گوید: «چالش سوم ما به مدیریت دو ریسک مهم در حوزه فناوری اطلاعات برمی‌گردد: ریسک امنیت سایبری و ریسک منابع انسانی. هر دو حوزه بر اساس گزارش کنفدراسیون حسابرسان خبره اتحادیه اروپا جزء ابرروندهای مدیریت ریسک هستند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. سقف حقوق پرداختی به خبرگان حوزه فناوری اطلاعات عملاً پیچیدگی‌های زیادی را به تحول دیجیتال و توسعه سرویس‌های بانکی تحمیل می‌کند. مدیریت ریسک تناقض مهمی است که بین اهداف میان‌مدت و بلندمدت استراتژی‌های فناوری اطلاعات وجود دارد. کارهای روزانه‌ای که در حوزه فناوری اطلاعات انجام می‌دهیم، گاهی اوقات محدودیت‌هایی را بر استراتژی‌های بلندمدت تحمیل می‌کند.»
ارائه میکروسرویس‌ها؛ مهم‌ترین ویژگی اگزیم بوم
طبق صحبت‌های حیدری، مدل کسبوکار بانک توسعه صادرات ایران، بر مشتریان حقوقی متمرکز است. در این راستا، یک کمبود اساسی در حوزه ارائه خدمات بانکی آنلاین در بحث تحول دیجیتال بانک وجود داشت که در پی آن، در نمایشگاه بانک، بورس، بیمه ۱۴۰۳ از نسخه دمو «اگزیم بوم» با هدف ارائه انواع خدمات بانکی به مشتریان حقوقی رونمایی کرد. او درباره چیستی و ویژگی‌های «اگزیم بوم» این‌طور توضیح می‌دهد: «هم‌اکنون این پلتفرم به‌صورت پایلوت برای چند شرکت محدود در دسترس قرار گرفته است.
در اصل اکوسیستم بانکداری باز «اگزیم بوم» تغییر بزرگ دیگری در حوزه ارائه خدمات بانکی به مشتریان شرکتی بانک توسعه صادرات ایران است. یکپارچه‌سازی کسبوکار بانک با ارائه درگاه‌های مطمئن و امن مشتری‌محور در این پلتفرم مسیری مطمئن و ساده برای ارائه سرویس‌های بانکی در راستای افزایش رضایتمندی و بهبود تجربه مشتری است. مهم‌ترین ویژگی این پلتفرم ارائه میکرو‌سرویس‌هایی مانند محدودیت‌های تراکنشی، مدیریت رجیستری سرویس‌ها، مدیریت لاگ‌ها و همچنین قابلیت شخصی‌سازی تمام خدمات حسابی و کارتی براساس نیاز مشتریان است.»
۱۴۰۳؛ متمرکز بر چند کلان‌پروژه تحول دیجیتال
بانک توسعه صادرات ایران در حوزه هسته کسبوکاری اصلی و توسعه محصولات دیجیتال بانکی به سمت بالغ شدن حرکت می‌کند، اما با وجود این هم‌اکنون با کاستی‌هایی نیز روبه‌رو است. معاون فناوری اطلاعات این بانک به اقداماتی که برای بلوغ بانک توسعه صادرات انجام داده‌‌اند، اشاره می‌کند و می‌گوید: «پیاده‌سازی و راه‌اندازی آوا چک، طراحی و پیاده‌سازی سامانه دریس در راستای ارائه قراردادهای تسهیلاتی به مشتریان به‌صورت آنلاین، طراحی و پیاده‌سازی سامانه تیس جهت ارسال خودکار اطلاعات مالیاتی، راه‌اندازی نسخه‌های سامانه چکاوک و سایر سامانه‌های حوزه چک مانند چکاد و صیاد نسل دوم ازجمله اقدامات ما در زمینه تحول دیجیتال است. همچنین ما در حال ارتقا دادن فازهای توسعه‌ای برای سامانه‌ای جدید جهت استعلامات و وب‌سرویس‌های جدیدی از بانک مرکزی و سایر سازمان‌های بیرونی هستیم.»
طبق صحبت‌های او، این شرکت، از ابتدای سال ۱۴۰۳ با توجه به تأکید مدیرعامل بانک توسعه صادرات و توصیه سایر اعضای هیئت‌مدیره و براساس سند تحول دیجیتال بانک روی چند کلان‌پروژه اصلی تحول دیجیتال متمرکز بوده است. این کلان‌پروژه‌ها در حوزه کسبوکاری صف و ستاد بانک بوده و شامل راه‌اندازی و عملیاتی کردن سامانه‌های مهم ارزیابی عملکرد شعب (ویترین)، پیشخوان، موبایل‌بانک و توسعه و پیاده‌سازی پلتفرم اگزیم بوم بوده است: «علاوه‌بر این پروژه‌های مهم، سایر پروژه‌های کلیدی بانک در حوزه استقرار سامانه مدیریت فرایند کسبوکار BPMS با تفکیک و اولویت خطوط کسبوکاری اصلی و پروژه مدیریت سیستم‌های فناوری اطلاعات و ارتقای سیستم‌های مدیریت امنیت اطلاعات با توسعه محدوده انجام آن در حال پیگیری و پیاده‌سازی است.»
برون‌سپاری برخی از پروژه‌های کلان به شرکت‌های فرعی
واحدهای فناوری اطلاعات در چند سال گذشته نقش مهمی را در توسعه بانک‌ها و خدماتشان ایفا کرده‌اند. حیدری به‌عنوان فردی که معاون فناوری اطلاعات یکی از بانک‌های کشور است درباره نقش این واحدها و کاری که در بانک توسعه صادرات ایران می‌کنند، می‌گوید: «در بانک توسعه صادرات ایران، یکی از مهم‌ترین بازیگران اصلی توسعه و پشتیبانی محصولات و خدمات بانکی، شرکت مدیریت و توسعه اطلاعات آرمان است. قطع به‌یقین برون‌سپاری پروژه‌های کلان به شرکت‌های فرعی بانک‌ها با شرط وجود تعامل کامل و کار تیمی بین همکاران فناوری اطلاعات بانک و هلدینگ باعث ایجاد هم‌افزایی و تسریع در تحویل پروژه‌های کلیدی حوزه تحول دیجیتال خواهد شد. شرکت‌های فناوری اطلاعات می‌توانند به‌عنوان بال اصلی در پشتیبانی از سامانه‌ها و توسعه آنها عمل کنند. علاوه‌بر این، وجود این شرکت‌ها می‌تواند انعطاف لازم از نظر جذب نیروی انسانی خبره را نیز به حوزه فاوای بانک‌ها بدهد. به‌طور کلی، رعایت چهارچوب‌ها و ضوابط امنیت اطلاعات شرکت‌های هلدینگ فناوری بانک‌ها باعث بهبود تکمیل زنجیره ارزش خدمات و محصولات بانکی خواهد شد.»