برای تحول در صنعت پرداخت، از ظرفیت‌ها غافلیم
فین‌تک ایران نیازمند همکاری همه‌جانبه میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و کاربران است
عصر تراکنش ۸۷؛ هادی عسگرزاده، رئیس هیئت‌مدیره پیمان / فناوری‌های مالی در دهه اخیر با رشد چشمگیری همراه بوده‌اند؛ به‌ویژه در زمینه بانکداری باز و سیستم‌های پرداخت نوین مانند دایرکت‌دبیت. پرواضح است که این روند در کشورهای پیشرفته جهان به تسهیل جریان‌های مالی، بهبود تجربه کاربران و تسریع فرایندهای پرداخت کمک کرده است، اما در ایران، چالش‌هایی همچون ناآگاهی و بی‌اعتمادی کاربران و کسب‌وکارها نسبت به فناوری‌های نوین مالی و محدودیت‌های زیرساختی، همچنان مانعی برای توسعه این فناوری‌ها محسوب می‌شود؛ موضوعی که چالش‌هایی جدی برای این روند در کشور و همچنین توسعه فعالیت‌ها به وجود می‌آورد.
در سطح جهانی، دایرکت‌دبیت یکی از محبوب‌ترین روش‌های پرداخت است. این راهکار پرداخت خودکار که برای پرداخت‌های مکرر و زمان‌بندی‌شده، مانند قبض‌ها و اقساط استفاده می‌شود، در بهبود جریان نقدینگی برای کسب‌وکارها اهمیت ویژه‌ای دارد. برای مثال، در بریتانیا، ۷۰درصد قبوض با دایرکت‌دبیت پرداخت می‌شود که نشان‌دهنده اعتماد بالای کاربران به این روش پرداخت است.
بانکداری باز نیز نقش پررنگی در رشد دایرکت‌دبیت داشته است. کشورهای اتحادیه اروپا با اجرای قوانین بانکداری باز و فراهم کردن امکان دسترسی امن و کنترل‌شده کاربران به داده‌های بانکی، شرایط را برای پیاده‌سازی و رشد سیستم‌های پرداختی مثل دایرکت‌دبیت تسهیل کرده‌اند. درنتیجه این رویکرد باعث کاهش خطاهای تراکنشی و بهبود تجربه کاربری شده است.
در ایران، دایرکت‌دبیت چند سالی است که به‌عنوان یک روش پرداخت نوین معرفی شده و با وجود موانع، در بخش‌های مختلفی از صنعت مالی مورد استفاده قرار گرفته است. پیمان به‌عنوان یکی از ارائه‌دهندگان دایرکت‌دبیت در ایران، این راهکار را با هدف تسهیل پرداخت‌های کاربران در سوپراپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های آنلاین راه‌اندازی کرده است، اما همچنان نبود زیرساخت‌های مناسب و چالش‌های فرهنگی مانع از پذیرش گسترده‌تر این روش پرداخت شده است.
برای مثال، تعداد تراکنش‌های دایرکت‌دبیت ایران در یک سال، تقریباً با کشور اروپایی قبرس برابر بوده است. در حالی که جمعیت این کشور کوچک در شرق دریای مدیترانه، کمتر از دو میلیون نفر است! اگر بخواهیم ایران را با یک کشور اروپایی با جمعیت مشابه مقایسه کنیم، به کشور آلمان می‌رسیم؛ جایی که فقط در سال ۲۰۲۲، بیش از ۱۰ میلیارد تراکنش دایرکت‌دبیت به ثبت رسیده است؛ تقریباً هشتصد برابر کشور عزیز ما ایران!
در مقایسه با سوپراپلیکیشن‌های جهانی که دایرکت‌دبیت را به یک ابزار استاندارد پرداخت تبدیل کرده‌اند، جایگاه این روش پرداخت در ایران هنوز در مراحل ابتدایی است. این در حالی است که با توجه به ظرفیت‌های بالای دایرکت‌دبیت در کاهش هزینه‌های تراکنشی و بهبود جریان‌های مالی، این راهکار می‌تواند در آینده نزدیک، نقش مهمی در توسعه اکوسیستم پرداخت کشور ایفا کند.
یکی از بزرگ‌ترین موانع بر سر راه توسعه فناوری‌های مالی نوین و همچنین زیرساخت‌های بانکی موجود در ایران، بی‌اعتمادی کاربران و حتی کسب‌وکارها به این سیستم‌هاست. بسیاری از کاربران همچنان از روش‌های سنتی پرداخت مانند کارت‌به‌کارت، درگاه پرداخت اینترنتی یا حتی پرداخت نقدی استفاده می‌کنند و از ورود به دنیای پرداخت‌های خودکار دایرکت‌دبیت هراس دارند.
علاوه‌بر کاربران، صاحبان کسب‌وکارها نیز با تردیدهایی درباره پذیرش این فناوری مواجهند. بسیاری از کسب‌وکارها به دلیل آشنایی نداشتن با مزایای دایرکت‌دبیت از پیاده‌سازی این سیستم خودداری می‌کنند. در حالی که دایرکت‌دبیت می‌تواند به کاهش هزینه‌های عملیاتی و تسریع فرایندهای مالی کسب‌وکارها کمک کند. به نظر می‌رسد در این زمینه به فرهنگ‌سازی و آموزش نیازمندیم.
اکوسیستم فین‌تک ایران در سال‌های اخیر شاهد رشد قابل توجهی بوده است، اما همچنان با چالش‌های مختلفی روبه‌روست. از یک سو، نوآوری‌های مهمی در زمینه پرداخت‌های آنلاین و ابزارهای مالی دیجیتال رخ داده است. از سوی دیگر، محدودیت‌های زیرساختی و کمبود همکاری‌های مؤثر بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی همچنان مانع توسعه این اکوسیستم هستند.
در این میان، بانکداری باز و دایرکت‌دبیت به‌عنوان ابزارهایی که می‌توانند به بهبود و تسریع فرایندهای مالی کمک کنند، نیازمند توجه ویژه‌ای هستند. ایجاد قوانین و رگولاسیون‌های مناسب که شفافیت در استفاده از این فناوری‌ها را تضمین کنند، یکی از اولویت‌های اصلی توسعه‌دهندگان این صنعت است.
درنتیجه، اکوسیستم فین‌تک ایران نیازمند همکاری همه‌جانبه میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و کاربران است. با بهبود زیرساخت‌های فناوری و افزایش آگاهی عمومی، می‌توان امیدوار بود که ایران نیز مانند کشورهای پیشرفته بتواند از قابلیت‌های دایرکت‌دبیت و سایر فناوری‌های نوین مالی بهره‌برداری کند و گام‌های بلندی در مسیر توسعه نظام‌های مالی خود بردارد.
پیمان با هدف ترویج این فناوری و افزایش آگاهی عمومی، برنامه‌های مختلفی برای معرفی و آموزش مزایای دایرکت‌دبیت به کاربران و صاحبان کسب‌وکارها دارد. این تلاش‌ها در بلندمدت به افزایش اعتماد و پذیرش این فناوری کمک خواهد کرد.