گزارشی از دو روز کنفرانس MoneyLive 2024 در آمستردام
عبور از کارت‌خوان‌های اندرویدی و آغاز عصر سافت‌پوزها
حسن اطاعت، مدرس و مشاور کسب‌وکار / پس از چهار روز پرکار و پرهیجان در لیسبون پرتغال برای حضور در جلسات وب‌سامیت ۲۰۲۴، حالا، بیستم نوامبر به دعوت شرکت انگلیسی برگزارکننده کنفرانس مانی‌لایو در آمستردام حضور پیدا کردم و تلاش می‌کنم در این متن شما را در حال و هوای این رویداد قرار دهم. برای کسی که شش روز پیش وب‌سامیت را ترک کرده است، این کنفرانس بسیار کوچک به نظر می‌رسد. این در حالی است که کوچک نیست. سالانه نسخه‌های منطقه‌ای این رویداد در شهرهای مختلف دنیا برگزار می‌شود و دست‌اندرکاران صنعت مالی هر منطقه با دقت انتخاب می‌شوند تا آخرین گرایش‌های فناوری‌های پرداخت را به اشتراک بگذارند. قیمت بلیت استاندارد این همایش ۲۵۰۰ پوند است و برای سطوح دیگر قیمت متفاوتی دارد.
اینجا در آمستردام بیش از پانصد نفر شرکت کرده‌اند که ۶۰درصدشان مقامات سطح C بانک‌ها و شرکت‌های مالی هستند. صبح روز اول، بعد از سخنرانی‌های افتتاحیه، پنل رهبران با حضور مدیران بانک هلندی ING، اپلیکیشن Revolut، مؤسسه جی‌پی مورگان و یک استراتژیست حوزه پرداخت برگزار و روندهای جدید این صنعت بررسی شد. پیش‌بینی اعضای پنل این بود که در آینده بخش اعظم سخت‌افزارهای رایج فعلی حذف خواهند شد و جای خود را به پرداخت بیومتریک خواهند داد. همچنین، ورود هوش مصنوعی به این صنعت فرصت‌ها و تهدیدهای جدیدی را ایجاد خواهد کرد که برخی از این تهدیدها می‌توانند به چالش‌های بسیار بزرگ امنیتی تبدیل شوند. این تغییرات نقش لایه‌های جدید فعلی در اکوسیستم بانکداری و پرداخت را تغییر و لایه‌های جدیدی را شکل خواهد داد.
از کارت‌خوان سنتی تا سافت‌پی
مهرماه ۱۳۸۴ در سالن پانصدنفری پتروشیمی تبریز، یک دستگاه کارت‌خوان بایتل ساخت کره جنوبی را با یک خط تلفن شهری به سرور بزرگ‌ترین PSP ایران متصل کردیم و با تصویربرداری و پخش زنده روی پرده بزرگ سالن، دستگاه کارت‌خوان را برای اولین‌بار به اصناف معتبر شهر معرفی کردیم. نوزده سال از آن زمان می‌گذرد و اکنون در اینجا، آن فناوری را به‌عنوان چیزی سنتی معرفی می‌کنند؛ مسئله‌ای که من آن را در سال ۱۳۹۶ پیش‌بینی کرده بودم و نامه‌ای به مدیر همان PSP نوشتم و در مورد دستگاههای کارت‌خوان اندرویدی توضیح دادم. پاسخ این بود که می‌دانیم، ولی فعلاً برنامه‌ای برای واردات آن نداریم!
بلافاصله ویدئویی تهیه کردم و نشان دادم که چطور با نصب یک نرم‌افزار فروش مثلاً فروش غذا در غذاخوری می‌توان فرایند فروش و تسویه را یکپارچه کرد، اما باز هم اقدامی نشد. در روز اول رویداد مانی‌لایو ۲۰۲۴، یک شرکت فرانسوی، عبور از دستگاههای کارت‌خوان اندرویدی و آغاز عصر سافت‌پوز یا دستگاههای کارت‌خوان نرم‌افزاری را اعلام کرد. به نظر می‌رسد که با توجه به گسترش استفاده از اندروید، تغییر سایز و ماهیت صندوق‌های فروشگاهی، گسترش پرداخت بدون تماس و گرایش فروشندگان به یکسان‌سازی فروش مغازه‌ای خود با فروش آنلاین، سافت‌پوزها مسیر همواری برای توسعه دارند و به‌سرعت جای خود را در صنعت پرداخت پیدا خواهند کرد.
پرداخت فرامرزی، امنیت و تقلب: چالش‌هایی مهم
پرداخت فرامرزی، امنیت و تقلب همچنان سه چالش جدی صنعت پرداخت هستند. در مورد پرداخت خارج از مرز، با گذشت چند دهه از توسعه کارت‌های بانکی و ایجاد شبکه‌های یکپارچه‌ای مانند ویزا و مسترکارت هنوز تضمینی وجود ندارد که هر کارتی در هر کارت‌خوان یا خودپردازی در خارج از کشور صادرکننده قابل استفاده باشد. من کارت‌هایی را که کشورهای استرالیا، ترکیه، تاجیکستان، ارمنستان، آذربایجان و چین صادر کرده‌اند، در کشورهای مختلف اروپایی آزمایش کردم و هیچ‌کدام عملکرد کاملی نداشتند. توسعه انواع فناوری‌های صدور کارت نتوانسته است این مشکل را به‌طور کامل برطرف کند و هنوز هم راهکار جامعی برای برداشت از یک حساب و تحویل وجه در کشور دیگر وجود ندارد.
در روز اول رویداد مانی‌لایو ۲۰۲۴، مایک فنل از شرکت تمنوس، حل این مسئله را به قورت دادن اولین لقمه از فیل تشبیه کرد. یعنی حتی اگر به راهکار جامع برسیم، تازه قدم اول را برداشته‌ایم. در مورد تقلب و امنیت هم جلساتی در هر سه سالن برگزار شد و خانم ورونیکا ملندز، اعلام کرد که بازی دزد و پلیس فایده‌ای ندارد و نمی‌توان بین سهولت استفاده و کنترل‌های امنیتی، یکی را انتخاب کرد. باید نقطه‌ای را به‌عنوان نقطه تعادل بین این دو تعیین کنیم و به همان مقدار از امنیت رضایت دهیم.
بانکداری باز؛ در دیزی و حیای گربه
جلسات صبح اول وقت روز دوم حضور من در این کنفرانس، روی بانکداری باز و پرداخت باز تمرکز داشتند. هر چند بانکداری باز این امکان را برای بانک‌ها فراهم می‌کند که اطلاعات مشتری‌ها را در اختیار اشخاص ثالث و مؤسسات مرتبط قرار دهند، ولی نباید فراموش کنند که اساس این موضوع بر تأیید و توافق مشتری استوار است. شاید مشتری برای یکی از معاملات خود، مثلاً دریافت وام اجازه داده است که داده‌های مالی‌اش را با مؤسسات اعتبارسنجی به اشتراک بگذاریم، اما همان مشتری رضایت ندارد که همان اطلاعات در اختیار مؤسسات یا اشخاص دیگری قرار بگیرد.
با وجود این، احتمال دارد دولت‌ها و بانک‌ها با تصویب قوانین لازم، با استفاده یا سوءاستفاده از دسترسی‌های گسترده‌ای که به بهانه بانکداری باز برای خود فراهم می‌کنند، اطلاعات ارزشمندی را در اختیار بهره‌برداران دیگر قرار بدهند و حتی بابت به اشتراک‌گذاری داده‌های مالی مشتریان، مبالغی را هم از خریداران این اطلاعات دریافت کنند.
آیا فقط چشم و چهره برای احراز هویت کافی است؟
در روز اول، پیش‌بینی شد که روش‌های احراز هویت بیومتریک، به‌تدریج جای ابزارهای فعلی را خواهند گرفت. قبول، ولی این فقط در حد دسترسی است و برای تأیید، همچنان به یک تعامل فیزیکی مانند امضا نیاز داریم. برای همین است که سیستم‌های امضای دیجیتال به‌سرعت در حال توسعه هستند.
نظام‌نامه eIDAS مجموعه مقررات شناسایی دیجیتال اروپا است که همین امسال منتشر شده و تمام کشورهای عضو، موظف هستند که حداکثر تا دو سال با اقدامات اجرایی فهرستی از استانداردهای مرجع ایجاد و در صورت لزوم، مشخصات و رویه‌هایی را برای اجرای کیف پول الکترونیکی اروپا تدوین کنند. با توجه به تکامل سریع کیف پول‌های الکترونیکی پرداخت، شاید آنچه در مورد کیف پول‌های الکترونیکی برای دو سال آینده مقرر کرده‌اند حتی زودتر هم اتفاق بیفتد.
پروژه یورو دیجیتال
سال ۱۳۹۱ که دوست و شریک من به کانادا مهاجرت کرده بود، از آهستگی و محافظه‌کاری آنها شگفت‌زده شده بود و در مواجهه با هر پدیده‌ای می‌گفت: «ما ۱۰ سال است که در ایران این را داریم.» این حکایت CBDC هم است. اینجا مانند آمریکا تحت این عنوان تدوین مقررات یورو دیجیتال آغاز شده، اما بر خلاف آمریکا هنوز با عملیاتی شدن آن فاصله دارند. در حالی که به قول دوستم، ما در ایران ۱۰ سال است که ریال دیجیتال داریم!
برای این پروژه، مانند هر پروژه اروپایی دیگری، زمان قابل توجهی در مرحله آماده‌سازی سپری می‌شود و در نتیجه، چالش جدی برای مرحله اجرا باقی نمی‌ماند. آماده‌سازی شامل نهایی کردن کتاب قوانین طرح یورو دیجیتال و انتخاب ارائه‌دهندگانی است که به‌طور بالقوه می‌توانند پلتفرم و زیرساخت یورو دیجیتال را توسعه دهند. سپس نوبت به آزمایش‌های گسترده و مبادلات منظم با مردم و سایر ذی‌نفعان خواهد رسید تا اطمینان حاصل شود که یورو دیجیتال نیازهای کاربر و الزامات سیستم یورو را برآورده می‌کند.
گسترش فرهنگ وب‌سامیت به مانی‌لایو ۲۰۲۴
همان‌طور که در گزارش‌های وب‌سامیت گفتم، فرهنگ تعدیل فضای رسمی کنفرانس‌ها به همه رویدادها سرایت کرده و اینجا هم به تأمین فضای آسایش، دیدار، تعامل و شبکه‌سازی شرکت‌کننده‌ها، بهای بیشتری داده شده است. غذا هم تقریباً به همان سبک سرپایی و خیابانی، ولی به‌صورت متمرکز توسط یک پیمانکار غذاخوری و باکیفیت ممتاز سرو می‌شود. اسنک و خوردنی‌های سبک و نوشیدنی سرد و گرم در طول روز مهیا است و دیشب این برنامه را بعد از اتمام ساعت رسمی در ساعت هپی شروع کردند که طبق معمول من معاف بودم و به هتل رفتم. فضای نمایشگاهی هر شرکت حتی یک متر مربع هم نیست.
یک استند عرض نود را کنار دیوار گذاشته بودند و جلوی آن ایستاده بودند. یک میز دایره‌ای کوچک با پایه‌های بلند هم بود که اوراق و هدایای تبلیغاتی را روی آن گذاشته بودند. محل برگزاری رویداد، یک کارخانه قدیمی شکر است که بازسازی شده و برای برگزاری رویدادهای مشابه، تجهیز شده است؛ مانند کارخانه نوآوری آزادی. این مکان، خارج از شبکه مترو آمستردام است، اما شبکه قطار بین شهری هم مانند مترو عمل می‌کند و در فواصل کمتر از بیست دقیقه، قطاری به مقصد ایستگاه مرکزی یا مقاصد دیگر در اینجا توقف دارد. تاکسی و اوبر هم در جریان قرار گرفته‌اند تا برای ساعت‌های پایانی رویداد، سرویس‌هایی را در اینجا مستقر کنند.
امیدوارم این گزارش توانسته باشد تصویری از گرایش‌ها و تحولات جدید صنعت پرداخت ترسیم و زمینه مطالعه و بررسی بیشتر را برای علاقه‌مندان ایجاد کرده باشد.