فضای فیزیکی، همچنان هسته‌ی اصلی تعاملات انسانی و اقتصادی است
فناوری‌های دیجیتال و غنی‌تر کردن تجربه‌ها
عصر تراکنش ۸۹؛ حامد اکبری، هم‌بنیان‌گذار یوآیدی / در دنیایی که فناوری دیجیتال به‌سرعت در حال تغییر زندگی ماست، بسیاری تصور می‌کنند که تعاملات اقتصادی و اجتماعی به‌زودی کاملاً به فضای آنلاین منتقل خواهند شد. اما واقعیت چیز دیگری است: فضای فیزیکی همچنان هسته اصلی تعاملات انسانی و اقتصادی است. جف بزوس، مدیرعامل آمازون، در‌این‌باره می‌گوید: «تجارت آنلاین سریع‌تر از هر زمان دیگری رشد می‌کند، اما فروشگاه‌های فیزیکی هنوز قلب تجارت هستند؛ آنچه مهم است، ترکیب این دو جهان است.» از سوی دیگر، ریچارد برانسون، بنیان‌گذار ویرجین، معتقد است: «فضای فیزیکی جایی است که انسان‌ها تجربه‌های واقعی را خلق می‌کنند؛ فناوری باید این تجربه‌ها را غنی‌تر کند، نه جایگزین آنها.»
فضای فیزیکی و آنلاین؛ آمارها چه می‌گویند؟
اگرچه تجارت الکترونیک در دهه‌های اخیر رشد چشمگیری داشته، اما فضای فیزیکی همچنان قالب اصلی تعاملات اقتصادی است. بر اساس داده‌های Statista، در سال ۲۰۲۳، تنها ۲۲ درصد از خریدهای جهانی به صورت آنلاین انجام شد و ۷۸ درصد از خریدها در فضای فیزیکی باقی ماند. حتی در پیشرفته‌ترین سناریوها، پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۶ سهم خرید آنلاین به ۲۵ درصد برسد، اما فضای فیزیکی همچنان غالب خواهد بود.
در ایران، فاصله بین خریدهای حضوری و آنلاین بسیار بیشتر است. طبق گزارش سالانه دیجی‌کالا، سهم تجارت الکترونیک در ایران تنها ۴ درصد از کل خرده‌فروشی‌ها است، درحالی‌که ۹۶ درصد از خریدها به صورت حضوری انجام می‌شود. این نشان‌دهنده فرصت‌های گسترده‌ای برای تلفیق فناوری‌های دیجیتال با فضای فیزیکی است.
ارکان تحول در فضای فیزیکی
- شبکه کیوآرکدهای داینامیک؛ مدیریت خدمات و لجستیک: شبکه‌های کیوآرکد داینامیک به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای پیوند فضای دیجیتال و فیزیکی، امکان ارائه خدمات متنوعی مانند ردیابی بسته‌ها، پرداخت، مدیریت لجستیک و دسترسی به خدمات عمومی را فراهم می‌کنند. این فناوری به کاربران اجازه می‌دهد اطلاعات خود را سریع و ایمن منتقل کنند.
مثال جهانی: در چین، SF Express از کیوآرکدهای داینامیک برای ردیابی لحظه‌ای بسته‌ها و مدیریت تحویل استفاده می‌کند.
پیشنهاد: در ایران، فروشگاه‌ها و شرکت‌های پستی می‌توانند از این فناوری برای ارائه خدمات سریع‌تر و کارآمدتر بهره بگیرند.
- اکسس‌پوینت‌ها و هاب‌ها: اکسس‌پوینت‌ها و هاب‌های تحویل کالا، نقاط فیزیکی هستند که امکان دریافت سفارش‌های آنلاین را فراهم می‌کنند. این نقاط، بار ترافیک لجستیکی و هزینه‌های تحویل را کاهش داده و انعطاف بیشتری به مشتریان می‌دهند.
مثال جهانی: آمازون با ایجاد Amazon Hub، این امکان را فراهم کرده است که مشتریان کالاهای خود را در نزدیک‌ترین نقطه به محل زندگی‌شان دریافت کنند.
- لاکرهای هوشمند: لاکرهای هوشمند، راه‌حلی برای ارائه خدمات لجستیکی در محیط‌های حضوری هستند. کاربران می‌توانند سفارش‌های آنلاین خود را در این لاکرها دریافت کنند و حتی کالاهای خود را از طریق این سیستم به دیگران ارسال کنند.
مثال جهانی: لاکرهای DHL و FedEx در ایستگاه‌های مترو و مراکز خرید در اروپا و آمریکا.
- وندینگ‌ماشین‌ها و ربات‌های هوشمند: فروش وندینگ‌ماشین‌ها و ربات‌های فروش هوشمند، از فروش نوشیدنی و غذا تا ارائه خدمات پیچیده‌تر، به بخشی جدایی‌ناپذیر از تجربه خرید حضوری تبدیل شده‌اند.
مثال جهانی: در ژاپن، وندینگ‌ماشین‌ها اطلاعات شخصی‌سازی‌شده‌ای را بر اساس نیازهای کاربران ارائه می‌دهند.
ایران: در ایران، استفاده از وندینگ‌ماشین‌های هوشمند در اماکن عمومی برای ارائه خدمات متنوع، از جمله غذاهای گرم و محصولات دارویی، مدتی است شروع شده است.
- خدمات فین‌تک و الصاق به فضای فیزیکی پرداخت‌های دیجیتال و بایومتریک: پرداخت‌های مبتنی بر کیوآرکد، بایومتریک و موبایل، تجربه خرید در فضای حضوری را سریع‌تر و ایمن‌تر می‌کنند.
مثال جهانی: وی‌چت پی و علی‌پی در چین، امکان پرداخت سریع و ساده را از طریق کیوآرکد فراهم کرده‌اند.
توسعه این مدل‌ها در ایران، به‌ویژه در فروشگاه‌های فیزیکی و رستوران‌ها، می‌تواند تجربه مشتریان را بهبود بخشد.
- خدمات بانکی و رگ‌تک: خدمات بانکی و رگ‌تک در مکان‌های حضوری فناوری‌های نظارتی مانند احراز هویت دیجیتال و انتقال امن داده‌ها می‌توانند در مکان‌های فیزیکی برای ارائه خدمات بانکی و قانونی به کار گرفته شوند.
مثال جهانی: در اتحادیه اروپا، مقررات eIDAS برای احراز هویت و انتقال داده‌های دیجیتال استفاده می‌شود.
پیشنهاد: استفاده از این فناوری‌ها در ایران برای تسهیل خدمات بانکی، حقوقی و دولتی در محیط‌های حضوری.
- بازاریابی و لجستیک در فضای فیزیکی بازاریابی تعاملی و تعبیه‌شده: کیوآرکدهای داینامیک می‌توانند در کمپین‌های بازاریابی حضوری استفاده شوند.
مثال جهانی: Coca-Cola از کیوآرکدهای روی بسته‌بندی برای ارائه محتواهای تبلیغاتی تعاملی استفاده می‌کند. برندهای ایرانی می‌توانند با استفاده از این مدل‌ها تعامل بیشتری با مشتریان ایجاد کنند.
- لجستیک هوشمند و اینترنت اشیا: استفاده از فناوری‌های اینترنت اشیا و بلاکچین می‌تواند زنجیره تأمین کالا را بهینه کند و شفافیت بیشتری ایجاد کند.
مثال جهانی: سیستم لجستیکی آمازون که با ترکیب داده‌های دیجیتال و مدیریت فیزیکی، ارسال کالاها را سریع‌تر کرده است.
چالش‌ها و راهکارها
- زیرساخت‌های فناوری: ضرورت توسعه اینترنت پرسرعت و سخت‌افزارهای پیشرفته.
- امنیت و حریم خصوصی: استفاده از سیستم‌های ایمن برای حفاظت از داده‌های کاربران.
- فرهنگ‌سازی: آموزش کاربران و کسب‌وکارها برای پذیرش فناوری‌های جدید.
فضای فیزیکی همچنان هسته اصلی تعاملات انسانی است و فناوری‌های دیجیتال می‌توانند آن را غنی‌تر و کارآمدتر کنند. ابزارهایی مانند شبکه کیوآرکدهای داینامیک، اکسس‌پوینت‌ها، هاب‌ها، لاکرهای هوشمند، وندینگ‌ماشین‌ها و خدمات فین‌تک، مسیر آینده تجارت و خدمات عمومی را شکل می‌دهند. برای ایران، سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها و استفاده از مدل‌های موفق جهانی می‌تواند تحولی بزرگ در اقتصاد و جامعه ایجاد کند.