عصر تراکنش ۹۴؛ مجتبی سلحشور، مدیرعامل طلانو / بازار طلا در ایران یکی از قدیمی‌ترین و ریشه‌دارترین بازارهاست. ساختار سنتی آن، به‌ویژه اتحادیه‌های صنفی با قدمتی کهن، تاکنون توانسته‌اند نفوذ و قدرت خود را حفظ کنند. اما ما امروز در نقطه‌ای ایستاده‌ایم که هم نیاز بازار و هم تغییرات فناورانه، شکل تازه‌ای از این بازار را طلب می‌کند. مشتریان دیگر صرفاً به‌دنبال مراجعه به بازار یا صنف‌های سنتی نیستند؛ آنها به دنبال سرعت، شفافیت، امنیت و دسترسی آسان‌تر به طلا هستند. از سوی دیگر، کسب‌وکارهایی که با تکیه بر فناوری و مدل‌های دیجیتال شکل گرفته‌اند، این نیاز را پاسخ می‌دهند.
از دیگر عوامل اثرگذار، بحران اقتصادی و کاهش ارزش ریال است. مردم امروز برای حفظ ارزش دارایی‌هایشان بیش از هر زمان دیگری به طلا به‌عنوان یک پناهگاه امن نگاه می‌کنند. اما خرید طلا به شکل سنتی همواره با چالش‌هایی چون عدم شفافیت قیمت، دشواری در احراز اصالت کالا و محدودیت در دسترسی همراه بوده است. اینجاست که پلتفرم‌های آنلاین وارد عمل شده‌اند؛ پلتفرم‌هایی که یا از دل صنف سنتی برخاسته و مدرن شده‌اند، یا با رویکردی مبتنی بر اقتصاد دیجیتال، مسیر متفاوتی را در پیش گرفته‌اند. همان‌گونه که در دنیا نمونه‌هایی از آن را می‌بینیم، ساختار سنتی دیر یا زود ناچار خواهد شد خود را با تغییرات وفق دهد.
مزیت بازار آنلاین طلا آن است که دسترسی را دموکراتیک می‌کند؛ یعنی تعداد بیشتری از مردم می‌توانند از هر نقطه‌ای، به‌راحتی طلا خرید و فروش کنند. امنیت معاملات بالاتر می‌رود، اطلاعات دقیق‌تر و شفاف‌تر می‌شود و امکان ردیابی و احراز اصالت کالا فراهم می‌آید.
البته در این مسیر، چالش‌های رگولاتوری جدی است. هنوز مشخص نیست که نگاه وزارت صمت، بانک مرکزی، سازمان بورس و سایر نهادهای مسئول دقیقاً چیست. اما مسلم است که شکل‌گیری قواعد بازی در این بازار، دیر یا زود رخ خواهد داد. در این میان، پلتفرم‌هایی که خود را با قواعد فعلی منطبق کرده‌اند، عملاً در حال هدایت مسیر قانون‌گذاری نیز هستند.
به‌عنوان یکی از فعالان این حوزه، ما شاهد رشدی قابل‌توجه در همین مدت کوتاه بوده‌ایم که پلتفرم‌ها پا به میدان گذاشته‌اند. هرچند موانعی وجود دارد اما افق روشنی پیش روی ماست. در حال حاضر ماهانه حدود یک و نیم تن طلای آب‌شده توسط پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش طلا در بانک‌های کشور ذخیره می‌شود. این حجم ظرف یک سال و نیم گذشته ایجاد شده و هرچند کمتر از یک درصد حجم معاملات طلا در بازار آفلاین است ولی با مساعدت نهادهای ذی‌ربط با هدف توجه به امنیت دارایی و شفافیت فرایند و سادگی کار برای کاربران، رشد فزاینده‌ای خواهد داشت.
ما کسب‌وکارها تلاش کرده‌ایم با بهره‌گیری از علاقه سنتی مردم به طلا، ارزش‌های جدیدی خلق کنیم؛ از طراحی مدل‌های خرید اقساطی طلا، توکنایز دارایی‌های طلا، همکاری با فین‌تک‌ها برای اعطای اعتبار یا وثیقه‌گذاری بر پایه طلا، تا امکان تبدیل طلای آب‌شده به مصنوعات با طراحی سفارشی.
اما همه‌ی این پروژه‌ها با احتیاط پیش می‌روند؛ نه به‌خاطر نبود بازار یا نبود علاقه مردم، بلکه به دلیل عدم قطعیت نهادهای سیاست‌گذار. درحالی‌که همین امروز در امارات، شرکت کریم (Careem)، زیرمجموعه منطقه‌ای اوبر (Uber)، سرویسی راه‌اندازی کرده که مردم می‌توانند سکه‌های طلای ۲۴عیار را آنلاین خریداری کنند و در کمتر از یک ساعت درب منزل تحویل بگیرند. پشت این پروژه، برند معتبر هندی تانیشک (Tanishq) قرار دارد که مسئولیت تأمین و تضمیت اصالت طلا را عهده‌دار شده است و تحویل توسط ناوگان اوبر انجام می‌شود.
سقف هر یک از سفارشات مشتریان می‌تواند تا ده هزار درهم برای تحویل طلا به‌صورت فیزیکی باشد. هرچند کریم، اعلام رسمی نسبت به این موضوع نداشته ولی براساس گزارش‌های خبری متعدد به نظر می‌رسد که این کسب‌وکار با هدف اولیه ارائه سرویس به سرما‌یه‌داران و مخاطبان هندی ساکن در امارات طراحی و راه‌اندازی شده است. با توجه به ذائقه مردم در ایران و شرایط اقتصادی موجود، همین اتفاق ساده می‌تواند در ایران هم رخ دهد؛ ما زیرساختش را داریم. اما نبود اطمینان در سیاست‌گذاری، باعث می‌شود هیچ‌کس جرئت نکند چند قدم جلوتر برود.
ما در نقطه‌ای هستیم که هم فرصت تحول وجود دارد، هم تهدید حذف شدن. هم فناوری آماده است، هم بازار مشتاق. تنها چیزی که کم داریم، چهارچوبی شفاف، منطقی و حمایتی از سوی حاکمیت برای حرکت در مسیر نوآوری است. اگر این مسیر هموار شود، بازار طلا می‌تواند به یکی از پیشران‌های تحول دیجیتال در کشور تبدیل شود. همچنین با حمایت از ظرفیت‌های داخلی، توسعه چنین پلتفرم‌هایی امکان‌پذیر است و می‌توان این دست کسب‌وکارها را به بازارهای منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای گسترش داد.
