عصر تراکنش ۹۴؛ بردیا احمدنیا، مدیرعامل وال‌گلد / تحول دیجیتال دیگر یک انتخاب نیست؛ اجبار زمانه است. امروز، حتی سنتی‌ترین صنایع نیز ناگزیر به پذیرش فناوری و بازتعریف فرایندهای خود در بستر دیجیتال شده‌اند. اقتصاد طلا نیز از این قاعده مستثنی نیست. دیجیتالی شدن بازار طلا – هرچند در مقایسه با بازارهای دیگر هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار دارد – چشم‌اندازی شفاف و کاربرمحور برای آینده ترسیم کرده است که بدون شک به نفع مصرف‌کنندگان نهایی و تمام ذی‌نفعان این بازار خواهد بود.
حقوق کاربران و شفافیت؛ بزرگ‌ترین دستاورد دیجیتالی‌شدن اقتصاد طلا
در اکوسیستم سنتی طلا، بسیاری از فرایندها در هاله‌ای از ابهام و عدم شفافیت انجام می‌شد؛ از کشف قیمت گرفته تا فرایند تحویل فیزیکی و بررسی اصالت کالا. اما اکنون پلتفرم‌های آنلاین طلا این فضا را متحول کرده‌اند. یکی از مزایای مهم این بسترها، افزایش کنترل کیفیت طلای تحویلی و جلوگیری از فروش طلاهای با عیار پایین یا تقلبی است. استفاده از تأمین‌کنندگان معتبر، نظارت متمرکز و ارسال همراه با گواهی معتبر سنجش عیار باعث شده است تا کاربران با اطمینان بیشتری اقدام به خرید کنند؛ در‌حالی‌که در بازار سنتی، احتمال مواجهه با طلای دست‌کاری‌شده یا حتی غیراستاندارد همواره یکی از نگرانی‌های خریداران بوده است.
ریسک‌های متفاوت اما قابل مدیریت
اقتصاد دیجیتال ذاتاً با ریسک‌هایی همراه است. بخشی از این ریسک‌ها جدید هستند و به واسطه ماهیت فناوری‌محور و سرعت بالای توسعه آن ایجاد می‌شوند: از جمله تهدیدات سایبری، خطاهای الگوریتمی یا ناآگاهی کاربران نسبت به ابزارهای نوین. اما بخش دیگر ریسک‌ها، ریشه در همان مشکلات سنتی دارد که اکنون تنها در بستری جدید ظاهر شده‌اند؛ ابهامات قانونی، نبود چهارچوب‌های مشخص برای مالکیت و نگهداری طلا، سوءتفاهم‌های فرهنگی و مقاومت در برابر تغییر. این ریسک‌ها تازه نیستند، اما در فضای دیجیتال به شکلی پررنگ‌تر دیده می‌شوند.
چالش‌های اخیر، در واقع آزمون سلامت بودند
شش ماه گذشته، بازار آنلاین طلا در ایران با فشارهای زیادی مواجه شد: از اتهامات رسانه‌ای گرفته تا بازرسی‌های رسمی، نظارت‌های فشرده و حتی گمانه‌زنی‌های امنیتی. اما نکته مهم آنجاست که اغلب این نظارت‌ها به نتیجه‌ای روشن ختم شد: پلتفرم‌های فعال در این حوزه از این آزمون‌ها سربلند بیرون آمدند. این تجربه نه‌تنها تهدید نبود، بلکه گامی مهم در جهت اعتباربخشی به این بازار نوپا بود.
در عوض، اگر به‌جای پذیرش و مدیریت ریسک، صورت‌مسئله را پاک کنیم یا با دید صفر و یکی (یا کاملاً امن یا کاملاً خطرناک) به این بخش نگاه کنیم، تنها نتیجه‌ای که حاصل می‌شود، حذف مزایا و عقب ماندن از تحولات جهانی خواهد بود. در این صورت، بازارهای سنتی همچنان با همان ساختار ناکارآمد ادامه خواهند یافت و فرصت اصلاح از دست می‌رود.
بازار آنلاین طلا هنوز سهم ناچیزی دارد، اما…
نکته‌ای که باید با دقت بررسی شود این است که حجم طلایی که امروز در پلتفرم‌های آنلاین جابه‌جا می‌شود، در مقایسه با حجم کلی بازار فیزیکی طلا، بسیار اندک است. بنابراین اعمال فشارهای افراطی نظارتی و سخت‌گیری‌های زودهنگام، می‌تواند همین بازار کوچک و تازه‌متولدشده را نیز از بین ببرد.
با کمال تعجب، اخیراً شاهد آن هستیم که برخی نهادهای قانون‌گذار، پیش از آن‌که بازار تثبیت شود و به بلوغ برسد، اقدام به تدوین مقرراتی می‌کنند که بیشتر جنبه محدودکننده دارد تا تسهیلگر. این رویکرد، دقیقاً برخلاف آن چیزی است که بازار نوآور به آن نیاز دارد: حمایت، آزمون، خطا و تکامل.
نوآوری‌هایی که نباید از آنها غافل شد
پلتفرم‌های دیجیتال طلا قادر خواهند بود امکاناتی را در اختیار بازار قرار دهند که در اکوسیستم سنتی هرگز وجود نداشت. به طور مثال:
- مولدسازی طلا: تبدیل طلای راکد و بلااستفاده به ابزاری برای تأمین مالی تولید، پروژه‌ها یا زنجیره‌های تأمین.
- جذب سرمایه‌های خرد: امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ بسیار پایین و مشارکت افراد بیشتری در بازار سرمایه‌ای با پشتوانه طلا.
- کاهش سرگردانی نقدینگی: جلوگیری از حرکت پول‌های سرگردان به سمت بازارهای پرریسک مانند ارز و خودرو.
این نوآوری‌ها نه‌تنها به نفع کاربران است، بلکه نقش مهمی در سامان‌دهی اقتصاد کلان کشور دارد. با‌این‌حال، برای تثبیت این مزایا باید به یک موضوع کلیدی توجه شود: ارتقای سواد مالی و دیجیتال کاربران. بدون آگاهی عمومی و آموزش گسترده، حتی بهترین بسترها نیز نمی‌توانند به اهداف خود برسند. نهادهای آموزشی، رسانه‌ها و حتی خود پلتفرم‌ها باید در این مسیر نقش فعال‌تری ایفا کنند.
پیشنهاد برای یک آینده امن‌تر و مؤثرتر
در جلسات مختلف، پیشنهادهایی ارائه شده که می‌تواند هم به امنیت کاربران کمک کند و هم به رشد این صنعت نوپا. از جمله:
- امکان خریداری گواهی سپرده طلا در بورس به عنوان ابزاری قابل‌اتکا برای تأمین طلای سکوهای آنلاین
- امکان سپرده‌گذاری و وثیقه‌گذاری طلای کاربران برای ابزارهای اعتباری
- تدوین سیاست‌های حمایتی هوشمند متناسب با رشد اکوسیستم
- ایجاد فضایی برای توسعه زیرساخت‌های نگهداری طلا به‌صورت خصوصی و توسعه آن
جمع‌بندی
اقتصاد سنتی، دیر یا زود در لباس دیجیتال ظاهر خواهد شد. بهتر است این تحول را نه تهدید، که فرصتی برای بازسازی ساختارها و بازیابی اعتماد عمومی بدانیم. آینده از آنِ بازارهایی خواهد بود که با شفافیت، نوآوری، آموزش و رویکرد مشارکتی به استقبال تغییر می‌روند.