عصر تراکنش ۹۵ / «سرنا ویلیامز، تام بریدی، استفن کری.» وقتی صحبت از چابک نگه داشتن بزرگ‌ترین بانک جهان می‌شود، جیمی دایمون از ورزشکاران الهام می‌گیرد. مدیرعامل جی‌پی‌مورگان چیس می‌گوید: «به تمرین‌هایشان نگاه کنید، به اینکه برای رسیدن به آن سطح چه می‌کنند. تیم‌های رهبری ارشد اغلب این موضوع را فراموش می‌کنند. شرکت‌ها بیش از حد درون‌نگر می‌شوند و کارکنان بر آنها مسلط می‌شوند که نوعی بوروکراسی است.»
در دوران مدیریت دایمن، جی‌پی‌مورگان در بانکداری به همان جایگاهی رسیده که سرنا ویلیامز در تنیس داشت. در اکثر بازارهایی که در آن رقابت می‌کند، این بانک به‌عنوان مؤسسه‌ی پیشرو در آمریکا یا در رتبه‌ای نزدیک به آن قرار دارد. ارزش بازار این بانک به ۷۳۰میلیارد دلار می‌رسد، یعنی ۳۰ درصد از کل ارزش بازار بانک‌های بزرگ آمریکا، که این رقم در زمان شروع مدیریت دایمن در ابتدای سال ۲۰۰۶ تنها ۱۲ درصد بود. فاصله با رقبا از زمان همه‌گیری کووید-۱۹ حتی بیشتر شده است. جی‌پی‌مورگان اکنون ۳۱۷,۲۳۳ کارمند دارد، تقریباً دو برابر تعداد کارکنانش در سال ۲۰۰۵. سهم این بانک از سپرده‌های آمریکا نیز دو برابر شده و به ۱۲ درصد رسیده است.
آمریکا هرگز بانکی با این ابعاد نداشته است. حتی زمانی که جان پیرپونت مورگان، یکی از پیشینیان دایمن، در ابتدای قرن بیستم خزانه‌داری آمریکا را نجات داد، نمی‌توانست ادعای عملیاتی در سراسر کشور را داشته باشد. در سال ۲۰۲۱، جی‌پی‌مورگان اولین بانکی شد که در تمام ۴۸ ایالت اصلی آمریکا شعبه داشت. ترکیب مقیاس عظیم و کارایی برتر این بانک به آن امکان می‌دهد تا بیش از رقبایش در فناوری سرمایه‌گذاری کند، از حجم عظیمی از سپرده‌ها برای تأمین مالی ارزان و پایدار استفاده کند و در زمان‌های بحران، از جریان‌های ایمنی به سمت خود بهره‌مند شود، زمانی که بانک‌های کوچک‌تر دچار تزلزل می‌شوند.
اما همین بزرگی، موفقیت و شهرت، ریسک‌هایی هم دارد. بانکداری کسب‌وکاری نیست که اشتباهات را به‌راحتی تحمل کند؛ هرچه مؤسسه‌ای بزرگ‌تر و پیچیده‌تر باشد، فهرست خطاهای احتمالی طولانی‌تر می‌شود. بزرگ‌ترین بانک بودن در کشوری که بانک‌های کوچک در آن مقدس شمرده می‌شوند، جی‌پی‌مورگان را به هدفی آشکار برای انتقادهای سیاسی از هر دو جناح چپ و راست تبدیل می‌کند و سپس مسئله جانشینی مطرح است. چگونه می‌توان فردی با شهرت آقای دایمن را جایگزین کرد؟ و فرد جانشین چگونه می‌تواند در این سازمان غول‌پیکر از بروز بوروکراسی و درگیری‌های داخلی جلوگیری کند؟
دایمن در ۱۶ می با اکونومیست مصاحبه کرد. ما همچنین پیش از آن با چهار مدیر ارشد کسب‌وکارهای بزرگ بانک که محتمل‌ترین نامزدهای جانشینی او هستند، دیدار کردیم. آنها تروی رورباخ، رئیس مشترک بانک تجاری و سرمایه‌گذاری؛ داگلاس پتنو، دیگر رئیس این بخش؛ مری اردوس، مدیر بخش مدیریت ثروت؛ و ماریان لیک، رهبر عملیات خرده‌فروشی هستند. هر یک از آنها معاون وفادار و کهنه‌کار جی‌پی‌مورگان هستند؛ حتی رورباخ، جدیدترین عضو آن، ۲۰ سال سابقه در جی‌پی‌مورگان دارد.
در اول ژانویه سال آینده، دایمون به بیست‌سالگی ریاستش در جی‌پی‌مورگان خواهد رسید. ۱۳ مارس هم تولد ۷۰سالگی‌اش است. بحث جانشینی‌اش بیش از یک دهه است که در وال‌استریت مطرح بوده، به‌ویژه پس از دو بار بیماری و احتمال انتخابش به‌عنوان وزیر خزانه‌داری. خودش می‌گوید طی چند سال آینده کنار می‌رود ولی به‌عنوان رئیس هیئت‌مدیره باقی می‌ماند؛ با‌این‌حال از تعیین جدول زمانی مشخص خودداری می‌کند. او ویژگی‌هایی را که جانشینش باید داشته باشد، این‌گونه برمی‌شمارد: «اخلاق کاری، مهارت‌های انسانی، اراده، قدری سرسختی، تواضع، توانایی تیم‌سازی، شجاعت و نگاه مستمر به جهان و فکر کردن به اینکه چه چیزی را می‌توان بهتر انجام داد؟»
اگر به مایک مایو از ولز فارگو، برجسته‌ترین تحلیلگر جی‌پی‌مورگان و بسیار خوش‌بین، گوش دهید، چیز زیادی برای بهبود وجود ندارد. او حتی پرسیده که چرا جیمی دایمن اصلاً باید کناره‌گیری کند. به گفته او، این بانک «غولِ غول‌ها»ست و بهترین بانکی است که او در حرفه‌اش تحلیل کرده و انتظار دارد اولین بانکی باشد که به ارزش یک تریلیون دلار می‌رسد. بخشی از استدلال او این است که پیشرفت‌های هوش مصنوعی اهمیت سرمایه‌گذاری در فناوری را افزایش داده و جی‌پی‌مورگان، که او آن را «انویدیای بانکداری» می‌نامد، می‌تواند بیش از هر رقیبی هزینه کند. این بانک امسال حدود ۱۸میلیارد دلار برای فناوری خرج خواهد کرد، حدود ۴۰درصد بیشتر از بانک آو آمریکا.
قدرتی که جی‌پی‌مورگان تحت مدیریت دایمن به دست آورده، به آن مزیتی مرکب می‌دهد. وال‌استریت گلایه دارد که رقابت با همه بخش‌های این بانک به‌طور هم‌زمان بسیار دشوار است. این بانک پایگاه عظیمی از سپرده‌ها به ارزش ۲.۵ تریلیون دلار دارد. در دو سال گذشته، ۱۹۰ میلیارد دلار سود سپرده پرداخت کرده و ۳۷۴ میلیارد دلار سود از وام‌ها به دست آورده است. اما این بانک نه‌تنها بزرگ‌تر از رقبایش است، بلکه کارآمدتر نیز هست. نسبت کارایی آن (هزینه‌های غیربهره‌ای به‌عنوان سهمی از کل درآمد) از ۶۱ درصد در سال ۲۰۱۵ به ۵۱ درصد کاهش یافته، که ۱۵ درصد کمتر از هر رقیبی است.
رقابت جی‌پی‌مورگان به‌طور فزاینده‌ای خارج از حوزه بانکداری است. رورباخ می‌گوید: «من می‌خواهم ما بهتر از بهترین‌ها در کلاس خود باشیم، که در بسیاری از موارد، شرکت‌های تجاری غیربانکی هستند. در حوزه‌های دیگر مانند پرداخت‌ها، نه‌تنها با بانک‌های بزرگ رقابت می‌کنیم، بلکه با فین‌تک‌ها نیز رقابت داریم.» شرکت‌هایی مانند Citadel Securities و Jane Street بازارسازی را از دست بانک‌ها خارج کرده‌اند و استارتاپ‌هایی چون Stripe در حال گرفتن سهم بازار پرداخت‌ها هستند.
به گفته مشتریان، کارایی جی‌پی‌مورگان به دلیل مکمل بودن بخش‌هایش حفظ شده است. این بانک از تبدیل شدن به یک کنگلومرای متشکل از بخش‌های غیرمرتبط یا افتادن در دام رقابت داخلی صفر اجتناب کرده است. خانم اردوس که از سال ۲۰۰۹ مدیریت بخش ثروت را بر عهده دارد و طولانی‌ترین زمان را در میان چهار مدیر در سمت فعلی‌اش داشته، می‌گوید: «باید همه این بخش‌ها را به هم متصل کرد. این کار در سطح کمیته اجرایی ما آسان است، چون ما با هم زندگی می‌کنیم. اما وقتی کارمندی در دفتر میلان سعی دارد با کسی در دفتر آستین تگزاس ارتباط برقرار کند، این کار سخت‌تر است.»
ترازنامه «دژمانند» دایمون نیز کمک می‌کند. ذخایر بالا، اهرم کم و سرمایه فراوان به بانک اجازه می‌دهد در بحران‌ها فعال باشد و به آن امکان می‌دهد شرکت‌ها را تصاحب کند. این بانک در سال ۲۰۰۸، در بحبوحه بحران مالی، Bear Stearns و Washington Mutual را خرید. دو سال پیش، در یک بحران کوچک‌تر، بخش عمده دارایی‌های First Republic، چهاردهمین بانک بزرگ آمریکا، را خرید. دایمون می‌گوید: «این کار را کردیم چون دولت به آن نیاز داشت. اما البته باید برای خودمان هم از نظر مالی جذاب باشد.»
فشارهای سال ۲۰۲۳ درس‌هایی برای جی‌پی‌مورگان داشت. دایمن می‌گوید: «وقتی بانک Silicon Valley شکست خورد، فهمیدیم که در پوشش دادن این منطقه درست عمل نکرده‌ایم. هرچند همیشه در آنجا حضور داشتیم. اما بررسی عمیق نشان داد که تماس منظم و هدفمند با سرمایه‌گذاران خطرپذیر نداشتیم.» در آن سال، جی‌پی‌مورگان جان چاینا، رئیس سابق بازوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر بانک سیلیکون ولی، را برای مدیریت بخش «اقتصاد نوآوری» استخدام کرد. هدفش پیوند دادن سرمایه مالی آمریکا با پایتخت فناوری بود.
در زمانی که دیگر شرکت‌ها در حال خروج از سانفرانسیسکو هستند، جی‌پی‌مورگان ماه گذشته اعلام کرد که مساحت دفاتر خود در این شهر را ۳۰درصد افزایش خواهد داد. پتنو که از ۳۵ سال پیش در بانک است، می‌گوید: «وقتی سرمایه‌گذار خطرپذیر را جذب می‌کنید، خودش، شرکتش، استارتاپش و بنیان‌گذارانش را نیز جذب کرده‌اید.» تحلیلگران معتقدند ارتقای اخیر او برای ریاست مشترک بانک سرمایه‌گذاری، جایگاهش را در صف جانشینی مستحکم کرده است.
در همین حال، بخش خرده‌فروشی بانک در حال گسترش در سراسر آمریکاست. خانم لیک که در بریتانیا بزرگ شده و لهجه‌ای بریتانیایی دارد، هدف محتاطانه‌ای معادل ۱۵ درصد از کل سپرده‌ها را تعیین کرده است. در شش سال گذشته، بانک در ۲۵ ایالت حضور فیزیکی یافته. رسیدن هر شعبه به نقطه بازدهی چند سالی طول می‌کشد و در ده‌ها شهر، از جمله بوستون، سالت‌لیک‌سیتی و واشنگتن، سهمش از سپرده‌ها هنوز کمتر از ۳ درصد است. جی‌پی‌مورگان در خارج از کشور نیز در حال رشد است. چهار سال پس از راه‌اندازی یک بانک دیجیتال در بریتانیا، حالا ۲ میلیون مشتری دارد. مقصد بعدی آلمان است. لیک توضیح می‌دهد: «پیش‌تر می‌گفتیم ورود به اروپا سخت است، اما امروز با بانکداری دیجیتال فرق کرده است.»
آیا چیزی می‌تواند روند صعودی جی‌پی‌مورگان را متوقف کند؟ مقیاس تضمینی برای موفقیت نیست. در آغاز قرن، یک بانک دیگر حدود ۳۰ درصد از ارزش بازار بانک‌های آمریکایی را داشت: سیتی‌گروپ، که با موجی از ادغام‌ها غول شده بود، اما به‌خاطر رسوایی‌های متعدد و بحران مالی، امروز کمتر از ۶ درصد سهم دارد. در مقایسه، دایمون جی‌پی‌مورگان را تقریباً بی‌رسوایی اداره کرده، به‌جز ماجرای «نهنگ لندن» که یک معامله‌گر پرریسک برای این بانک بیش از ۶میلیارد دلار ضرر به بار آورد.
بزرگی جی‌پی‌مورگان همچنین آن را به هدف حملات تبدیل کرده است. در حالت عادی، قوانین آمریکا به‌خاطر سهم بازار، اجازه ادغام با بانک دیگری را نمی‌دهد. اما اگر طرف مقابل در حال ورشکستگی باشد، این قانون اجرا نمی‌شود؛ همان چیزی که خرید First Republic را ممکن کرد. با‌این‌حال، بانک مورد انتقاد قرار گرفت. سناتور الیزابت وارن از چپ، همراه با جی‌دی ونس از راست، با این خرید مخالفت کردند و گفتند «بزرگ‌ترین بانک کشور بزرگ‌تر شد.»
اندازه جی‌پی‌مورگان آن را به هدفی تبدیل کرده است. در شرایط عادی، قوانین آمریکا به دلیل سهم بازار این بانک، اجازه ادغام با بانک دیگری را نمی‌دهد. اما این قانون در صورتی که بانکی در حال ورشکستگی باشد، اعمال نمی‌شود، که به جی‌پی‌مورگان اجازه داد فرست ریپابلیک را خریداری کند. با‌این‌حال، این بانک مورد انتقاد قرار گرفت. الیزابت وارن، سناتور چپ‌گرا، با جی‌دی ونس که اکنون معاون رئیس‌جمهور است، برای حمله به این فروش متحد شد. این اقدام «بزرگ‌ترین بانک کشور را حتی بزرگ‌تر کرد».
دایمون بدون پشیمانی می‌گوید بانک‌های بزرگ برای آمریکا ضروری‌اند: «ما روزانه ۱۰تریلیون دلار جابه‌جا می‌کنیم. ۳۵میلیارد دلار به یک شرکت وام داده‌ایم تا یک معامله را انجام دهد. ما بانک بزرگ‌ترین شرکت‌ها هستیم، حتی کشورها. فکر نمی‌کنم کسانی که چنین حرف‌هایی می‌زنند، ضرورت وجود یک بانک بزرگ را که در ۱۰۰ کشور فعالیت می‌کند و بازارسازی مانند ما انجام می‌دهد درک کنند.»
در جهانی پر از جنگ تجاری و تنش‌های ژئوپلیتیکی، فعالیت برای یک شرکت جهانی دشوارتر شده است. به‌تازگی، جی‌پی‌مورگان و بانک آو امریکا به‌خاطر تعهد فروش سهام شرکت چینی CATL در ۲۰ می مورد انتقاد اعضای کنگره قرار گرفتند. این شرکت سازنده باتری برای خودروهای برقی است، اما پنتاگون آن را به دلیل ارتباط با ارتش چین در فهرست سیاه قرار داده است. دایمون می‌گوید این شرکت تحت تحریم آمریکا نیست و همچنان به تعامل تجاری باور دارد: «وظیفه من نیست بگویم که دیگر با چین کار نخواهیم کرد. نه چینی‌ها و نه آمریکایی‌ها نمی‌خواهند ما از آنجا برویم. اقتصاد آمریکا هم نمی‌خواهد. اما در حاشیه مشکلاتی خواهیم داشت. کار سخت‌تر خواهد شد.»
آخرین و سخت‌ترین چالش، مسئله جانشینی است. در دوران مدیریت دایمون، بیش از دوازده گزینه جانشینی مطرح شده و کنار رفته‌اند. برخی حتی در این مدت چند شغل عوض کرده‌اند. بیل وینترز، رئیس استاندارد چارترد که قبلاً در جی‌پی‌مورگان فعالیت داشت، امیدوار بود جای او را بگیرد. اما حالا ممکن است پیش از دایمون بازنشسته شود. در سال ۲۰۲۰، اکونومیست نوشت حتی خود دایمون هم فکر نمی‌کند ۱۰ سال دیگر در این سمت بماند. آن زمان پنج سال پیش بود، و حالا می‌گوید هنوز چند سال دیگر باقی خواهد ماند. ما دیگر علیه او شرط نمی‌بندیم.
وقتی از جانشینان احتمالی درباره مدیریت بانک سؤال می‌شود، همه محتاط‌اند: بر کار خود تمرکز دارند، همکاری نزدیکی با هم دارند و رؤیای ریاست ندارند. اما هرکدام باید در زمان خود، مصاحبه‌ای دشوار برای گرفتن این سمت انجام دهند. آیا ممکن است جانشینی از بیرون جذب شود؟
هرکس جانشین شود، اعتبار دایمون را نخواهد داشت. حتی اگر تجربه فراوانی داشته باشد، بانک غول‌پیکری را از ابتدا نساخته است. افراد کمی هستند که نام کوچک‌شان در وال‌استریت و کنگره آمریکا شناخته شده باشد. تأثیر دایمون به حدی بوده که گفته می‌شود در کاهش تعرفه‌های ترامپ نیز نقش داشته است. خود رئیس‌جمهور هم گفت پس از دیدن مصاحبه دایمون در فاکس‌نیوز، در آنکه سیاست حمایتی باعث رکود می‌شود تجدیدنظر کرده است. ترامپ گفت: «او از نظر مالی نابغه است؛ کار خارق‌العاده‌ای در بانک انجام داده.» جی‌پی‌مورگان امروز، بازتابی از تصویر دایمون است.
دایمون به توصیه‌ای اشاره می‌کند که به چارلی شارف، رئیس سابق بانک خرده‌فروشی جی‌پی‌مورگان، زمانی که برای مدیریت ویزا رفت، داده بود: «دو چیز با رفتن به سمت مدیریت کل تغییر می‌کند: اول اینکه دیگر کسی نیست که به او شکایت کنید. دوم اینکه هیچ تأیید ضمنی‌ای وجود ندارد. تصمیم با توست. اوضاع فرق می‌کند. سنگین است سری که تاج بر سر دارد.» و هیچ تاجی در وال‌استریت، سنگین‌تر از تاج جی‌پی‌مورگان نیست.
