عصر تراکنش ۹۷ / محمدمهدی تقی‌پور یکی از چهره‌های تأثیرگذار صنعت پرداخت کشور و مدیرعامل به‌پرداخت ملت است. مسیر حضور او در این صنعت از سال ۱۳۹۰ و با شرکت جیرینگ آغاز شد، جایی که نخستین تلاش‌ها برای راه‌اندازی کیف پول الکترونیکی در کشور شکل گرفت. سپس به همراه اول پیوست و در حوزه خدمات ارزش‌افزوده، سرویس‌های آنلاین و پروژه‌های ملی همچون رومینگ ملی نقش‌آفرینی کرد. از سال ۱۳۹۶ نیز با عضویت در هیئت‌مدیره به‌پرداخت ملت، فعالیت‌های او وارد مرحله تازه‌ای شد و در نهایت در اردیبهشت ۱۴۰۲، سکان هدایت این شرکت را برعهده گرفت. در این سمت، تقی‌پور پروژه‌های زیرساختی مهمی از جمله جداسازی سوئیچ‌ها، نوسازی ناوگان پایانه‌های فروش، توسعه اپلیکیشن سکه و ورود به حوزه‌های نوآورانه را پیش برده است. او معتقد است آینده شرکت‌های PSP تنها با نوآوری، ورود به حوزه‌هایی فراتر از خدمات پرداخت و همکاری با فین‌تک‌ها تضمین خواهد شد، به‌خصوص در شرایطی که کارمزدهای شاپرکی پاسخگوی هزینه‌ها نیست و نیاز به مدل‌های درآمدی موازی و سرویس‌های ارزش‌افزوده احساس می‌شود.
امسال به‌پرداخت ملت وارد بیستمین سال فعالیت خود شده است؛ شرکتی که همواره جزو نوآوران اصلی صنعت پرداخت بوده و در پروژه‌های ملی بسیاری نقش کلیدی ایفا کرده است. به همین مناسبت، در گفت‌وگویی با محمدمهدی تقی‌پور درباره بیست‌سالگی به‌پرداخت، چالش‌های رگولاتوری، آینده صنعت پرداخت و مسیر همکاری با فین‌تک‌ها صحبت کرده‌ایم. او این بلوغ ۲۰ ساله را فرصتی برای حرکت به سمت بازارهای نوین می‌داند و معتقد است وقت جهش به‌پرداخت در ارائه خدمات فراتر از صنعت پرداخت کشور رسیده است. در ادامه گزارشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
تحصیلات و مسیر علمی
محمدمهدی تقی‌پور، متولد سال ۱۳۶۴، دارای مدرک کارشناسی برق گرایش الکترونیک از دانشگاه امیرکبیر، کارشناسی‌ارشد مخابرات ماهواره‌ای و سیار از University of Surrey انگلستان و دکترای مهندسی صنایع از دانشگاه تربیت مدرس است. او درباره مسیر تحصیلی خود می‌گوید: «در سال ۱۳۸۳ وارد رشته برق-الکترونیک دانشگاه امیرکبیر شدم و پس از فارغ‌التحصیلی در سال ۱۳۸۸ در دانشگاه University of Surrey انگلستان برای ادامه تحصیل در رشته مخابرات سیار و ماهواره‌ای پذیرفته شدم. دوره ارشد را با رتبه ممتاز گذراندم و یک سال هم برای فرصت مطالعه به دپارتمان مخابرات دانشگاه مک‌گیل کانادا رفتم. سپس به ایران برگشتم و یکی دو سال در مجموعه‌های مختلف کار کردم. به مرور به رشته مهندسی صنایع علاقه‌مند شدم و برای دوره دکترای صنایع به دانشگاه تربیت مدرس رفتم. در سال ۱۴۰۰ نیز از دوره دکترا فارغ‌التحصیل شدم.»
آغاز فعالیت در جیرینگ
او فعالیت حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۹۰ در شرکت جیرینگ آغاز کرد. دو سال کار در این شرکت تازه‌تأسیس از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۱ همزمان با ایجاد نخستین کیف پول الکترونیکی کشور در این شرکت می‌شود. تقی‌پور درباره ورود خود به شرکت جیرینگ می‌گوید: «راه‌اندازی خدمات کیف پول و USSD مصادف با پرداخت یارانه در کشور شد که ناگهان تمام افرادی که کارت بانکی نداشتند، می‌خواستند کارت بانکی بگیرند. این موضوع پروژه کیف پول شرکت جیرینگ را تضعیف کرد. آن زمان حتی تفاهم‌نامه‌ای با پست بانک داشتیم که مناطق روستایی را تحت پوشش کیف پول جیرینگ درآوریم. مدل مد نظر ما مبتنی بر تجربه «ام‌پسا» در کشور آفریقا بود که شرکت وُدافون آن را اجرا کرد. به موازات مشکلات ناشی از طرح یارانه و صدور انبوه کارت بانکی، بانک مرکزی نیز مجوز فعالیت در این حوزه به شرکت جیرینگ نداد و توفیق مورد نظر در حوزه کیف پول به دست نیامد.»
تجربه در همراه اول
با این اوصاف، در سال ۱۳۹۱ تقی‌پور به بخش خدمات ارزش‌افزوده همراه اول می‌رود و با سمت کارشناس ارشد توسعه کسب‌وکار فعالیت خود را در این شرکت شروع می‌کند. طبق صحبت‌های تقی‌پور، خدمات ارزش‌افزوده در همراه اول از بستر پیامک و اینترنت 2G آغاز شد و به سرویس‌های 3G و 4G، اپ‌استور و سرویس‌های تماشای آنلاین فیلم گسترش یافت: «من در حوزه پلتفرم‌های App Store و پخش آنلاین در بستر 3G و 4G کار می‌کردم و تا سال ۱۳۹۵ در بخش توسعه کسب‌وکار ماندم. سپس به قسمت رومینگ همراه اول رفتم و بر ارائه بسته‌های رومینگ برای توسعه تعامل‌پذیری بین اپراتورها کار کردم. پروژه رومینگ ملی را هم اجرا کردیم. امروز می‌بینید که اپراتورها در مناطق مختلف یکدیگر را پوشش می‌دهند، ولی قبلاً اینطور نبود و هر کس فقط شبکه خود را تحت پوشش داشت. یک تقدیرنامه هم از مدیرعامل وقت همراه اول بابت آن پروژه گرفتم. سپس در توسعه بخش خدمات مشتریان همراه اول همکاری کردم.»
عضویت در هیئت‌مدیره به‌پرداخت
همزمان با کار در همراه اول، عضویت در هیئت‌مدیره به‌پرداخت از سال ۱۳۹۶ فصل جدیدی از فعالیت شغلی تقی‌پور را رقم می‌زند. او در این خصوص توضیح می‌دهد: «با توجه به سابقه‌ای که در توسعه پرداخت مبتنی بر اپلیکیشن و کیف پول جیرینگ داشتم، به عنوان متخصص توسعه کسب‌وکار، عضو هیئت‌مدیره شرکت به‌پرداخت ملت شدم. در آن سال شرکت به‌پرداخت چند پروژه اصلی داشت. رونمایی از اپلیکیشن سکه و ورود به بورس جزو پروژه‌های پیشتازی بود که من در آنها ایفای نقش کردم. به طور همزمان در حوزه خدمات مشتریان همراه اول نیز سرویس‌هایی مثل چت‌بات را بالا آوردیم. البته چت‌چت‌بات امروز نسبت به نسخه اولیه‌ای که ما شکل دادیم خیلی هوشمندتر و کارآمدتر است.»
ورود به EBCom و تجربه ایرانسل
در ادامه فعالیت‌های حرفه‌ای تقی‌پور، دعوت به همکاری در شرکت کسب‌وکار هوشمند همراه اول (EBCom) در سال ۱۳۹۸ با هدف توسعه این شرکت تازه‌تأسیس برای او اتفاق می‌افتد و او در همان سال با سمت معاون سرویس‌های مالی در EBCom شروع به فعالیت می‌کند.
او در این باره می‌گوید: «همکاری با مدیران خوبی مثل آقای جوکار برای من یک توفیق بود. در آنجا اولین کیف پول متصل به کارت بانکی شتابی را با نام «اوانو کارت» شکل دادیم که مستقیماً زیر نظر خودم در بخش فین‌تک راه افتاد. یک سری خدمات صدور کارت، کیف پول، سرویس‌های مالی و… از جنبه کسب‌وکار زیر نظر بخش ما انجام می‌شد. پروژه اعتباردهی مشتریان همراه اول را هم شروع کردم که منجر به پروژه‌های اعتبارسنجی و توثیق سیم‌کارت شد. این تلاش‌ها منجر به ارائه مجوز توثیق سیم‌کارت از سمت بانک مرکزی در سال ۱۳۹۹ نیز شد. با چند تغییر مدیریتی در همراه اول، مدت کوتاهی مدیرکل بخش فین‌تک ایرانسل شدم. از سال ۱۴۰۰ نیز با تیم فنی و تیم کسب‌وکار آنجا توانستیم کیف پول ایرانسل را راه‌اندازی کنیم. البته در همین زمان کیف پول دیجیتال در اپلیکیشن ایرانسل‌من را نیز ایجاد کردیم.»
ورود به یاس و آغاز مسیر مدیریتی
سپس در سال ۱۴۰۱ با اعتماد مدیران بانک ملت به تقی‌پور، مدیرعاملی شرکت مهندسی سیستم یاس ارغوانی به او پیشنهاد می‌شود: «در این سال من به شرکت یاس رفتم و مسئول توسعه‌ی ناوگان به‌پرداخت ملت و بازار B2C و پایانه‌های فروشگاهی این شرکت شدم. هنوز هم این فعالیت‌ها در شرکت به‌پرداخت ملت در دست شرکت یاس است. نخستین فعالیت‌های من در شرکت یاس، تغییر روش‌های بازاریابی همزمان با تعویض تجهیزات قدیمی بود.
خوشبختانه در همان سال ۱۴۰۱ توانستیم رتبه‌ی یک به‌پرداخت از لحاظ تعداد تراکنش را پس بگیریم. بعد از آن، شاپرک برای مدتی رتبه‌بندی‌های تعداد تراکنش را از گزارش اقتصادی شاپرک حذف کرد. در نهایت در اردیبهشت ۱۴۰۲ توفیق مدیرعاملی به‌پرداخت را داشتم. به طور همزمان، پروژه‌های گوناگونی را در به‌پرداخت ادامه دادیم. چند پروژه‌ی زیرساختی بسیار مهم، زمان زیادی از ما گرفت. یکی از آنها بهینه‌سازی سوئیچ‌های پردازشی به‌پرداخت بود. این کار یک سال زمان برد ولی خوشبختانه اکنون یکی از پایدارترین سوئیچ‌ها را داریم و در پیک‌های تراکنشی شب عید هیچ‌گونه مشکل TPS برایمان پیش نمی‌آید.»
نوسازی ناوگان و پروژه‌های زیرساختی به‌پرداخت ملت
قدیمی بودن ناوگان و تجهیزات به‌پرداخت ملت در پایانه‌های فروش و زیرساخت‌های ارتباطی و پردازشی، نقاط آسیبی را برای این شرکت شکل داده بودند که طی برنامه‌ریزی سه‌ساله و موافقت هلدینگ بهسازان و بانک ملت، نوسازی ناوگان با راهبری تقی‌پور در سال ۱۴۰۲ آغاز می‌شود. او در این خصوص می‌گوید:
«این پروژه همچنان در حال اجرا است و به‌خصوص در یک سال اخیر نمود مشهودی داشته است. از وقتی به به‌پرداخت آمدم تاکنون حدوداً ۷۰۰ هزار پایانه‌ی جدید به شبکه این شرکت تزریق کرده‌ایم که نیمی از آن برای نوسازی و نیم دیگر جهت توسعه‌ی ناوگان بوده است. در سال ۱۴۰۲، منابع ورودی پایانه‌های فروش بانک ملت ۱۸۶۰ همت بود و این عدد در سال ۱۴۰۳ به ۲۵۴۰ همت رسید. پیش‌بینی می‌کنیم که امسال منابع را از ۳۳۰۰ همت بالاتر ببریم.»
جداسازی سوئیچ پذیرندگی به‌پرداخت از سوئیچ کارت که می‌توانست به پایداری این سامانه‌ها کمک کند نیز با مدیرعاملی تقی‌پور در شرکت به‌پرداخت ملت اتفاق افتاد: «قبلاً هر دو سوئیچ روی یک سخت‌افزار، یک سامانه و یک دیتابیس بود، ولی طی پروژه‌ای شش‌ماهه توانستیم سوئیچ کارت بانک ملت را از سوئیچ پذیرندگی شرکت به‌پرداخت جدا کنیم و حتی سخت‌افزار آنها از هم مجزا باشد. این کار، علاوه بر بهبود چشمگیر عملکرد هر دو سوئیچ پذیرندگی و کارت، یک سری بهبودهای امنیتی را نیز به دنبال داشت. جداسازی شبکه‌ی به‌پرداخت از شبکه‌ی بانک ملت با هدف ملاحظات امنیتی اتفاق افتاد. تا ابتدای امسال توانستیم تا لایه دوم این جداسازی را انجام دهیم. امنیت یکی از چالش‌های جدی بانک به شمار می‌رود. واحد مستقل SOC و واحد ناک را در به‌پرداخت ملت ایجاد کردیم. اینها قبلاً با واحدهای مرتبط در بانک ملت مشترک بودند ولی اکنون به شکل مستقل فعالیت می‌کنند.»
بازآفرینی اپلیکیشن سکه و شروع پروژه‌های نوآورانه
بازنویسی اپلیکیشن سکه نیز با رویکرد جدیدی توسط تقی‌پور دنبال می‌شود. او امیدوار است که امسال دوباره اپلیکیشن سکه را وارد بازار کنند. او درباره فعالیت‌های این اپلیکیشن اینطور می‌گوید: «خدمات سکه مدتی به‌روزرسانی نمی‌شد و سرویس جدیدی ارائه نمی‌داد. از سال گذشته شروع به تغییراتی در رابط کاربری و تجربه کاربری آن کردیم و یک سری بهینه‌سازی داخلی با هدف ارائه خدمات جدید اتفاق افتاد. امیدواریم امسال خدمات اعتباری و سکوهای نوآورانه‌ای را در سکه شکل دهیم.
قرار است اپلیکیشن سکه به عنوان یک سکوی فین‌تک، زیرساخت بانکی موردنیاز برای تبادل بین خدمات مالی و اعتباری نوین را فراهم کند. در شش‌ماهه دوم امسال تمرکز خاصی بر توسعه سکه گذاشته‌ایم. محوریت خدمات اعتباری ما جلب رضایت شبکه‌ی پذیرندگانمان است. یک سری سکوی فین‌تکی جدید را هم شکل داده‌ایم؛ یکی از آنها پلتفرم توکن‌سازی است که برای مولدسازی دارایی سازمان‌ها انجام می‌شود. می‌خواهیم با تبدیل دارایی سازمان به توکن، آن توکن‌ها را به چرخه‌ی مالی بیاوریم و مورد استفاده قرار گیرند. این پروژه را در سازمان تأمین اجتماعی هم پیش خواهیم برد.»
تثبیت بازار به‌پرداخت ملت
تقی‌پور با ورودش به هیئت‌مدیره شرکت به‌پرداخت ملت در سال ۱۳۹۶ برای توسعه بازار این شرکت برنامه‌ریزی‌هایی را جهت بهبود عملکرد آغاز کرده بود که با مدیرعامل او در این شرکت، این برنامه‌ها شتاب بیشتری گرفتند:
«گزارش‌های آن زمان نشان می‌داد که به طور متوسط سالی یک و نیم درصد از سهم بازار خود را به دیگر PSPها واگذار می‌کردیم. سهم بازار ما از ۲۸ درصد در سال ۱۳۹۶ به ۱۸.۵ درصد در سال ۱۴۰۲ رسیده بود. خوشبختانه تا سال ۱۴۰۲ توانستیم این رشد منفی را متوقف کنیم؛ در ۱۴۰۳ شرایط خود را تثبیت کردیم و در سال ۱۴۰۴ با ۲ درصد افزایش به سهم بازار معادل سال ۱۳۹۹ از حیث پایانه‌های فروشگاهی رسیده‌ایم. در زمینه‌ی IPG نیز برای اولین بار سهم بازار ما از لحاظ تعداد تراکنش در سال ۱۴۰۲، از شرکت آپ بیشتر شد و بعد از ۸ سال به رتبه یک بازار رسیدیم. از حیث تعداد تراکنش‌های اینترنتی IPG نیز سهم بازار ۲۲ درصد را به ۴۰ درصد رساندیم که رکورد خوبی به شمار می‌رود.»
همکاری با فین‌تک‌ها و پرداخت‌یاران
طبق صحبت‌های تقی‌پور، امروز به‌پرداخت ملت با ۲۵ پرداخت‌یار قرارداد دارد و امروز با تلاش‌های تقی‌پور، به‌پرداخت ملت برای توسعه همکاری با شرکت‌های پرداخت‌یاری و فین‌تکی تلاش زیادی می‌کند. او در این باره اینطور می‌گوید: «امروز با مجموعه‌های بزرگی مثل اسنپ‌پی و دیجی‌پی همکاری می‌کنیم. با شرکت‌های تومن و جیبیت هم قرارداد داریم. تمام این مشتریان به تازگی جذب پروفایل به‌پرداخت شده‌اند. جنس همکاری ما با آنها، ارائه خدمت و بهبود عملکرد است. با شرکت هف‌هشتاد نیز توافق‌هایی از قبل صورت گرفته بود که ازطریق این همکاری، رتبه اول پرداخت‌های موبایلی را نیز با سهم بازار ۴۵ درصد توانستیم به دست آوریم.»
بیستمین سالگرد به‌پرداخت ملت
امسال بیستمین سالگرد تأسیس به‌پرداخت ملت است؛ شرکتی که یکی از خوش‌نام‌ترین بازیگران صنعت پرداخت و بانکی کشور بوده و همواره در نوآوری و حضور قدرتمند در بازار موفق عمل کرده است. تقی‌پور با اشاره به بیست‌سالگی این شرکت، درباره حضور به‌پرداخت ملت در صنعت پرداخت کشور صحبت می‌کند و می‌گوید: «هشت سال قبل از تأسیس شرکت شاپرک در سال ۱۳۹۲، به‌پرداخت ملت از سال ۱۳۸۴ فعالیت خود را به‌عنوان یکی از شرکت‌های PSP کشور شروع کرد. آن موقع سرویس تسویه آنی را شکل داده بودیم که هنوز هم در خاطره بسیاری از مردم مانده است. همان زمان ۴۰ درصد بازار را در اختیار داشتیم. با ورود PSPهای دیگر و تشدید رقابت در این حوزه، سهم تراکنش‌های ما به ۲۲ درصد رسید. به‌پرداخت از ابتدا یکی از بازیگران اصلی صنعت پرداخت است. ما در بسیاری از پروژه‌های نوآورانه صنعت حضور پررنگ داشتیم و جزو اولین‌ها در پیاده‌سازی کیوآر و پرداخت NFC بودیم.
ما پرداخت NFC را در سال ۱۳۹۷ انجام دادیم؛ البته آن زمان پروتکل کهربا وجود نداشت ولی یک سری امکانات آزمایشی در کنار کیف پول سکه شکل گرفت. شرکت به‌پرداخت، کیف پول ریال دیجیتال را در کنار پروژه‌های کهربا و شتاب-میر نیز اجرا کرد و همواره جزو شرکت‌های پیشتاز و نوآور در صنعت پرداخت الکترونیک کشور بوده است. همیشه سعی کرده‌ایم آخرین خدمات موردنیاز بازار و بانک مرکزی را شکل دهیم. معروف‌ترین پروژه‌ی ما که هنوز هم در خاطره مردم مانده، مربوط به جایگاه‌های سوخت است که از ۱۴ سال قبل به شکل نوآورانه صورت گرفت و استقبال گسترده‌ای را به دنبال داشت. به‌پرداخت در پروژه کالابرگ نیز جزو سه PSP برتر ارائه خدمت است. ۴۰ درصد از بازار تراکنش‌های اینترنتی در دست به‌پرداخت است. شرکت به‌پرداخت، علاوه بر رشدی که خودش ایجاد کرده، نقش مهمی در توسعه صنعت پرداخت کشور نیز دارد و در پروژه‌های جدید بانک مرکزی نیز همکاری تنگاتنگی دارد: پایلوت اکثر پروژه‌های جدید بانک مرکزی در شرکت ما انجام می‌شود.»
چالش‌های همراهی با نوآوری
اجرای آزمایشی پروژه‌هایی که بانک مرکزی برای نخستین بار شکل می‌دهد، در کنار مزایایی که برای شرکت پیشتاز به دنبال دارد، آسیب‌ها و زحمت مضاعفی را نیز ایجاد می‌کند. تقی‌پور با بیان این موضوع می‌گوید: «راه‌اندازی سوئیچ صادرکنندگی بانک ملت در دست به‌پرداخت است. همواره می‌بایست توسعه خدمات بانک ملت را در اولویت بگذاریم. برای این موضوع، بخش فنی را توسعه دادیم. یکی از بخش‌های فنی ما، تمرکز خود را بر زیرساخت‌های حوزه پرداخت و سوئیچ گذاشته است. قسمت دیجیتال هم به توسعه سرویس‌های دیجیتال و خدمات نوآورانه و ارزش‌افزوده می‌پردازد. با افزایش نیروی انسانی و توسعه بخش فنی توانستیم دو واحد مستقل را برای دو حیطه مورد نظر بگذاریم.»
اهمیت نوآوری در به‌پرداخت ملت
با توجه به صحبت‌های مدیرعامل به‌پرداخت ملت، توجه به مقوله نوآوری در این شرکت از دو جنبه حائز اهمیت است: «جنبه‌ی اول نیاز بازار است. امروز شرکت‌های جدیدی به بازار آمده و مفهوم پرداخت‌یاری و فین‌تک را توسعه داده‌اند؛ پس ما بایست خود را با نیاز بازار تطبیق دهیم. این نیاز، از پرداخت‌های درون‌برنامه‌ای گرفته تا APIهای موردنیاز دیگر را در برمی‌گیرد. نکته دومی که شرایط شرکت‌های PSP را سال به سال بدتر می‌کند، کارمزدهای شاپرک است که کفاف هزینه‌ی PSPها را نمی‌دهد.
بانک‌ها هم تا حدی می‌توانند از شرکت PSP پشتیبانی کنند ولی از یک جا به بعد، شرکت PSP مجبور است به دنبال درآمدهای موازی جدید باشد. به همین دلیل تمرکز خود را در چند سال گذشته بر راهکارهای نوآورانه گذاشتیم. برخی نوآوری‌ها در خود به‌پرداخت اجرا می‌شود و بعضی به صورت اشتراکی با دیگر پلتفرم‌ها شکل می‌گیرد. ما یک محصول نوآورانه را سال گذشته با اسنپ‌پی انجام دادیم؛ به این صورت که اعتبار اسنپ‌پی را از فضای دیجیتال به فضای کارت‌خوان آوردیم. به‌پرداخت اولین شرکتی بود که سرویس‌های BNPL را از فضای دیجیتال به بازار خرد آورد؛ اما به دلیل بعضی ملاحظات قانونی موقتاً متوقف شد. اکنون مشغول بازطراحی این سرویس هستیم. در مورد کیف پول نیز در حال اضافه کردن بعضی امکانات جدید در حوزه NPL هستیم.»
نوآوری به‌عنوان ضرورت برای بقا
به عقیده تقی‌پور، شرکت‌های PSP ناگزیر از نوآوری هستند تا همگام با نیاز بازار جلو بیایند و بتوانند حیات خود را حفظ کنند. او در این باره می‌گوید: «به‌پرداخت ملت یک‌پنجم از سهم بازار پرداخت کشور را دارد و به تناسب آن، تنوعی از درخواست‌ها به سمت آن می‌آید. مشتریان ما، از سازمان‌های دولتی تا شرکت‌های فین‌تکی ۱۰ یا ۲۰ نفره را شامل می‌شوند و همگی خدمات متناسب با حوزه‌ی کاری خود را مطالبه می‌کنند. نوآوری در اینجا اهمیت زیادی پیدا می‌کند. به همین خاطر به‌پرداخت ملت، تمرکز خود را بر سرویس‌های ارزش‌افزوده‌ی مبتنی بر داده‌های موجود گذاشته است و می‌خواهیم در این حوزه پیشگام باشیم. ما داده‌های خوبی در حوزه‌ی پرداخت، خرید و تراکنش‌ها داریم که می‌توانند زمینه‌ساز اعتبارسنجی، تضمین و دیگر خدمات باشند. امسال بیشترین تأکید را بر سرویس‌های اعتباری داریم که بخشی از آن به شکل مستقل و برای پذیرندگان انجام می‌شود؛ چندی هم به صورت مشترک با دیگر پلتفرم‌ها راه‌اندازی خواهند شد. در هفته‌ی دولت نیز تفاهم‌نامه‌ی «فرهنگ کارت» به‌عنوان یک پروژه‌ی BNPL در حوزه‌ی فرهنگی کشور را امضا کردیم تا محصولات فرهنگی کشور از خدمات مالی بهره‌مند باشند.»
گرچه خدمات اعتباری سهم عمده‌ی درآمد به‌پرداخت را به خود اختصاص نمی‌دهد، اما به گفته تقی‌پور، برنامه‌ریزی شده که تا سال ۱۴۰۵، ۲۰ درصد از درآمدهای به‌پرداخت از منابع غیرشاپرکی و غیربانکی حاصل شود. او در این باره توضیح می‌دهد:
«سرویس‌های تازه‌ای را شکل داده‌ایم ولی باید دغدغه‌های رگولاتور را نیز در هر نوآوری لحاظ کنیم. هنوز فضای شفاف و واضحی برای عملکردهای حوزه‌ی نوآوری و وظایف شرکت‌های جدید صنعت پرداخت وجود ندارد. به عنوان مثال، واژه‌ی «تسهیلات‌یار» را در حد چند کلمه و چند دستورالعمل شنیده‌ایم و حوزه‌ی وظایف آنها هنوز مشخص نیست. سندی که برای پرداخت‌یارها هم بعد از پنج سال بالاخره دو سه ماه قبل بیرون آمد، از همین جمله بود و ناگهان پرداخت‌یارها را جزئی از عملیات بانکی آورد؛ در صورتی که تا قبل از آن، پرداخت‌یارها با PSPها کار می‌کردند و حتی ممیزی آنها به واسطه‌ی PSP اتفاق می‌افتاد و در نقش اگریگیتور پرداخت‌های خرد دیجیتال محسوب می‌شدند.»
در شرایط تورمی و کمبود نقدینگی کشور، نیاز به خدمات اعتباری اهمیت زیادی پیدا کرده است؛ درنتیجه طیف گسترده‌ای از خدمات BNPL و خدمات مربوط به زنجیره‌ی تأمین (SCF) لازم است که به باور تقی‌پور، شرکت‌های PSP می‌توانند در این حوزه‌ها نقش کلیدی ایفا کنند.
جهت‌دهی تصمیمات رگولاتور به پروژه‌های نوآورانه
به‌پرداخت ملت در سال‌های گذشته برای وارد شدن به حوزه‌های نوآوری زیادی پیشتاز شده است؛ با این حال به گفته تقی‌پور، تصمیمات رگولاتور همیشه به این نوآوری‌ها جهت می‌دهد. او در این باره می‌گوید: «پروژه‌ی مالیات مستقیم بر پایانه‌های فروشگاهی، به طور کامل توسط شرکت‌های PSP انجام شد ولی از لحاظ تجاری متکی به شرکت‌های معتمد مالیاتی بود و PSPها می‌توانستند در این فرایند درآمد خوبی داشته باشند.
در پروژه‌ی کالابرگ نیز سرمایه‌گذاری زیادی انجام دادیم و خوب بود از محل کارمزدهای آن پروژه منفعت ببریم؛ به‌خصوص که کالابرگ هم نوعی سرویس اعتباری به شمار می‌رود. PSPها این پروژه را نیز اجرا کردند ولی هیچ درآمدی از بابت آن نداشتند. رگولاتور همیشه چند قدم عقب‌تر از فضای نوآورانه قرار دارد. PSPها ناچارند قدری با احتیاط پیش بروند و قبل از سرمایه‌گذاری روی نوآوری، انواع تأییدیه‌ها را بگیرند. دغدغه‌های رگولاتوری در حوزه‌هایی مثل کیف پول و کیوآر کاملاً مشهود بودند و بعد از اجرای اولیه، به دلایل رگولاتوری متوقف ماندند. درواقع شرکت‌های PSP در سال‌های گذشته تمرکز و انرژی زیادی روی پروژه‌های گوناگونی در حوزه نوآوری گذاشتند که به دلیل مشکلات قانونی، تمامی آن پروژه‌ها از شرکت‌های PSP جدا شدند.»
موانع پیش‌روی نوآوری و بحران PSPها
هر شرکتی بنا به مدل کسب‌وکار خود، وقت زیادی روی برخی پروژه‌های نوآورانه می‌گذارد اما دغدغه‌های رگولاتور باعث کندی بسیاری از این تلاش‌ها می‌شود. مدیرعامل به‌پرداخت ملت با بیان این موضوع می‌گوید: «ما یک سری زیرساخت‌ها را فراهم کرده‌ایم، مدل‌های بازاریابی جدیدی را به وجود آورده‌ایم و امروز به دنبال توسعه سرویس‌های جدید هستیم. از حیث تدوین برنامه کسب‌وکار و مدل کسب‌وکار مشکل زیادی نداریم ولی به فاز اجرا و پایلوت که می‌رسیم، تازه متوجه می‌شویم که کدام سرویس‌ها نیاز به تأیید رگولاتور دارد. قرار بود بانک مرکزی یک سندباکس برای این موضوعات را شکل دهد ولی تاکنون به معنای واقعی به عرصه‌ی عمل نیامده است.
هنوز اینطور نیست که با خیال راحت بتوانیم یک پروژه را به سندباکس بیاوریم و تست‌های لازم را صورت دهیم. تمام این موانع باعث کاهش سرعت خدمات و محصولات جدید در شرکت‌های PSP می‌شود. شرکت‌های PSP همین الآن هم دچار بحران هستند و این بحران‌ها هر سال بیشتر می‌شود زیرا منابع درآمدی محدودی دارند و تعرفه‌ها بازنگری نمی‌شود. دو سال قبل، شاپرک تعرفه‌های خود را بعد از ۱۰ سال به‌روز کرد و آن فاصله‌ی ۱۰ ساله ضربه‌ی سنگینی به این صنعت زده بود. همان موقع نوید دادند که تعرفه‌ها هر سال تغییر کند. امسال تعرفه‌های بانکی تغییر کرد ولی تعرفه‌های شاپرکی به‌روز نشدند؛ به جز یکی دو مورد جزئی که بیش از یک درصد درآمد ما را به خود اختصاص نمی‌دهد.»
چالش‌های نظام کارمزد و رشد محدود بازار
به گفته تقی‌پور، اصلاح نظام کارمزد از دو سال قبل توانست افزایش ۳۰ درصدی را برای PSPها به ارمغان آورد؛ ولی این موضوع فقط در سال اول خوشایند بود. او توضیح می‌دهد: «افزایش سالانه‌ی هزینه‌های ما در این تعرفه‌ها لحاظ نمی‌شود. ما دو هزینه‌ی اصلی داریم: یک نیروی انسانی و دوم، سخت‌افزار. هزینه‌ی سخت‌افزار را با قیمت دلار باید تهیه کنیم و در ارتباط مستقیم با تورم است. حقوق نیروی انسانی نیز تحت تأثیر قانون کار قرار می‌گیرد. افزایش تعرفه‌ی دو سال قبل فقط توانست کفاف ارتقای حقوق نیروی انسانی را برای یک سال به ما بدهد و هیچ‌گونه هزینه‌ی زیرساختی را جبران نکرد و در سال‌های بعد نیز متناسب با تورم بالا نیامد.
رشد بازار ما به قدری نیست که این تورم را پوشش دهد. بانک مرکزی می‌گوید که بازار PSPها در حال رشد است اما رشد بازار تراکنش کشور هم دیگر مثل سابق نیست. رشد سال گذشته ۸ درصد بود و امسال هم کمی کمتر از این عدد است. بنا به گزارش امسال شاپرک، نرخ رشد به مرور رو به کاهش است.»
با پایین آمدن قدرت خرید مردم و نرخ بالای تورم، تعداد و مبلغ تراکنش‌ها به قدر انتظار شرکت‌های PSP رشد نمی‌کند. او با بیان این موضوع می‌گوید: «اگر سرویس جدیدی را ارائه ندهیم، مجبوریم همواره با ناوگان قدیمی کار کنیم. ناوگان قدیمی هم کیفیت سرویس را به زوال می‌برد. اگر هزینه‌های R&D را کاهش دهیم، جلوی هر گونه نوآوری نیز گرفته می‌شود.»
همکاری‌های تازه و تمرکز بر وب‌سرویس‌ها
با تمامی این اوضاع، به گفته تقی‌پور، به‌پرداخت با پشتوانه‌ی بانک ملت توانسته طی یکی دو سال گذشته نوآوری‌های خوبی را ارائه دهد و امروز بیشترین تمرکز خود را بر ارائه وب‌سرویس‌های جدید به جای محصولات تازه گذاشته است. او می‌گوید: «بسیاری از شرکت‌های نوآور را توانستیم به سمت خود بیاوریم. اکنون دیجی‌پی، اسنپ‌پی، ایرانسل، همراه کسب‌وکار هوشمند و سایرین جزو شرکت‌های نوآور طرف قرارداد ما هستند. شرکت تومن و جیبیت نیز جدیداً اضافه شده‌اند. ما مدت‌ها دنبال همکاری با ایرانسل بودیم؛ شروع همکاری با ایرانسل و اسنپ در دو سال گذشته نشانگر رویکرد جدید به‌پرداخت به سمت توسعه‌ی همکاری‌های متقابل است. تمام آن شرکت‌ها به دنبال خدمات نوین و سرویس‌های ترکیبی هستند.»
ورود به دهه سوم و نگاه به بازارهای موازی
به‌پرداخت ملت در سال بیستم فعالیت خود به حدی از بلوغ رسیده که به توسعه‌ی خدمات نوین بیاندیشد. تقی‌پور می‌گوید: «امروز حفظ جایگاه و سهم بازار را جزو دغدغه‌های اصلی خود نمی‌دانیم. ما مدت مدیدی در جایگاه اول بودیم؛ مدتی در جایگاه دوم قرار گرفتیم و اکنون دوباره در رتبه‌ی اول نشسته‌ایم. اینها موفقیت جدیدی به شمار نمی‌رود. من بیشترین تمرکز خود را در آغاز ۲۰ سالگی فعالیت به‌پرداخت، بر ایجاد جریان‌های درآمدی جدید گذاشته‌ام.
خدمات اعتباری و مدیریت ثروت از جمله نیازهای برآورده‌نشده‌ی بازار ایران به شمار می‌روند. به نظر من بعد از تمرکز زیادی که در دو سه سال اخیر روی نوسازی و بهینه‌سازی ناوگان و زیرساخت‌های شرکت گذاشته‌ایم، وقت جهش به‌پرداخت در ارائه‌ی خدمات جدید رسیده است. این خدمات می‌تواند صرفاً به صنعت پرداخت وابسته نباشد، بلکه در بازارهای موازی کار کند. من امیدوارم جای پای خود را در صنعت تکنولوژی بیمه، مدیریت ثروت و سرمایه‌گذاری باز کنیم. همین حالا به‌پرداخت در حال همکاری‌هایی با شرکت تأمین سرمایه ملت است تا خدمات مدیریت دارایی را به مرحله‌ی جدیدی برسانیم. مباحث تازه‌ای مثل بلاکچین و توکن‌سازی منابع نیز مورد توجه ما قرار دارد.»
ریسک‌پذیری و تغییر نسل مشتریان
به عقیده مدیرعامل به‌پرداخت ملت، در بازار نوآوری، از هر ۱۰ محصول جدید، فقط دو تا به موفقیت قابل قبول می‌رسد و کسانی که ریسک شکست را نپذیرند، با ریسک نابودی مواجه خواهند بود: «دنیا جریان‌های تازه‌ای را تجربه می‌کند که ما نیز تحت تأثیر آن قرار می‌گیریم. تجربه نشان داده که کشور ایران نمی‌تواند از تغییرات جهانی مستثنی باشد. از ۲۰ یا ۳۰ سال قبل، خدمات اعتباری در دنیا رواج داشته و در کشور ما نیز ناگهان طی چند سال اخیر توسعه‌ی قابل توجهی یافت.
خیلی‌ها فکر نمی‌کردند که خدمات اعتباری اینقدر در ایران رشد داشته باشد. امروز پرداخت‌های اعتباری جزئی از زندگی بسیاری از مردم شده است. همچنین رویکرد نسل زد به خدمات نوین کاملاً متفاوت از نسل‌های پیشین است و هر گاه نیاز آنها پاسخ داده نشود، به سراغ سایر خدمت‌دهندگان می‌روند. درنتیجه ما ملزم هستیم که به حوزه‌های جدیدی از نوآوری ورود کنیم. ما به صورت کلاسیک فقط در صنعت پرداخت کار می‌کردیم و یک سری تراکنش‌های شاپرکی انجام می‌دادیم ولی امروز ناچاریم ساختار شرکت را به تناسب نیاز روز جلو ببریم و دپارتمان‌هایی را اضافه کنیم. اکنون از یک شرکت ۲۸۰ نفره به یک شرکت ۴۳۰ نفره تبدیل شده‌ایم. این یعنی تطبیق ما با شرایط جدید بازار! این افزایش نیرو، هم در بخش کسب‌وکار و هم بخش فنی شرکت بوده که دو بال نوآوری و توسعه خدمات جدید به شمار می‌روند.»
هوشمندسازی شبکه و کاهش هزینه‌های عملیاتی
یکی از نوآوری‌های به‌پرداخت نیز مربوط به هوشمندسازی شبکه است. طبق توضیحات تقی‌پور، حدود ۴۰ درصد دستگاه‌های کارت‌خوان به‌پرداخت از نوع هوشمند و اندرویدی هستند. او می‌گوید: «استفاده از اندروید، صرفاً برای همراهی با تکنولوژی نیست، بلکه با استفاده از این دستگاه‌های اندرویدی می‌توانیم سرویس‌های جدیدی روی آن بگنجانیم. بسیاری از عملیات کشف تقلب و کارت‌خوان‌های خارج کشور را می‌توان با این دستگاه‌ها مدیریت کرد. هزینه‌های عملیاتی نیز از طریق سیستم‌های هوشمند کاهش می‌یابد. پشتیبانی و تعمیرات از راه دور روی دستگاه‌های اندرویدی، هزینه‌های عملیاتی به‌پرداخت را کاهش می‌دهد چراکه برای هر گونه تعمیرات نیاز به حضور فیزیکی و سرکشی و پرستاری دستگاه‌ها نیست. به مرور سرویس‌های تازه‌ای روی دستگاه‌های اندرویدی قرار است اضافه کنیم؛ از نرم‌افزار حسابداری گرفته تا مدیریت انبار، اعتبار Closed-Loop، تأمین اعتبار زنجیره‌ی تأمین و… . امروز خدمات باشگاه مشتریان را نیز با پایانه‌های جدید ارائه می‌دهیم.»
تقی‌پور می‌گوید با توجه به تجارب به‌پرداخت، ریسک آنها در ورود به عرصه‌های جدید کمتر از شرکت‌های نوپا است. این شرکت از بلوغ دانشی و درآمد پایداری برخوردار است که در گذر از چالش‌های اقتصادی پیش‌روی شرکت‌های فناوری اطلاعات به او کمک می‌کند.
شرکت‌های لندتکی و تبدیل شدن‌شان به رقبای PSPها
مدیرعامل به‌پرداخت معتقد است رشد یک شرکت در گرو رشد کل صنعت و بازار خواهد بود. او در این خصوص می‌گوید: «نقش رگولاتور در این میان حیاتی است. طی سالیان اخیر، شرکت‌های کوچک‌تری به بازار آمدند و فارغ از بسیاری از دغدغه‌هایی که بر ما تحمیل می‌شود، سهم بازار قابل توجهی به دست آوردند. هر جا که پرداخت اعتباری در پلتفرم‌های لندتکی انجام می‌شود، بخشی از سهم PSPها به سمت دیگر بازیگران می‌رود. درواقع، شرکت‌های لندتکی به‌تدریج در حال تبدیل شدن به رقبای PSPها هستند. امروز روش‌های موازی در کنار پرداخت با کارت شکل گرفته است؛ در فروشگاه‌ها می‌توان با کیف پول‌های مختلف پرداخت کرد و با ورود خدمات کیوآر و کهربا نیز بخشی از وظایف PSPها کاسته خواهد شد. در آینده‌ای نزدیک، فین‌تک‌ها و لندتک‌ها در بازار پرداخت نقش پررنگ‌تری ایفا می‌کنند. رقابت آنها صرفاً بر سر تعداد تراکنش‌ها نیست بلکه بر پایه روش‌های نوین پرداخت خواهد بود.
با این حال، شرکت‌های PSP همچنان در هر تحول صنعت مالی کشور نقش‌آفرین خواهند بود. یکی از عواملی که جایگاه PSPها را تثبیت می‌کند، قدرت و یکپارچگی شبکه پرداخت کشور است؛ شبکه‌ای که بسیاری از پروژه‌های ملی، چه مرتبط با صنعت بانک و چه خارج از آن، بر بستر آن اجرا می‌شوند. پروژه مالیاتی، کالابرگ، یارانه و سایر طرح‌های ملی از جمله این موارد هستند که با ضریب اطمینان بالا بر شبکه پرداخت سوار شدند. بنابراین، هرچند لندتک‌ها و فین‌تک‌ها سهمی از بازار می‌گیرند، جایگزین PSPها نخواهند شد. به طور کلی، فرصت‌های قابل توجهی برای PSPها در بازارهای لندتک و ولث‌تک وجود دارد که می‌توانند منبع درآمدی تازه‌ای برای آنها باشد.»
ورود به حوزه‌هایی فراتر از پرداخت
با توجه به اقدامات اخیر شرکت به‌پرداخت ملت و برنامه‌هایی که برای ارائه خدمات نوین در دستور کار دارد، به گفته تقی‌پور، به‌پرداخت امروز فراتر از یک شرکت پرداختی عمل می‌کند: «پروژه‌هایی که آغاز کرده‌ایم حتی از صنعت مالی کشور نیز فراتر می‌روند. برای مثال، مدتی روی تأمین مالی نیروگاه‌های خورشیدی کار کردیم که مسیر درآمدی شرکت را از تراکنش صرف به سمت منابع متنوع‌تر هدایت می‌کرد. افزون بر این، دو پروژه جدید را با شرکت پست به اجرا گذاشته‌ایم. پروژه نخست، پرداخت در محل است که به کسب‌وکارهای اینترنتی کمک شایانی می‌کند.
پیش‌تر زمانی که شرکت پست مبلغ فروش یک بسته را تحویل می‌گرفت، دو تا سه ماه طول می‌کشید تا وجه به فروشنده برسد؛ اما اکنون با دستگاه‌های جدید، به محض دریافت رمز از مشتری، کارمزد پست و مبلغ کالا تسویه آنی و مستقیم به حساب فروشگاه واریز می‌شود. پروژه دوم «احراز هویت درب منزل» نام دارد. در این طرح مدارک هویتی افراد اعم از شناسنامه، کارت ملی، گواهینامه و پاسپورت در محل دریافت می‌شود. دستگاه‌های احراز هویت جدید امکان ثبت اثرانگشت را همان‌جا فراهم کرده و به این ترتیب، شهروندان از مراجعه حضوری بی‌نیاز می‌شوند. به همین دلیل است که می‌گویم با ورود به بیست‌سالگی، به‌پرداخت امروز حتی فراتر از صنعت مالی کشور حرکت می‌کند.»
وجود رقابت ناسالم در صنعت پرداخت کشور
تقی‌پور، به‌عنوان یکی از مدیران عامل PSPها، فضای رقابتی موجود بین این شرکت‌ها را عادلانه و سالم نمی‌داند. او توضیح می‌دهد: «یکی از عوامل اصلی این بی‌عدالتی، تورم افسارگسیخته کشور است که PSPها را در نقش تأمین‌کننده منابع مالی بانک‌ها قرار داده است. در این شرایط، معنای واقعی صنعت پرداخت کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. بسیاری از بانک‌ها حاضرند کارمزد را بپردازند تا نوعی رقابت در جذب منابع ایجاد کنند. در حالی که کارمزدهای شاپرکی تنها بخشی از هزینه‌های PSPها را پوشش می‌دهد، برخی شرکت‌ها حتی ۱۱۰ تا ۱۲۰ درصد از کارمزدها را می‌بخشند. این به معنای وابستگی آنها به منابعی ناپایدار و غیرمستقل است.
بخش عمده‌ای از رقابت به جای تمرکز بر کیفیت خدمات، در قالب رفتارهای بازارشکن و بخشش کارمزد اتفاق می‌افتد؛ موضوعی که باعث ضرر شرکت‌ها و افت سود سالانه آنها می‌شود. در مقابل، بخشی از رقابت بر سر فناوری و کیفیت سرویس است که موجب بهبود می‌گردد. برخی مشتریان به‌پرداخت تنها به دلیل کیفیت خدمات و پایداری سوئیچ سراغ ما می‌آیند. با وجود این، ما در به‌پرداخت تلاش می‌کنیم کمتر درگیر رقابت ناسالم شویم و همچنان از نظر سود عملیاتی جزو بالاترین PSPها باشیم. برای ما ارزشمند است که رتبه نخست صنعت را حفظ کنیم، اما نه به هر قیمتی.»
ضرورت آزادسازی تعرفه‌ها
یکی از راهکارهای تقی‌پور برای بهبود فضای رقابتی ناسالم صنعت پرداخت کشور، آزادسازی یا شناور شدن تعرفه‌ها است. او می‌گوید: «این تجربه را در پرداخت‌یارها دیده‌ایم. آنها نه‌تنها کارمزدی نمی‌بخشند بلکه کارمزدهای بالاتری از PSPها دریافت می‌کنند و مشتری هم به دلیل کیفیت، حاضر به پرداخت است. زمانی که یک PSP بتواند SLA بالاتری ارائه دهد و در ازای آن کارمزد بیشتری بگیرد، شرایط رقابت کاملاً متفاوت خواهد شد. از نظر من، کارمزدهای یکسان و تعرفه‌های ثابت، دو چالش مهم صنعت پرداخت کشور هستند. هرچه به سمت تعرفه‌های آزاد برویم، رقابت سالم‌تر و بر محور کیفیت خواهد شد و در آنجاست که مشتری، پایداری و کیفیت واقعی خدمات را تجربه می‌کند.»
