عصر تراکنش ۹۸ / هر سال مهرماه، دبی میزبان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فناوری جهان است؛ رویدادی که از مرز یک نمایشگاه گذشته و به صحنه‌ای برای بازتعریف آینده‌ی اقتصاد دیجیتال تبدیل شده است. جیتکس ۲۰۲۵ در حالی برگزار شد که جهان در میانه‌ی تغییرات ژرف ژئوپلیتیکی و فناورانه قرار دارد؛ تغییراتی که نه‌تنها ابزارها را عوض می‌کنند، بلکه معنا، قدرت و ثروت را هم دوباره تعریف می‌کنند.
ژئوپلیتیک فناوری و حاکمیت دیجیتال
در روز اول، «حاکمیت دیجیتال» محور اصلی گفت‌وگوها بود. دبی این‌بار نه صرفاً میزبان فناوری، بلکه میدان رقابت قدرت‌های بزرگ بود. جهان فناوری به دو بلوک تقسیم شده است: غرب با محوریت آمریکا و اروپا، و شرق نوظهور با محوریت چین، هند و امارات. در این نظم تازه، داده همان نقشی را دارد که در قرن بیستم نفت داشت؛ منبع اصلی قدرت ملی. گزارش‌ها نشان می‌داد کشورهایی که کنترل داده را در اختیار دارند، بازار و سیاست را هم هدایت می‌کنند.
برای ایران، پیام روشن بود: بدون بومی‌سازی زیرساخت‌های داده، «استقلال دیجیتال» فقط یک شعار خواهد بود.
اقتصاد داده و نیروی کار آینده
تمرکز روز دوم بر گذار از «اقتصاد انرژی» به «اقتصاد داده» بود. سخنرانان هوش مصنوعی مولد را «فناوری عمومی» نامیدند؛ زیرساختی که مانند اینترنت، همه‌ی صنایع را متحول می‌کند. با رشد خیره‌کننده‌ی بازار هوش مصنوعی (از ۳۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ تا حدود ۹۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۳۴) چالش اصلی دیگر تولید داده نیست، بلکه مالکیت و حکمرانی بر آن است. نمونه‌ی شاخص این گذار، استارتاپ TAMM Autogov از ابوظبی بود؛ نمونه‌ای از دولت‌هایی که نه با فرم و امضا، بلکه با API و پلتفرم اداره می‌شوند.
پیام این بخش برای ایران نیز روشن بود: بدون همکاری میان دولت و فین‌تک‌ها، رؤیای دولت دیجیتال به واقعیت نخواهد رسید.
انسان، استعداد و آینده‌ی کار
روز سوم جیتکس به دنیای سازمان‌ها و انسان‌ها اختصاص داشت. در جهانی که الگوریتم‌ها تصمیم می‌گیرند، جای انسان کجاست؟ سخنرانان از «پارادوکس انسانی» گفتند: هرچه فناوری پیشرفته‌تر می‌شود، نقش انسان هم کمیاب‌تر و هم مهم‌تر می‌شود.
اصطلاح‌هایی مانند Skills Shock و Experience Gap به‌عنوان دو بحران جهانی منابع انسانی در عصر هوش مصنوعی، بارها تکرار شدند. پیشنهادها هم روشن بودند: سرمایه‌گذاری در آموزش مداوم و ساخت محیط‌های کاری که یادگیری بخشی از کار روزانه باشد. در بخش سلامت نیز جیتکس آینده‌ای از پزشکی را به نمایش گذاشت که ژن، داده و هوش مصنوعی در آن درهم‌تنیده‌اند. فناوری‌هایی مانند CRISPR و استارتاپ Praid AI از پاکستان نشان می‌دادند که بیوتک و دیجیتال سلامت در حال ادغام‌اند.
برای ایران، پیام مهمی داشت: بدون ورود جدی به زیست‌فناوری و سلامت دیجیتال، شکاف فناورانه عمیق‌تر خواهد شد.
اقتصاد برنامه‌پذیر و شهر هوشمند
در روز چهارم، جیتکس از فناوری به سمت معماری تمدن دیجیتال رفت. مفاهیمی مانند Sovereign AI، Digital Twin و Programmable City دیگر فقط ایده نبودند؛ در پروژه‌های واقعی دیده می‌شدند.
پلتفرم Dubai Live قلب شهر برنامه‌پذیر معرفی شد؛ شهری که در آن داده از هر نقطه جریان دارد و تصمیم‌ها به‌صورت بلادرنگ گرفته می‌شوند. در این پارادایم، مرز میان زیرساخت شهری و اکوسیستم دیجیتال از میان می‌رود. Web 3.0 و توکنیزاسیون دارایی‌ها نیز پایه‌ی اقتصادی تازه‌ای را شکل می‌دهند که در آن، ارزش قابل برنامه‌ریزی و مبادله‌ی مستقیم است.
برای ایران، سه مسیر عملی از دل این گفتمان بیرون می‌آید:
- توسعه‌ی UrbanTech و پروژه‌های Digital Twin در کلان‌شهرها؛
- ایجاد بازار توکنیزه‌ی دارایی‌های واقعی (RWA) برای جذب سرمایه‌ی جهانی؛
- توسعه‌ی هوش مصنوعی حاکمیتی برای حفظ استقلال داده در سطح ملی.
جمع‌بندی: از نمایشگاه تا آینده‌نگاری
جیتکس ۲۰۲۵ فقط یک نمایشگاه فناوری نبود؛ نقشه‌ای بود از جهانی در حال بازآرایی. جهانی که در آن، قدرت از کارخانه‌ها به پلتفرم‌ها و از مرزها به داده‌ها منتقل شده است.
حضور یازدهم «راه پرداخت» در این رویداد، فرصتی بود برای دیدن از نزدیک آنچه آینده نامیده می‌شود: آینده‌ای که در آن مرز میان فین‌تک، لندتک، رگ‌تک و هوش مصنوعی از بین رفته و همه‌چیز به پلتفرم بدل شده است. برای مدیران و سیاست‌گذاران ایرانی، سه پیام اصلی از جیتکس ۲۰۲۵ قابل‌توجه است:
- استقلال داده، ستون امنیت ملی؛
- سرمایه‌ی انسانی در حال بازآموزی، موتور تحول سازمان‌ها؛
- پلتفرم‌های بومی و باز، زیرساخت رقابت در قرن جدید.
جیتکس ۲۰۲۵ یادآور شد که آینده از هم‌اکنون آغاز شده است؛ آینده‌ای که در آن، هوش مصنوعی فقط یک ابزار نیست، بلکه زبان مشترک اقتصاد، سیاست و زندگی است.
