عصر تراکنش ۶۳ / مردم سنگال با تاریخ خود به شیوه‌های بسیار شخصی و معناداری ارتباط برقرار می‌کنند. بچه‌هایی که در خانواده‌های ولوف، سرر، ماندینگ، توکولر، سونینکه یا دیولا به دنیا می‌آیند، زمانی که هنوز طفل شیرخواری بیش نیستند، شروع به یادگیری ریشه‌های خانواده، نام‌ها و قبیله‌هایشان می‌کنند. لالایی‌های ولوف اغلب بخش‌هایی از شجره‌نامه کودک را بیان می‌کنند و درباره پیشینه قومی-قبیله‌ای نوزاد ستایش سرمی‌دهند.
در سنگال و در بسیاری از جوامع غرب آفریقا، دانش در مورد تاریخ و پیشینه فردی، صرفاً اطلاعاتی جذاب و سرگرم‌کننده محسوب نمی‌شوند، بلکه بخشی از شالوده‌ای است که فرد هویت فرهنگی خود را بر اساس آن بنا می‌نهد. در فرهنگی که برای تشکر و سپاسگزاری سر سفره غذا، دوجین لغت و اصطلاح وجود دارد، رعایت سنت‌ها از اهمیتی حیاتی برخوردار است.
در واقع، همان‌گونه که گزارش‌های بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهند، موفقیت سنگال مدیون دستیابی به الگویی از توسعه است که موفق شده با سنت‌ها انطباق پیدا کند. توسعه پایدار و محلی‌محور به‌ویژه در دو دهه گذشته رشد شتابانی را برای این کشور به ارمغان آورده است.
رشد شتابان سنگال در بستر سنت‌ها
همان‌گونه که گفته شد، سنگال به‌خوبی توانسته سنت و مدرنیته و توسعه و ارزش‌های اجتماعی-فرهنگی را با هم آشتی دهد؛ به گونه‌ای که شکاف‌ها و تضادها را به حداقل ممکن برساند. این مهم باعث شده این کشور از توانمندی و ظرفیت‌های خود در حوزه‌های مختلف به طرز مناسبی بهره‌برداری کند. برای نمونه، سنگال اولین کشور آفریقایی خواهد بود که میزبان المپیک جوانان خواهد بود؛ در سال ۲۰۲۲، ورزشکارانی از سراسر جهان برای شرکت در بازی‌های المپیک جوانان به سنگال می‌روند. برگزاری این رویداد مهم، فرصتی ارزشمند برای جامعه بین‌المللی جهت کشف سرزمین ترانگا (مهمان‌نوازی) است. بازی‌های المپیک جوانان در سه شهر برگزار می‌شود؛ داکار، دیامندیو و شهر ساحلی سالی.
به‌علاوه، مدارا و تساهل در سنگال، سنتی عمیق و ریشه‌دار است؛ سنتی که اجازه می‌دهد پیروان اقوام و مذاهب مختلف، در کنار یکدیگر با آرامش زندگی کنند. برای نمونه، اگرچه ۹۳ درصد این کشور مسلمان هستند، ولی «لئوپولد سدار سنگور»، اولین رئیس‌جمهور سنگال کاتولیک‌مذهب بود. همچنین بیش از ۲۰ گروه قومی در سنگال زندگی می‌کنند و طیف وسیعی از ادیان و مذاهب مختلف، از مسلمان شیعه و سنی تا مسیحی کاتولیک و پروتستان دیده می‌شوند.
البته داکار را باید پایتخت تصوف آفریقا بنامیم. هر سال مراسمی با عنوان مگل (به معنای بزرگداشت) یا حج سنگال با حضور میلیون‌ها نفر از داخل و خارج از سنگال برگزار می‌شود. مَگل یکی از مراسم مهم طریقه مریدیه است و زمان برگزاری آن، روز هجدهم ماه صفر و مکان اقامه این مراسم، شهر طوبی است. در نهایت، سنگال یکی از امن‌ترین کشورهای آفریقایی است و در تاریخ خود هیچ‌گاه شاهد کودتا و جنگ نبوده است. این کشور حضور فعالی در سازمان‌های بین‌المللی دارد و همواره سعی کرده وجهه خود را به‌عنوان یک کشور دموکراتیک، پاسخگو و مسئولیت‌پذیر حفظ کند.
فرانک سی‌اف‌ای آفریقای غربی
فرانک سی‌اف‌ای آفریقای غربی، واحد پولی است که توسط هشت کشور مستقل در غرب آفریقا استفاده می‌شود که اتحادیه اقتصادی و پولی آفریقای غربی را تشکیل می‌دهند؛ بنین، بورکینافاسو، ساحل عاج، گینه‌بیسائو، مالی، نیجر، سنگال و توگو. این هشت کشور در سال ۲۰۱۴ در مجموع دارای ۱۰۵.۷ میلیون نفر جمعیت و مجموع تولید ناخالص داخلی ۱۲۸.۶ میلیارد دلار آمریکا (تا سال ۲۰۱۸) بودند.
سی‌اف‌ای مخفف Communauté Financière Africaine (جامعه مالی آفریقا) است. این واحد پولی توسط بانک مرکزی کشورهای آفریقای غربی، واقع در داکار، سنگال، برای اعضا صادر می‌شود. فرانک به‌طور اسمی به ۱۰۰ سانتیم تقسیم می‌شود، اما تاکنون به‌طور رسمی هیچ سکه یا اسکناسی بر حسب سانتیم منتشر نشده است. انتشار اسکناس‌ها و سکه‌های فرانک سی‌اف‌ای در شهر شامالیر توسط بانک فرانسه از زمان تأسیس آن در سال ۱۹۴۵ انجام شده است.
فرانک سی‌اف‌ای آفریقای مرکزی ارزشی برابر با فرانک سی‌اف‌ای آفریقای غربی دارد و در چندین ایالت آفریقای مرکزی در گردش است. به هر دوی آنها معمولاً فرانک سی‌اف‌ای گفته می‌شود.
در دسامبر ۲۰۱۹ اعلام شد که فرانک سی‌اف‌ای آفریقای غربی اصلاح خواهد شد که شامل تغییر نام آن به اکو و کاهش نقش فرانسه در این واحد پولی می‌شود. جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اِکُواس) که اعضای اتحادیه اقتصادی و پولی آفریقای غربی را نیز دربر می‌گیرد، در نظر دارد تا سال ۲۰۲۷ واحد پول مشترک خود را برای کشورهای عضو خود معرفی کند که آنها نیز به‌طور رسمی نام اکو را برای آن انتخاب کرده‌اند.
فرانک سی‌اف‌ای در سال ۱۹۴۵ به مستعمرات فرانسه در غرب آفریقا معرفی شد و جایگزین فرانک آفریقای غربی فرانسه شد. مستعمرات و مناطق غرب آفریقا که از فرانک سی‌اف‌ای استفاده می‌کردند، عبارت‌اند از: ساحل عاج، داهومی، سودان فرانسه، موریتانی، نیجر، سنگال، توگو و ولتای بالا. زمانی که این مستعمرات استقلال خود را به دست آوردند، این واحد پول به کار خود ادامه داد؛ به‌جز در مالی (سودان فرانسه سابق) که در سال ۱۹۶۱ فرانک سی‌اف‌ای را با فرانک خود جایگزین کرد.
در سال ۱۹۷۳، موریتانی فرانک سی‌اف‌ای را با اوگویا با نرخ یک اوگویا = پنج فرانک جایگزین کرد. مالی در سال ۱۹۸۴ فرانک سی‌اف‌ای را مجدداً انتخاب کرد. گینه‌بیسائو، مستعمره سابق پرتغال، فرانک سی‌اف‌ای را در سال ۱۹۹۷ پذیرفت که جایگزین پزوی گینه‌بیسائو با نرخ یک فرانک سی‌اف‌ای = ۶۵ پزو شد.
هنگامی که فرانک سی‌اف‌ای معرفی شد، اسکناس‌های صادرشده توسط بانک مرکزی آفریقای غربی به ارزش‌های ۵، ۱۰، ۲۵، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۰۰۰ فرانک در گردش بود. اسکناس‌های ۵۰۰فرانکی در سال ۱۹۴۶ و اسکناس‌های ۵۰۰۰ فرانکی نیز در سال ۱۹۴۸ اضافه شدند.
در سال ۱۹۵۹، بانک مرکزی کشورهای آفریقای غربی انتشار پول کاغذی را بر عهده گرفت و یک اسکناس ۵۰۰۰ فرانکی را مجدداً معرفی کرد. به استثنای چند مورد اولیه، اسکناس‌های بانک مرکزی کشورهای آفریقای غربی دارای حروفی برای نشان‌دادن کشور صادرکننده هستند.
اسکناس ۵۰۰۰ فرانکی سی‌اف‌ای و بازنمایی سنگال
در حال حاضر، دو سری اسکناس سی‌اف‌ای در گردش هستند؛ سری ۱۹۹۲-۱۹۹۱ و سری ۲۰۰۳ تاکنون. به نظر می‌رسد در میان اسکناس‌ها، هیچ کدام اندازه‌ی اسکناس ۵۰۰۰ فرانکی سری نخست، بازنمایی بهتر و جامع‌تری از ویژگی‌های تاریخی و اجتماعی-سیاسی کشورهای این منطقه و به‌ویژه سنگال ارائه ندهد.
روی اسکناس ۵۰۰۰فرانکی پرتره یک زن جوان دیده می‌شود که موهای خود را به سبک و سیاق مدل موی آفریقایی بافته و آن را با صدف تزئین کرده است. در کنار پرتره زن جوان آفریقایی، تصویر کارخانه استخراج اورانیوم کولاژ شده است. بدیهی است تصویر نخست به سنت‌ها و آداب انسان‌شناختی زنان در غرب آفریقا و به‌ویژه سنگال اشاره دارد. در این جوامع، به‌دلیل پیشینه تاریخی مادرسالاری و حاکمیت بلامنازع اسطوره‌های زن، پیوند آنها با سنت‌ها بسیار غلیظ است؛ سنت‌هایی که نه‌تنها آنها را با محدودیت مواجه نکرده، بلکه نقشی مسلط به آنها در جامعه بخشیده است.
پشت این اسکناس، صحنه‌ای عادی در یک بازار محلی آفریقا به چشم می‌خورد که زنان همراه با کودکان خود مشغول خرید ظروف سفالی هستند. بی‌گمان این تصویر نیز به‌طور مستقیم به حضور زنان با پوشش سنتی خود و در عین حال ایفای نقش مادرانه، در عرصه‌های مختلف زندگی اشاره دارد. جامعه سنگال نیز همانند سایر جوامع این منطقه، کماکان در زیست‌جهان سنتی به سر می‌برند و هرگونه کنش مؤثری معمولاً باید درون سنت انجام شود. صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، دلیل موفقیت سنگال را در دو دهه اخیر، سازگاری توسعه اقتصادی با سنت‌ها و رسیدن به یک الگوی پایدار محلی‌محور معرفی کرده‌اند.
در وسط این اسکناس نیز نشان بانک مرکزی کشورهای آفریقای غربی، یعنی اره‌ماهی به چشم می‌خورد. در اساطیر آفریقا، اره‌ماهی نماد باروری و شکوفایی به حساب می‌آید. اره‌ماهی یکی از نمادهای محبوب در سنگال است، به گونه‌ای که می‌توان آن را در جاهای مختلف یا روی اجناس و کالاهای گوناگون مشاهده کرد.
نکته قابل توجه این است که روی اسکناس‌های سری جدیدتر همه المان‌هایی از توسعه را دارند. از رایانه‌های جدید تا حمل‌ونقل و آموزش. در کنار این‌ها نمادی سنتی از سنگال روی پول‌ها است و البته در همه آنها تصاویری از حیوانات بومی آفریقا می‌بینیم. در واقع طراحی پول‌ها بنا دارد، سنت و مدرنیته آفریقایی را با یکدیگر آشتی دهد.
سنگال در هزاره جدید
به ویژگی‌ها و ظرفیت‌های مناسب سنگال برای توسعه، باید این مسئله را اضافه کرد که این کشور بخت‌یار است که قربانی میراث استعمار در تعیین مرزها با خط‌کش نشد؛ مرزبندی‌هایی که تا هم‌اکنون نیز علت جنگ، منازعه و کودتا هستند. در واقع، کمتر گروه قومی-مذهبی را می‌توان در آفریقا یافت که ادامه‌ای در آن سوی مرزها نداشته باشد.
بنابراین سنگال به توسعه همه‌جانبه خود ادامه خواهد داد و به‌زودی به یکی از کشورهای توسعه‌یافته در مقیاس جهانی بدل خواهد شد. همچنین نسبت به بسیاری دیگر از کشورها، دچار سطح بالایی از نابرابری و شکاف‌های قومی-مذهبی نخواهد شد.
جهت مشاهده فایل باکیفیت تصویر زیر، اینجا را کلیک کنید
[…] هم‌نشینی مسالمت‌آمیز سنت و مدرنیته / سنگال به روایت اس… […]