عصر تراکنش ۶۳ / در امتداد خلیج گینه کشور زیبای غنا قرار دارد. فرهنگ و سنت‌های این کشور بازتابی از تنوع قومی، زبانی، مذهبی و نژادی است که در کمتر جایی از جهان دیده شده است. «ارنست همینگوی» روزگاری گفته بود که در آفریقا همه چیز کُند پیش می‌رود، انگار که به ساعت‌ها شلیک کرده‌اند و عقربه‌ها متوقف شده‌اند. این آهنگ کُند، یکی از بینش‌های مردمان این قاره است. برای نمونه، در جامعه غنا، زمان را به‌عنوان مجموعه‌ای از رویدادها تلقی می‌کنند، نه چند ساعت یا چند دقیقه.
غنا به‌مثابه جُنگ‌نامه اقوام و مذاهب
غنا تقریباً به اندازه ایالت اورگان است و جمعیتی بالغ بر 24 میلیون نفر دارد. این کشور شامل شش گروه قومی بزرگ است که به بیش از 60 گروه کوچک‌تر تقسیم می‌شوند. شش گروه بزرگ‌تر عبارت‌اند از: آکان (آشانتی و فنتی)، میش، گا-آدانگبه، مول داگبانی، گوان و گروما. مانند بسیاری از کشورهای آفریقایی، غنا دارای فرهنگ‌های سنتی و استثنایی است که از قومیتی به قومی دیگر متفاوت است. جدای از اقوام و فرهنگ‌های مختلف، در غنا به 52 زبان جداگانه و صدها گویش صحبت می‌شود. البته زبان رسمی این کشور انگلیسی است، میراث حکومت استعماری بریتانیا که غنای مدرن در سال 1957 از آن استقلال یافت.
غنا تا زمان استقلال خود به‌عنوان ساحل طلا شناخته می‌شد. این نام به غنا به معنای «پادشاه جنگجو» تغییر یافت تا اشاره‌ای به امپراتوری باستانی غنا باشد که در قرن دهم در غرب آفریقا شکوفا شد.
امروزه آکان‌ها بزرگ‌ترین گروه قومی این کشور را تشکیل می‌دهند که زیرگروه‌های اصلی آن اسانته، فانته، آکواپیم، آکیم، آکوامو، آهانتا، بونو، نزیما و کواهو است. گروه اصلی بعدی مول داگبانی است که از نانومبا، مامپروسی، موسی، فرافرا، تالنسی و داگومبا تشکیل شده است. سومین گروه بزرگ میش‌ها هستند که بسیاری از آنها در همسایگی توگو نیز زندگی می‌کنند. جمعیت غنا جوان است و تقریباً 38 درصد از جمعیت آن زیر 14.3 سال سن دارند. در حال حاضر، غنا به‌شدت درگیر امور غرب آفریقاست. این بزرگ‌ترین کشور آفریقایی حافظ صلح در عملیات‌های حفظ صلح چندملیتی و ششمین کشور بزرگ در میان تمام کشورهای مشارکت‌کننده حافظ صلح است.
سدی؛ واحد پول غنا
سِدی غنا واحد پول غناست که چهارمین پول این کشور در طول تاریخ به حساب می‌آید. یک سدی به صد پسوا تقسیم می‌شود. واژه سدی در زبان آکانی به معنای نوعی صدف سفید زیبا و کمیاب است که در برهه‌ای از زمان در غنا به‌عنوان پول استفاده می‌شد. این صدف (مونتیرا مانتا) بومی آب‌های غرب آفریقا نیست، اما یک گونه رایج در اقیانوس هند است. این صدف با پوسته چینی‌مانند، در قرن چهاردهم از طریق تجارت با بازرگانان عرب به آفریقای غربی وارد شد. نخستین سکه‌های مدرن که به‌طور انحصاری در ساحل طلایی مورد استفاده قرار گرفت، در سال 1796 ضرب شد، اما تا سال 1901 از صدف مونتیرا مانتا در کنار سکه‌ها و خاک زر به‌عنوان پول استفاده می‌شد.
بانک غنا از سال 1958، تمام اسکناس‌های غنا را منتشر کرده است. بانک غنا که در واقع بانک مرکزی غنا به حساب می‌آید، در شهر آکرا و در سال 1957 تأسیس شد. این بانک در توسعه سیاست شمول مالی فعال است و یکی از اعضای اتحاد برای شمول مالی است.
بیشتر اسکناس‌های غنا، در فاصله بین دو انتشار، به‌دلیل مبارزه فناورانه مداوم علیه پول‌های جعلی، اندکی تغییر کرده‌اند. امضای روی اسکناس‌ها نیز زمانی تغییر می‌کند که یک رئیس جدید مدیریت بانک غنا را بر عهده بگیرد. سال‌های انتشار نشان‌دهنده این نیست که این مجموعه هر سال در دوره مورد نظر چاپ شده است، بلکه این اسکناس بیش از یک بار در دوره مورد نظر منتشر شده است.
اسکناس ۲۰ سدی و پدران بنیان‌گذار
روی اسکناس 20 سدی در همان نگاه اول، تصویر شش بزرگ یا شش رهبر خودنمایی می‌کند. شش بزرگ، رهبران کنوانسیون متحد ساحل طلایی، یکی از احزاب سیاسی پیشرو در ساحل طلایی بودند که پس از کسب استقلال از بریتانیا به‌عنوان غنا شناخته می‌شد. حزب کنوانسیون متحد ساحل طلایی در سال 1947 تأسیس شد و هدف آن کسب استقلال غنا از بریتانیا پس از جنگ جهانی دوم بود. قوام نکرومه، رئیس‌جمهور آینده، به سمت دبیرکلی این حزب منصوب شد. با این حال، به‌دنبال اتهاماتی که به نکرومه وارد شد، او دستگیر و زندانی شد، رهبری حزب از هم پاشید و بعدها قوام نکرومه حزب کنوانسیون خلق را با هدف تمرکز فعالیت‌ها بر استقلال غنا تأسیس کرد.
در سال 1948، در پی ناآرامی‌هایی که به کشته‌شدن هفت کهنهسرباز جنگ جهانی دوم منجر شد، این رهبران توسط مقامات استعماری بازداشت شدند، اما در نهایت همگی آنها از زندان رهایی یافته و به بانیان استقلال غنا بدل شدند. آنها همچنین سمت‌ها و مناصب مهم و اثرگذاری در آینده غنا بر عهده داشتند. این شش نفر عبارت بودند از:
- قوام نکرومه، اولین نخست‌وزیر و اولین رئیس‌جمهور غنا؛
- ابنزر آکو آجه، عضو مؤسس حزب کنوانسیون متحد ساحل طلایی؛
- ادوارد آکوفو-آدو، عضو مؤسس کنوانسیون متحد ساحل طلایی و بعدها قاضی ارشد و رئیس‌جمهور؛
- جوزف بواکیه دانکواه، عضو مؤسس کنوانسیون متحد ساحل طلایی
- امانوئل اوبتسبی-لمپتی، عضو مؤسس کنوانسیون متحد ساحل طلایی؛
- ویلیام افوری آتا، عضو مؤسس کنوانسیون متحد ساحل طلایی.
تصویر این شش رهبر، بیش از هر چیز تداعی‌کننده پدران بنیان‌گذار ایالات متحده آمریکاست. آنها بسان «جان آدامز»، «بنجامین فرانکلین»، «الکساندر همیلتون»، «جان جی»، «توماس جفرسون»، «جیمز مدیسون» و «جرج واشنگتن» با کت‌وشلوارهای فاستونی شق‌ورق، صورت‌های مصمم و نگاه‌های نافذ خیره‌مانده به افق در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. این پدران بنیان‌گذار، گویی همیشه بیدارند و جایی در آسمان نگهبان میراث خود که در کشور غنا تجلی یافته، هستند.
در کنار پرتره شش بزرگ، طاق استقلال قرار گرفته است. این طاق بخشی از میدان استقلال است که شامل بناهای یادبود مبارزات استقلال غنا، از جمله طاق استقلال، دروازه ستاره سیاه و یادبود روز آزادی است.
دروازه ستاره سیاه بخشی از میدان استقلال است که معمولاً رژه‌ها در آن برگزار می‌شود. دروازه ستاره سیاه یادبودی است که ستاره سیاه آفریقا در بالای آن قرار دارد. ستاره پنج‌پر نماد آفریقا به‌طور کلی و به‌ویژه خود غناست. دروازه ستاره سیاه به دستور قوام نکرومه و به‌عنوان نمادی از حاکمیت این کشور بر سرنوشت خود، ساخته شد.
بنای یادبود روز آزادی به افتخار چندین کهنهسرباز جنگ جهانی دوم تأسیس شد که برای امپراتوری بریتانیا جنگیده بودند. پس از بازگشت این سربازان به ساحل طلا، برخی از آنها تظاهرات مسالمت‌آمیزی را آغاز کردند و به سمت قلعه کریستینزبورگ راهپیمایی کردند. اما به معترضان تیراندازی شد و هفت تن از این کهنه‌سربازان کشته شدند. این بنا، پاسداشت این کهنه‌سربازان و همه سربازانی است که در طول دوره استعمار کشته شده بودند.
پشت اسکناس، ساختمان دیوان عالی غنا قرار دارد. دیوان عالی غنا بالاترین مرجع قضایی در غناست. قانون اساسی 1992 غنا، استقلال و جدایی قوه قضائیه از قوه مقننه و قوه مجریه را تضمین کرده است.
قرار گرفتن پدران بنیان‌گذار غنا و ساختمان دیوان عالی در یک اسکناس، علاوه بر تلاش جهت برقراری تشابه بین غنا و ایالات متحده، تأکید بر اهمیت حاکمیت قانون در این کشور است؛ عنصر بسیار مهم و ارزشمندی که غیاب آن در بیشتر کشورهای آفریقایی حس می‌شود.
امیدواری به تیم «ستاره‌های سیاه»
همان‌گونه که بارها گفته شد، فوتبال در قاره سیاه، کارکردی فراتر از ورزش دارد و نقش آن در پررنگ‌کردن هویت ملی و اتحاد میان اقلیت‌های قومی، زبانی و مذهبی بسیار قابل توجه است. در حالی که سال‌ها سرمایه‌گذاری روی برجسته‌ساختن هویت ملی از طریق مدارس، دانشگاه‌ها، رسانه‌ها، نمادها و اسطوره‌ها در بسیاری از کشورهای آفریقایی چندان ثمری نداشته، اما فوتبال توانسته عناصر هویت ملی را به‌شدت تقویت کند.
اگرچه غنا به نسبت سایر کشورهای آفریقایی، در برانگیختن ملی‌گرایی و استفاده از آن در حوزه‌هایی چون توسعه اقتصادی حاکمیت قانون و احترام به نهادهای دولتی، موفق بوده، اما در این کشور نیز چشم‌ها به فوتبال دوخته شده است. ستاره‌های سیاه (لقب تیم فوتبال غنا) امید مردم و دولت‌مردان غنا برای نمایشی دلچسب و خارق‌العاده از این کشور هستند. در جام‌های پیشین، حتی یک تساوی هم کافی بود تا مردم غنا به خیابان‌ها بیایند و پایکوبی کنند؛ صحنه‌ای که تکرار آن در سایر حوزه‌ها بسیار دشوار است.
جهت مشاهده فایل باکیفیت تصویر زیر، اینجا را کلیک کنید
[…] آمریکایِ آفریقا / غنا به روایت اسکناس ۲۰ سدی […]