عصر تراکنش ۶۳ / «فریدریش آوگوست فون هایک»، اقتصاددان و فیلسوف سیاسی در سال ۱۹۷۶ پیشنهاد ملی‌زدایی از پول را مطرح کرد. آن زمان پیشنهاد او چندان جدی گرفته نشد. تا اینکه بحران مالی سال ۲۰۰۷ نشان داد سیستم اقتصادی سرمایه‌داری از ناکارآمدی‌های درونی رنج می‌برد. هایک سال‌ها قبل از بحران مالی پیشنهاد خلق پول توزیع‌شده را داده بود.
در دهه ۷۰ میلادی ابزارهای لازم برای آزمون این ایده وجود نداشت، اما در ۱۰ سال گذشته بلاکچین زمینه خلق و آزمون ایده پول توزیع‌شده را فراهم کرده است.کارکردهای سه‌گانه ارز؛ ذخیره ارزش، ابزار مبادله و واحد اندازه‌گیری است. سؤال درست این است که با نگاهی به کارکردهای سه‌گانه ارز، پول‌های ملی در جهان چه وضعیتی دارند؟ آیا آنها توانسته‌اند در زمینه ذخیره ارزش و واحد اندازه‌گیری عملکرد مطلوبی داشته باشند؟ چگونه می‌توان محدودیت‌های ذاتی پول را مدیریت کرد؟ در سال ۱۳۴۰ با ۱۷ هزار تومان می‌شد یک خانه خرید. با ۱۷ هزار تومان امروز چه می‌توان خرید!
مهم‌ترین کارکرد بانک‌های مرکزی در جهان حفظ ارزش پول است؛ ولی عموم بانک‌های مرکزی جهان کارنامه موفقی در این زمینه نداشته‌اند؛ این موضوع در همه کشورهای جهان صدق می‌کند و به‌عنوان نمونه در ایران در طول ۵۰ سال گذشته هر سال به‌طور متوسط بیش از ۲۰ درصد از ارزش پول ملی کاسته شده است؛ ضعف در حفظ ارزش پول ملی این پرسش را پیش می‌کشد که چگونه می‌توان سیستم تصمیم‌سازی توزیع‌شده‌ای ساخت که بتواند کارکردهای رگولاتورهای پولی را انجام دهد؟ پس با توجه به ضعف‌های رگولاتوری متمرکز پولی، چگونه می‌توان از یک نظام رگولاتوری پولی توزیع‌شده استفاده کرد؟
برخلاف محصول سیستم پولی متمرکز که هر سال شاهد تورم و کاهش ارزش دارایی‌ها هستیم، در محصولات شناخته‌شده و اصلی سیستم‌های توزیع‌شده در ۱۰ سال گذشته شاهد تورم منفی و افزایش ارزش دارایی‌ها به‌صورت مستمر بوده‌ایم. منتها هنوز زمان زیادی نگذشته و در آینده نزدیک ابعاد بیشتری از موضوع برای ما روشن می‌شود.
از سوی دیگر فساد افسارگسیخته ریشه در نواقص ذاتی ساختارهای متمرکز دارد. تا امروز سیستم متمرکز را با همه آسیب‌های آن امتحان کرده‌ایم؛ آیا می‌توان راه جدیدی را تجربه کرد؟ فساد در سیستم‌های متمرکز در واسطه‌ها رخ می‌دهد. سؤال درست این است که سیستم‌های توزیع‌شده چگونه فساد را محدود می‌کنند؟ با توجه به تعریفی که از بلاکچین ارائه شد، آیا می‌توان انتظار داشت که با جایگزینی واسطه‌های مبادله ارزش با سیستم‌های مبتنی بر بلاکچین شاهد تغییر در ساختارهای فسادزا باشیم؟
تجربه ۱۰ سال گذشته برای پاسخ به این سؤال کافی نیست، ولی همین تجربه‌های اندک توانایی‌های جدی بلاکچین در ایجاد محدودیت برای فساد را نشان داده است. بلاکچین نوعی دفترکل توزیع‌شده (DLT) است و این وعده را می‌دهد که با ایجاد اعتماد، شفافیت و کاهش اصطکاک بین اکوسیستم‌های کسب‌وکار، کاهش هزینه‌ها، کاهش زمان تسویه و تصفیه تراکنش و بهبود جریان پولی باعث دگرگونی صنایع شود. امروزه به بانک‌ها، شرکت‌های تسویه و تصفیه وجوه، دولت‌ها و دیگر موسسه‌هایی اعتماد می‌کنیم که به‌عنوان مراجع مرکزی این حیطه شناخته‌شده و «تنها نسخه حقیقی تراکنش‌ها» را به شیوه‌ای امن در پایگاه داده خود دارند. مدل مرکزی اعتماد باعث ایجاد تأخیر و هزینه در تراکنش‌ها می‌شود (کمیسیون، کارمزد و ارزش زمانی پول). بلاکچین مدل اعتماد جایگزینی را در اختیارمان می‌گذارد و نیاز به مراجع مرکزی برای داوری تراکنش‌ها را از میان برمی‌دارد.
در صورتی که بخواهیم از مزایای دفاتر کل توزیع‌شده و بلاکچین نهایت استفاده را ببریم، باید بدانیم که تمام بخش‌های این اکوسیستم باید به‌صورت همزمان مورد توجه قرار بگیرند و توجه بیش از حد به یک بخش، باعث رشد ناقص اکوسیستم می‌شود؛ بخش‌های گوناگون اکوسیستم بلاکچین شامل حداقل ۱۲ بخش زیر است و همه آنها به‌صورت همزمان باید مورد توجه قرار بگیرند.
در همین زمینه و نظر به تغییرات در نظام مالی دنیا، کتاب «پایان پول» روایتی است غیرفنی از تغییراتی که فناوری در اقتصاد ایجاد خواهد کرد. اگر تا امروز جلوه‌های گوناگون به‌کارگیری فناوری را در ابزارها و سخت‌افزارها و حتی نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های گوناگون دنیای مالی دیده‌ایم، به لطف توسعه فناوری شاهد یک تغییر پارادایم جدی هستیم. نکته اینجاست که هنوز کسی از آینده پیش رو چیزی نمی‌داند و ممکن است شاهد تغییرات متعددی در مفاهیم مبهم امروز باشیم. این کتاب با روایت داستان‌گونه خود ماجرایی که امروز بخش‌های گوناگون فعالان اقتصادی را درگیر خود کرده، بسیار جذاب و کاربردی بیان می‌کند و خواندن آن به تمامی فعالان بخش‌های گوناگون اقتصادی به‌خصوص حوزه پرداخت توصیه می‌شود.
امیدواریم انتشار این کتاب زمینه آشنایی بیشتر فعالان اقتصادی با زمینه‌های تغییرات در دنیای جدید را فراهم کند. کتاب «پایان پول» یکی از بهترین روایت‌ها در زمینه بیت‌کوین، کریپتوها و بلاکچین است؛ کتابی کم‌ادعا که ماجرا را روان تعریف می‌کند؛ آن هم چه تعریف‌کردنی! جذاب و البته کاربردی. نه بیش از حد فنی است که خوانش آن سخت باشد و نه کاسب‌کارانه و بازاری و سوار بر موج «چگونه با بیت‌کوین یک‌شبه پولدار شویم». با اینکه برخی مطالب کتاب مشمول مرور زمان شده، ولی هنوز تمام مطالب کتاب درست است. «پایان پول» یکی از خوش‌روایت‌ترین‌ها در زمینه آینده پول است و هر کسی که می‌خواهد درباره آینده پول بداند، این کتاب را دوست خواهد داشت. پایان پول به دور از پیچیدگی‌های معمول کتاب‌های اقتصادی و به دور از سخت‌فهمی‌های جاافتاده در متن‌های فنی است. این کتاب به همه کمک می‌کند تصویر درستی درباره بخشی از آینده پیدا کنند.