عصر تراکنش ۷۶؛ امیر مهرابی، مدیر توسعه کسبوکار قسطا / «برای گرفتن وام باید برای ۶ ماه رسوب حساب ایجاد کنی! ضمناً باید سه ضامن دولتی دارای گواهی کسر از حقوق که حداقل یکی از آنها دستهچک داشته باشد هم داشته باشی. این را هم اضافه کنم که حداقل دو ماه طول میکشد که برایت پرونده وام تشکیل دهیم و وامَت را برایت واریز کنیم.» این دیالوگی است که به گوش بسیاری از ما آشناست و مهمترین عامل استقبال چشمگیر مردم از شرکتهای لندتکی بود. لندتکها در سالهای گذشته، تجربه دریافت تسهیلات را برای وامگیرندگان بهصورت شگفتانگیزی متحول کردند؛ بهگونهای که هماکنون، تنها با چند کلیک و گاهی در کمتر از یک روز موفق میشویم تسهیلات موردنیاز خود را بدون ارائه ضامن و ردوبدلکردن حتی یک برگ کاغذ دریافت کنیم. این تجربه جذاب، باعث رشد نمایی شرکتهای لندتکی در سالهای اخیر شده است. تاحدیکه ابعاد مشتریان این شرکتها در سالهای اخیر، هر سال نزدیک به ۱۰ برابر شده و در این مدت بیش از ۳۰ شرکت لندتکی با مدلهای کسبوکاری متنوع، پا به عرصه اقتصادی کشور گذاشتهاند. اما چه عواملی در طی موفقیتآمیز این مسیر نقش داشتهاند؟
بیشک یکی از مهمترین این عوامل، توسعههای زیرساختی موردنیاز در این زمینه بوده است. رسمیت یافتن احراز هویت غیرحضوری، امضای دیجیتال و سفته الکترونیکی در سالهای گذشته (که همگی در اعطای تسهیلات به روشهای نوآورانه، نقشی پررنگ و جدی داشتهاند) موجبات مقیاسپذیری کسبوکارهای لندتکی را بیش ازپیش فراهم کردند.
از سوی دیگر، جدیت بیشتر در امر ثبت و ضبط اطلاعات اعتباری افراد و رفتارهای مالی آن ها، کمک شایانی به لندتکها کرد که مهمترین ریسک پیش روی کسبوکارشان، یعنی ریسک نکول را مدیریت کنند. شکلگیری نهادهایی نظیر کمیسیون لندتک ذیل انجمن فینتک ایران و همچنین کمیسیون لندتک سازمان نظام صنفی رایانهای استان تهران نیز نقش بسزایی در همافزایی لندتکها و ایجاد بستری برای تعامل با حاکمیت فراهم کرد.
در کنار تمام این عوامل، اگر اعتماد بانکهای مطرح کشور به لندتکها نبود، این زنجیره به ثمر نمینشست. بالاخص در وضعیتی که تجارب تلخ ورشکستگی یا کلاهبرداری تعدادی از مؤسسات مالی و اعتباری و لیزینگهای غیرقانونی در سالهای اخیر، برخی نهادها را بهسان مار گزیدهای کرده بود که از ریسمان شرکتهای لندتک میترسیدند و راههای نوآورانه تأمین مالی را برای آنها مسدود میکردند. راهی که آمدیم، ماحصل سالها تلاش بیوقفه شرکتهای لندتکی در معرفی و رشد این صنعت و فرهنگسازی بوده است.
شرکتهای لندتکی در این سالها توانستند فراگیری مالی را بهبود دهند و امکان دسترسی به منابع مالی را بهصورت نسبتاً عادلانهتری، حتی برای افراد دور از مرکز نیز فراهم کنند. اما این پایان ماجرا نیست و هنوز راه طی‌نشده زیادی برای رسیدن به نقاط مطلوب مانده است. بنا بر آمارهای موجود، سهم لندتکها از تسهیلات خرد در سال ۱۴۰۱، کمتر از یکدرصد بوده که با استانداردهای جهانی، فاصله چندین‌برابری و معناداری دارد. سؤال اینجاست که برای ادامه این مسیر با چه چالشهایی مواجه هستیم و چه راهکارهایی برای فائق آمدن بر آنها داریم؟
بنا بر اذعان قریب بهاتفاق فعالان لندتک، گلوگاه اصلی توسعه این کسبوکارها و خدماتشان، مسئله تأمین مالی است. در حال حاضر، تأمین مالی مشتریان لندتکها، عمدتاً از محل منابع داخلی خود شرکتها (فعالان حوزه BNPL) یا منابع بانکها و لیزینگهاست. این انحصار، علاوه بر محدودکردن قابلتوجه منابع موجود، هزینههای تأمین مالی را نیز افزایش داده است. آنچه بهعنوان مؤثرترین راهحل به ذهن متبادر میشود، فراهمشدن امکان دسترسی لندتکها به منابع مالی از بازار سهام یا انجام نوآوریهایی نظیر وامهای همتا به همتاست.
چالش مهم دیگر، به رسمیت شناختن هزینه نکول بهعنوان بزرگترین هزینه شرکتهای لندتکی است که هماکنون توسط نهادهای صنفی در حال پیگیری است؛ اما هنوز به ثمر ننشسته است. محدود بودن فعالیت شرکتهایی که میخواهند در عرصه اعتبارسنجی نقشآفرینی کنند و انحصار نسبی موجود در این حوزه، از دیگر عواملی است که دود آن بیش از هر چیز به چشم شرکتهای لندتک میرود. این محدودیتها، هم از منظر قانونی و هم از منظر دسترسی به اطلاعات (به‌رغم موافقت مشتری) به دستاندازی جدی تبدیل شده که میتواند بلوغ اعتبارسنجی و رواج آن را بهعنوان یکی از مهمترین و ابتداییترین نیازهای لندتکها به تأخیر بیندازد.
در این مسیر پرچالش، مواردی وجود دارد که میتواند جهشهای عمدهای را در فراگیری مالی در کشور ایجاد و زمینه را برای توسعه نوآوریها در این حوزه فراهم کند. توسعه و فراگیرشدن زیرساختهایی نظیر چک الکترونیک یا سامانه توثیق دارایی‌های دیجیتال و غیردیجیتال، میتواند فعالیت لندتکها را از منظر کمی و کیفی با تحولات چشمگیری همراه کند و زمینه نوآوریهای بزرگی را برای این صنعت فراهم آورد.
امید است که لندتکها، راه پرپیچوخم پیش رو را همچون راه پشت‌سر‌گذاشته، با سلامت و موفقیت بیشتری طی کنند.